Η εκκλησιαστική διπλωματία αποτελεί ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από διάφορες χώρες για την προώθηση της πολιτιστικής και πολιτικής τους επιρροής. Η Ρωσία, με την ισχυρή παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έχει αναπτύξει αυτή την πρακτική σε σημαντικό βαθμό, χρησιμοποιώντας τόσο κρατικούς θεσμούς όσο και ιδιωτικούς δρώντες για να ασκήσει πολιτιστική πολιτική σε άλλες χώρες.
Η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ιστορικά συνδεθεί στενά με το ρωσικό κράτος. Από την εποχή των Τσάρων μέχρι και τη Σοβιετική Ένωση, η Εκκλησία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας και της κρατικής ιδεολογίας. Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, η Εκκλησία αναβίωσε ως ένας ισχυρός θεσμός, επανασυνδεόμενη με το κράτος σε μια νέα μορφή συνεργασίας.
Οι ρωσικοί κρατικοί θεσμοί, όπως το Υπουργείο Εξωτερικών, χρησιμοποιούν την Εκκλησία ως ένα κανάλι για την προώθηση της ρωσικής κουλτούρας και πολιτικής. Η Εκκλησία παίζει ρόλο σε πολυάριθμες πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι οποίες χρηματοδοτούνται και οργανώνονται από το κράτος. Για παράδειγμα, η κατασκευή και ανακαίνιση ορθόδοξων εκκλησιών σε άλλες χώρες χρηματοδοτείται συχνά από ρωσικές κρατικές εταιρείες, όπως η Gazprom και η Rosneft. Αυτές οι πρωτοβουλίες στοχεύουν στην ενίσχυση της ρωσικής επιρροής και στην προβολή της Ρωσίας ως προστάτη της Ορθοδοξίας.
Εκτός από τους κρατικούς θεσμούς, ιδιωτικοί δρώντες, όπως επιχειρηματίες και φιλανθρωπικές οργανώσεις, παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ρωσικής πολιτιστικής πολιτικής μέσω της εκκλησιαστικής διπλωματίας. Πολλοί Ρώσοι ολιγάρχες χρηματοδοτούν την κατασκευή και συντήρηση ορθόδοξων εκκλησιών στο εξωτερικό. Για παράδειγμα, ο Ρώσος επιχειρηματίας Roman Abramovich έχει χρηματοδοτήσει την ανακαίνιση εκκλησιών και μοναστηριών σε χώρες όπως η Σερβία και η Κύπρος.
Αυτές οι προσπάθειες έχουν διπλή κατεύθυνση: αφενός προωθούν την εικόνα της Ρωσίας ως ενός πνευματικού και πολιτιστικού ηγέτη και αφετέρου ενισχύουν τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και άλλων χωρών. Επιπλέον, οι ιδιωτικοί αυτοί δρώντες συχνά συνεργάζονται με την Εκκλησία για την οργάνωση εκδηλώσεων και συνεδρίων που προβάλλουν τη ρωσική κουλτούρα και τις παραδόσεις.
Η χρήση της εκκλησιαστικής διπλωματίας από τη Ρωσία έχει ήδη φέρει αποτελέσματα σε διάφορα επίπεδα. Σε πολλές χώρες των Βαλκανίων, για παράδειγμα, η Ρωσία έχει καταφέρει να ενισχύσει την επιρροή της μέσω της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στη Σερβία, η ρωσική εκκλησιαστική παρουσία είναι ιδιαίτερα ισχυρή, με την κατασκευή του Ναού του Αγίου Σάββα στο Βελιγράδι να αποτελεί σύμβολο της ρωσοσερβικής φιλίας.
Παρομοίως, στην Ελλάδα και την Κύπρο, η Ρωσία χρησιμοποιεί την εκκλησιαστική διπλωματία για να ενισχύσει τους δεσμούς της με αυτές τις χώρες, προβάλλοντας τον κοινό θρησκευτικό και πολιτιστικό τους δεσμό. Η ρωσική επιρροή στις εκκλησιαστικές υποθέσεις και η συνεργασία σε πολιτιστικά θέματα συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας θετικής εικόνας της Ρωσίας στις τοπικές κοινωνίες. Ομως τα τελευταία χρόνια αυτή η σχέση παρουσιάζει επιπλοκές, ειδικότερα επιδεινώθηκε με την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να χορηγήσει αυτοκεφαλία στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας το 2018.
Η εκκλησιαστική διπλωματία αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τη Ρωσία στην άσκηση πολιτιστικής πολιτικής διεθνώς. Μέσω της στενής συνεργασίας κρατικών θεσμών και ιδιωτικών δρώντων με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η Ρωσία επιδιώκει να ενισχύσει την πολιτιστική και πολιτική της επιρροή σε άλλες χώρες. Αυτές οι προσπάθειες, που συχνά συνοδεύονται από οικονομικές και φιλανθρωπικές δράσεις, στοχεύουν στη δημιουργία μιας θετικής εικόνας της Ρωσίας ως προστάτη της Ορθοδοξίας και στην προώθηση των εθνικών της συμφερόντων στο διεθνές πεδίο.
Τζουγανάτος Δίων
Βιβλιογραφία:
– http://www.patriarchia.ru/en/
– https://www.icij.org/investigations/russia-archive/icijs-guide-to-russian-wealth-hidden-offshore/