Η πολιτιστική διπλωματία αποσκοπεί στην προβολή των πολιτιστικών αξιών μιας χώρας στο εξωτερικό, συμβάλλοντας ενεργά στο διεθνές πεδίο και ενισχύοντας τη συνεργασία με άλλες χώρες για την αλληλοκατανόηση των λαών και τη δημιουργία πρόσφορου κλίματος για την προώθηση της ευημερίας τους (Karekla, 2012). Στην πολιτιστική διπλωματία περιλαμβάνεται και η γαστρονομική διπλωματία (culinary diplomacy) [1].
Η Τουρκία, για παράδειγμα, έχει αναγνωρίσει τη δύναμη της γαστρονομίας ως εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας, χρησιμοποιώντας την για να ενισχύσει την επιρροή της και να βελτιώσει τις σχέσεις με την Ελλάδα. Αυτή η μορφή ήπιας ισχύος, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση του φαγητού για την προώθηση της πολιτιστικής ανταλλαγής και κατανόησης, έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη δημιουργία θετικών διασυνδέσεων και στην προώθηση της ειρήνης και της συνεργασίας. Αυτό ισχύει όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς η τουρκική κουζίνα είναι ευρέως γνωστή και έχει πολλούς λάτρεις παγκοσμίως.
Η γαστρονομική διπλωματία προωθείται από διάφορους φορείς. Κυβερνήσεις, μέσω υπουργείων και πρεσβειών, διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και η UNESCO, καθώς και ο ιδιωτικός τομέας, με εστιατόρια και σεφ, συμβάλλουν σημαντικά. Όλοι αυτοί οι φορείς ενισχύουν τις πολιτιστικές σχέσεις μέσω της κουζίνας.
Σύμφωνα με τον P. Rockower [2], ο πιο εύκολος τρόπος να κερδίσεις τις καρδιές και τα μυαλά είναι μέσω του στομαχιού. Αυτό το γνωρίζει πολύ καλά η Τουρκία, καθώς κάθε χρόνο διοργανώνονται πολλές εκδηλώσεις και φεστιβάλ φαγητού που προσελκύουν κόσμο από κάθε γωνιά του πλανήτη για να γευτεί τα τοπικά εδέσματα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Istanbul Gastronomy Festival, το οποίο πραγματοποιείται από το 2007. Το φεστιβάλ προσελκύει σεφ και επισκέπτες, ενθαρρύνοντας την ανταλλαγή τεχνικών και ιδεών. Αυτά τα φεστιβάλ συμβάλλουν στην ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης και στην προώθηση της φιλίας μεταξύ των χωρών [3]. Επιπλέον, το 2023 πραγματοποιήθηκε το πρώτο Φεστιβάλ Φιλίας, Πολιτισμού και Γαστρονομίας στη Φετιγιέ, μια μικρή πόλη της Τουρκίας. Η πρωτοβουλία αυτή ανήκει στη βραβευμένη σεφ Μαρία Εκμεκτσίογλου, κάτοικο της Πόλης και αγαπημένη σεφ πολλών Ελλήνων και Τούρκων, με σκοπό να φέρει πιο κοντά τις δύο πλευρές του Αιγαίου [4]. Τέλος, στην Τουρκία διοργανώνονται περίπου 100 φεστιβάλ κάθε χρόνο που σχετίζονται με τη γαστρονομία και την προώθηση τοπικών εδεσμάτων και προϊόντων (Secim, 2020).
Η Τουρκία έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της γαστρονομίας και της γαστροδιπλωματίας, ενισχύοντας την παρουσία της στο διεθνές σκηνικό. Η συμμετοχή της Κωνσταντινούπολης ως 38ος διεθνής προορισμός στον Οδηγό Michelin αποτελεί σημαντικό βήμα για την ανάδειξη της τουρκικής γαστρονομίας. Τα 53 εστιατόρια που συμπεριλαμβάνονται αναδεικνύουν την ποικιλία και την ποιότητα των τοπικών προϊόντων και παραδοσιακών γεύσεων. Το γαστρονομικό βιβλίο “Τουρκική Κουζίνα με Αιώνιες Συνταγές”, που προωθείται υπό την ηγεσία της Πρώτης Κυρίας Εμινέ Ερντογάν, είναι άλλη μια σημαντική πρωτοβουλία για την καταγραφή και τη διάδοση της τουρκικής κουζίνας, αναδεικνύοντας τις υγιεινές πτυχές και την παράδοση των συνταγών (Demirkiran & Demir, 2023).
Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι η γαστρονομική διπλωματία προσφέρει μια μοναδική προσέγγιση στην προώθηση μιας χώρας, και πιο συγκεκριμένα της Τουρκίας, σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα από την προβολή της κουζίνας και των γαστρονομικών παραδόσεων, ενισχύει την πολιτιστική της κληρονομιά και την εθνική εικόνα, προσελκύοντας τουρίστες που επιθυμούν να δοκιμάσουν τοπικά εδέσματα. Αυτό οδηγεί σε οικονομική ανάπτυξη, καθώς οι τουρίστες ξοδεύουν σε εστιατόρια, αγορές και τοπικά προϊόντα, ενώ αυξάνει και τη ζήτηση για εξαγωγές τροφίμων. Επιπλέον, οι γαστρονομικές εκδηλώσεις προσφέρουν ευκαιρίες για διπλωματικές συναντήσεις σε φιλικό περιβάλλον, βελτιώνοντας τις διεθνείς σχέσεις. Παράλληλα, πολιτιστικές ανταλλαγές και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες προάγουν την κατανόηση και τον σεβασμό προς την πολιτιστική ποικιλομορφία, ενισχύοντας την ειρήνη και τη συνεργασία. Συνολικά, η γαστρονομική διπλωματία αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την προώθηση του πολιτισμού, την οικονομική ανάπτυξη και τη βελτίωση των διεθνών σχέσεων, καθιστώντας τη χώρα πιο ελκυστική στη διεθνή σκηνή.
Μαρία-Ιφιγένεια Ντόκα
Βιβλιογραφία:
Demirkiran, D., & Demir, A. (2023). Re-Thinking Gastronomy as a Foreign Policy Instrument:.
Karekla, S. (2012). Δημοσιογραφία και πολιτιστική διπλωματία. Ο ρόλος των ακολούθων τύπου στην προώθηση της εικόνας της Ελλάδας στο εξωτερικό. Θεσσαλονίκη.
Secim, Y. (2020). Selected Academic Studies from Turkish tourism sector.
[1]Culinary diplomacy ή διπλωματία της γαστρονομίας, είναι η χρήση της κουζίνας και των γαστρονομικών παραδόσεων μιας χώρας ως εργαλείο για την προώθηση του πολιτισμού της και τη βελτίωση των διεθνών σχέσεων. Στόχος της είναι να δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις και να ενισχύσει τις διακρατικές επαφές, ενθαρρύνοντας την κατανόηση και τη συνεργασία μέσω της κοινής απόλαυσης του φαγητού.
[2] Ο Paul Rockower είναι ο Διευθυντής της Levantine Public Diplomacy, μιας ανεξάρτητης οργάνωσης δημόσιας διπλωματίας.
[3] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το φεστιβάλ γαστρονομίας στην Κωνσταντινούπολη https://istanbulgastronomifestival.com/en/about-cocfed
[4] Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το φεστιβάλ φιλίας, πολιτισμού και γαστρονομίας https://cantina.protothema.gr/otineo/ekdiloseis/1o-festival-filias-politismou-kai-gastronomias-stin-tourkia/
[5] Μερικά από αυτά είναι τα εξής: το Izmir waffle festival, το Ankara breakfast festival, το Kapadokya traditional dishes festival κ.λπ., τα οποία διοργανώνονται σε πολλές πόλεις τις Τουρκίας, με σκοπό να προσελκύσουν επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη.