Η ανέλιξη της Κίνας ως βασικού παίκτη στο διεθνές σύστημα άλλαξε σε σημαντικό βαθμό τις παγκόσμιες ισορροπίες. Χάρις τον Deng Xiaoping το 1978, ο οποίος κατάφερε να μετατρέψει την χώρα σε ένα διεθνοποιημένο και εκσυγχρονισμένο κράτος, η Κίνα πέρασε μια χρονική περίοδο διαρκούς οικονομικής ανάπτυξης.
Μάλιστα, το 2010 ξεπέρασε την Ιαπωνία σε ονομαστικό ΑΕΠ και πλέον αποτελεί την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη μετά τις ΗΠΑ. Η ραγδαία και συνεχιζόμενη αύξηση της κινεζικής οικονομίας, εκτός από τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει σήμερα σε διεθνές επίπεδο, ταυτόχρονα οδηγεί στην ανάπτυξη της «ήπιας ισχύος» (soft power) του κράτους. Για να μελετήσουμε όμως την «ήπια ισχύ» της Κίνας θα πρέπει να πούμε τι είναι «ήπια ισχύς» και σε ποιους τομείς φαίνεται χρήσιμη για τα κράτη.
Αρχικά, ο όρος «ήπια ισχύς» αναπτύχθηκε για πρώτη φορά το 1990 από τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα, Joseph S. Nye στο βιβλίο του «Bound to Lead: The changing Nature of American Power». Σύμφωνα λοιπόν με τον Nye, η «ήπια ισχύς» είναι συνυφασμένη με την πειθώ, την ηθική, την συνεργασία, την επιρροή, τον πολιτισμό και την ελκυστικότητα. Δηλαδή, σε αντίθεση με την «σκληρή ισχύ» (hard power), η ήπια ισχύς χρησιμοποιεί την πειθώ, τη δύναμη της ελκυστικότητας και τη συνεργασία για την ενδυνάμωση ενός κράτους, και όχι τον καταναγκασμό.
Η εισαγωγή της έννοια της ήπιας ισχύος στην Κίνα πραγματοποιήθηκε το 1992 όταν το βιβλίο του Nye «Bound to Lead» μεταφράστηκε στην κινεζική γλώσσα. Το γεγονός αυτό κράτησε σε επαγρύπνηση πολλούς ακαδημαϊκούς για την περαιτέρω μελέτη της έννοιας αυτής.
Αν και τα πρώτα χρόνια η ενασχόληση με το ζήτημα περιοριζόταν σε θεωρητικό επίπεδο, σήμερα ο όρος της ήπιας ισχύος χρησιμοποιείται συχνά από κινέζους αναλυτές, πολιτικούς ηγέτες και ακαδημαϊκούς και αποτελεί βασικό στοιχείο για την εξωτερική πολιτική του κράτους.
Στις αρχές του 21ου αιώνα, η πρώτη αναφορά στον όρο «ήπια ισχύς» γίνεται σε μια πολιτική έκθεση στο 16ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας χωρίς να εξηγείται ο όρος ξεκάθαρα. Η σαφής ύπαρξη της έννοιας της «ήπιας ισχύος» παρουσιάζεται το 2004, στην 13η συνεδρίαση ομαδικής μελέτης του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Μέχρι τα μέσα του 2000, δηλαδή, ο όρος λαμβάνει μεγάλη απήχηση και παύει να χρησιμοποιείται μόνο από ακαδημαϊκούς.
Μια απόλυτα ξεκάθαρη χρήση της έννοιας της «ήπιας ισχύος», δόθηκε από τον Πρόεδρο Hu Jintao, ο οποίος σε μια κλειστή ομάδα που ασχολούταν με τις εξωτερικές υποθέσεις ανέφερε: «η αύξηση της διεθνούς θέσης και επιρροής της Κίνας πρέπει να αποδεικνύεται τόσο στην σκληρή της ισχύ, όπως η οικονομία, η επιστήμη, η τεχνολογία και η εθνική άμυνα, όσο και στην ήπια της ισχύ, όπως ο πολιτισμός».
Τον Οκτώβριο του 2007, στο 17ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, ο Πρόεδρος Hu Jintao τόνισε ότι ο πολιτισμός είναι βασικός παράγοντας για την εθνική ισχύ, ενώ το ίδιο διατυπώνει και τρία χρόνια αργότερα στην 22η συνεδρίαση ομαδικής μελέτης του κόμματος , αναφέροντας πως το κόμμα πήρε την απόφαση για την αναμόρφωση των πολιτισμικών θεσμών (πρόγραμμα 2011-2015), σύμφωνα με το οποίο θα πραγματοποιηθούν εσωτερικές καινοτομίες, αλλά και εξαγωγή πολιτισμικών προϊόντων με απώτερο σκοπό την ενίσχυση της εθνικής ήπιας ισχύος.
Σήμερα η Κίνα έχει αυξήσει σημαντικά την οικονομική της δύναμη και παράλληλα έχει καταφέρει να ενισχύσει και την ήπια ισχύ της. Σύμφωνα με κινέζους θεωρητικούς, η Κίνα διαθέτει όλα τα μέσα που χρειάζεται να έχει ένα κράτος για να καταφέρει να σαγηνεύσει και να προσελκύσει συνεργάτες.
Κάποια από αυτά τα μέσα είναι ο πολιτισμός της, η παραδοσιακή κουλτούρα, οι τέχνες κ.α. Ωστόσο, το μεγαλύτερο «χαρτί» της Κίνας τα τελευταία χρόνια είναι η οικονομία της. Για το λόγο αυτό, ο όρος της «ήπιας ισχύος», μέσα στα κινεζικά πλαίσια μελέτης, έχει διευρυνθεί με άλλες δύο διαστάσεις. Η πρώτη είναι η οικονομική βοήθεια (economic aid) και η δεύτερη είναι οι επενδύσεις (investment) που στηρίζονται στην κινεζική οικονομία. Δεν υπάρχει αμφιβολία άλλωστε ότι η κύρια πηγή που καθιστά την Κίνα ελκυστική προς τα υπόλοιπα κράτη είναι η οικονομία της και οι επενδυτικές ευκαιρίες που προσφέρει.
Σήμερα, η «ήπια ισχύς» έχει μεγάλη σημασία για κάθε κράτος, καθώς η έννοια της «σκληρής ισχύς» έχει αρχίσει να παρακμάζει. Η επιθυμία λοιπόν του κράτους της Κίνας να αναδείξει την θετική της εικόνα στο εξωτερικό είναι πιο αναγκαία από ποτέ και καθίσταται περισσότερο αποτελεσματική από τον εξαναγκασμό και τη χρήση σκληρών μέσων.
Βικτώρια Σκουρτανιώτη
Πηγή:
Lai, H. (2012). The Soft Power Concept and a Rising China. Στο H. Lai & Y. Lu, China’s Soft Power and International Relations.
Pang, Z. (2007). China’s Soft Power, Washington: The Brookings Institution, 9.
Li, M. (2008). «China Debates Soft Power». The Chinese Journal of International Politics 2: (2), 289.
Glaser, M. & Murphy, M. (2009). Soft Power with Chinese Characteristics: The Ongoing Debate.
McGiffert (επιμ.), Chinese Soft Power and Its Implications for the United States, σ. 16. Washington: Center for Strategic and International Studies (CSIS).
Rising China. Στο H. Lai & Y. Lu (επιμ.), China’s Soft Power and International Relations, New York: Routledge, 12.
Nye Joseph (2005), Soft Power: The means to success in World Politics, Αθήνα, Παπαζήσης.
Πηγή εξωφύλλου : Unsplash