Η Νορβηγία είναι μια χώρα, η οποία, παρά το μικρό της μέγεθος, αποτελεί ένα έθνος-ορόσημο για τις τέχνες, και δη την λογοτεχνία. Η νορβηγική λογοτεχνία ξεκινά ήδη από την εποχή των Βίκινγκς, με τις σκανδιναβικές σάγκες, ενώ μετά τον εκχριστιανισμό της χώρας και την έλευση της Αναγέννησης, φαίνεται να βίωσε όλες τις φάσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας της Ευρώπης, μέχρι και τον 20ο αιώνα. Με κινητήριο καύσιμο την αίσθηση προσωπικής ατομικότητας, που ο προτεσταντισμός έφερε στην βόρεια Ευρώπη, την πλούσια ιστορική παράδοση, αλλά και το υγρό και παγωμένο κλίμα του τόπου, οι Νορβηγοί πεζογράφοι, ποιητές και θεατρικοί συγγραφείς, δημιούργησαν μεγάλα αριστουργήματα, ειδικά στα πλαίσια των ρευμάτων του ρομαντισμού και αργότερα του μοντερνισμού. Σαφώς, ένα τμήμα αυτών των δημιουργών συνδέθηκε και με την εθνικιστική αναγέννηση των Νορβηγών, κατά τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα (και συνεργάστηκε με τους Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ορισμένες περιπτώσεις), ωστόσο το γεγονός αυτό, σε καμία περίπτωση δεν μειώνει το βάρος των έργων ή ακόμα και των ίδιων των δημιουργών τους.
Σημαντικότεροι εκπρόσωποι της νορβηγικής διανόησης, με διεθνή εμβέλεια, εκείνη την εποχή, υπήρξαν ο θεατρικός συγγραφέας και εθνικός λογοτέχνης της χώρας, Ερρίκος Ίψεν (1829-1906), ο πεζογράφος Μπγιόρνστγιαρνε Μπγιορν (1832-1910, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1903), ο Κνουτ Χάμσουν (1859-1952, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1920), ο οποίος δυστυχώς υπήρξε συνεργάτης των Γερμανών, αλλά και η Σίγκριντ Ούντσετ (1882-1949, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1928), η οποία, αντιθέτως, κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής, αναγκάστηκε λόγω των πολιτικών της φρονημάτων να διαφύγει στις ΗΠΑ. Όπως παρατηρεί κανείς οι μεγάλοι δημιουργοί της νορβηγικής λογοτεχνίας δραστηριοποιήθηκαν, κυρίως, κατά το δεύτερο μισό του 19ου και το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει επουδενί, ότι σήμερα η κατάσταση στην νορβηγική λογοτεχνική παραγωγή είναι λιγότερο γόνιμη. Σύγχρονοι συγγραφείς, όπως η Μαρτίνε Λούντε, ο Περ Πέτερσον, ο Γιόν Φόσε, ο Έρλεντ Λόε, και φυσικά ο μύστης των θρίλερ μυστηρίου Τζο Νέσμπο, είναι μόνο τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα, μιας ολόκληρης λογοτεχνικής γενιάς από την Νορβηγία, των οποίων τα έργα μεταφράζονται σε δεκάδες γλώσσες και διανέμονται στις τέσσερις γωνιές του ορίζοντα.
Μέσω αυτών των έργων, λοιπόν, δεν διαδίδεται μόνο η δουλειά των συγγραφέων, αλλά και το νορβηγικό εθνικό brand και μαζί με αυτό ένας ολόκληρος τρόπος ζωής και αντιμετώπισης των πραγμάτων. Μέσα από την πέννα των Νορβηγών συγγραφέων αναδεικνύεται η καταθλιπτική και συνάμα γοητευτική πλευρά της κοινωνίας στην οποία ζουν. Από την μία, ο παρατεταμένος ζόφος του χειμώνα συνδυάζεται με την προσμονή για τις ηλιόλουστες ξέγνοιαστες ημέρες του καλοκαιριού και από την άλλη το επικό Βίκινγκ παρελθόν, συναντά την ακραία νεωτερικότητα της Νορβηγίας του σήμερα, με τα Tesla αυτοκίνητα και το πολυπολιτισμικό κέντρο του Όσλο. Πάγος και φωτιά, σκιαγραφούν, έτσι, ιστορίες με βαθιά κοινωνικά νοήματα και μια μοναδική αίσθηση, υγρού θριλερικού νορβηγικού ύφους, που υπόσχεται να κρατήσει τον αναγνώστη που αποτολμά να εξερευνήσει το νορβηγικό λογοτεχνικό στερέωμα.
Από πού όμως απορρέει η τόσο εκτεταμένη επιτυχία των Νορβηγών λογοτεχνών στο εξωτερικό, την ώρα που χώρες με παρόμοια – η και μεγαλύτερη σε κάποιες περιπτώσεις – εγχώρια λογοτεχνική παραγωγή, όπως η Ελλάδα, δυσκολεύονται ιδιαίτερα να εξάγουν τα πολιτισμικά τους προϊόντα; Η απάντηση βρίσκεται προφανώς στο γεγονός, ότι το νορβηγικό Υπουργείου Πολιτισμού είναι κάθε άλλο παρά φειδωλό στην χρηματοδότηση λογοτεχνών. Το κράτος χρηματοδοτεί την μετάφραση πολλών επιφανών συγγραφέων της χώρας σε άλλες γλώσσες, ενώ βοηθάει σημαντικά και στην διανομή των έργων, μέσω μεγάλων ξένων εκδοτικών οίκων. Επιπλέον, πέρα από τις επιχορηγήσεις, οι συγγραφείς απολαμβάνουν ακόμα και φοροαπαλλαγές σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ εξαιρετικά συχνοί είναι και οι λογοτεχνικοί διαγωνισμοί για την ανάδειξη νέων ταλέντων, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Το σκανδιναβικό αυτό έθνος, των 5 εκατομμυρίων, επίσης, διαθέτει σήμερα περίπου 5.000 βιβλιοθήκες, η μεγαλύτερη από τις οποίες είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη στο Όσλο, μια από τις μεγαλύτερες και πληρέστερες στον κόσμο. Η Νορβηγία, έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο που σήμερα αποτελεί ένα από τα κράτη με την ταχύτερη καλλιτεχνική ανάπτυξη στον κόσμο, και έχει πολλά να μας διδάξει, σχετικά με το πώς η ήπια ισχύς της λογοτεχνίας, μπορεί να κάνει θαύματα αν κανείς την διαχειριστεί σωστά στα πλαίσια της πολιτισμικής διπλωματίας.
Νίκος Διονυσάτος
Πηγές:
-Norwegian literature – Encyclopedia Britannica
https://www.britannica.com/art/Norwegian-literature
-Everything You Ever Wanted to Know About Norwegian Literature (Almost) – Literary Hub
https://lithub.com/everything-you-ever-wanted-to-know-about-norwegian-literature-almost/
-Introduction to Norwegian Literature – Ashley Hajimirsadeghi
https://www.ashleyhajimirsadeghi.com/blog/introduction-to-norwegian-literature