
Ο όρος «βιβλιοθήκη» με την έννοια μίας μεγάλης σε όγκο συλλογής, η οποία λαμβάνει χρηματοδότηση και συντηρείται από τις αρχές μίας πόλης, αποτελεί σημαντική κοινωνική δομή. Μέσω της διαχείρισης και διάδοσης πληροφοριών και γνώσεων, οι βιβλιοθήκες αποτελούν ορόσημο συλλογικής μνήμης και διασφάλισης της αριστείας του ανθρώπινου νου, προωθώντας τον πολιτισμικό διάλογο. Λειτουργώντας ως χώροι στους οποίους διαφυλάσσεται η συσσωρευμένη μνήμη και η αλήθεια του παρελθόντος αποτελούν συνισταμένη της πολιτιστικής παρακαταθήκης των λαών(Λιόντης, 1996) αλλά και κατευθυντήρια γραμμή αλλαγής κι ανάδειξης της εικόνας μίας χώρας, αποτελώντας σημαντικό μέσο ασκήσεως Πολιτιστικής Διπλωματίας.
Οι δημόσιες βιβλιοθήκες της Κροατίας διακρίνονται από τις βιβλιοθήκες πολλών άλλων χωρών ως προς την παράδοση και την ιστορία τους. Ο Katalenac (2003) υποστηρίζει, ότι λόγω διαφορετικών ιστορικών συνθηκών, η σύσταση των δημόσιων βιβλιοθηκών της Κροατίας δεν ήταν πρωτίστως κοινωνικά συνδεδεμένη με την εκβιομηχάνιση από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όπως στη Δύση, αλλά εθνική. Η παράδοση στις δημόσιες βιβλιοθήκες της Κροατίας χρονολογείται από τη δεκαετία του 1830, την εποχή των γνωστών ως «Ιλλυρικά αναγνωστήρια», τα οποία ιδρύθηκαν στο πλαίσιο της Εθνικής Κροατικής Αναγέννησης. Σε αντίθεση με την αυστροουγγρική κυριαρχία, πρωταρχικό σκοπό αποτελούσε η καλλιέργεια της κροατικής γλώσσας και του πολιτισμού, καθώς και η εθνική αφύπνιση και ταυτότητα.
Η σημαίνουσα κληρονομιά των δημοσίων βιβλιοθηκών της Κροατίας αναγνωρίζεται κι ως προς τις διεθνείς και διαπολιτισμικές διαφορές της πληροφόρησης, οι οποίες συντελούν στην υποδομή της μάθησης. Ο Borgman (2002) παρατήρησε ότι ένα από τα χαρακτηριστικά των βιβλιοθηκών είναι το επίκεντρο στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αντί για στείρα πρόσβαση σε πληροφορίες. Αποτελεί καθήκον να εκπαιδευτούν οι πολίτες στην αξία των πληροφοριών στη λήψη αποφάσεων σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής και οι βιβλιοθήκες έχουν μεγάλο ρόλο ως προς αυτόν τον τομέα. Ορόσημο των δημόσιων βιβλιοθηκών της Κροατίας αποτελεί η Εθνική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Ζάγκρεμπ, η οποία ιδρύθηκε το 1607 με πρωταρχικό στόχο τη διατήρηση κι ανάπτυξη της εθνικής γραπτής κληρονομιάς, περιλαμβάνοντας 3 εκατομμύρια τεκμήρια. Η βιβλιοθήκη από το 1995 εδράζεται σε κτίριο ειδικά κατασκευασμένο σε μορφή κύβου στο κέντρο του Ζάγκρεπ (Stipcevic, 2007). Η λειτουργία της ως νόμιμη καταθετική βιβλιοθήκη ξεκίνησε το 1837 φέροντας την ονομασία «Nationalis Academica Bibliotheca». Το 1874 η βιβλιοθήκη μετονομάστηκε σε Πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη, καθώς ενσωματώθηκε στο Πανεπιστήμιο, σημείο με βαρύνουσα σημασία στην επιρροή της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (Stam, 2016).
Μέσα από την ιστορική ανασκόπηση των δημοσίων βιβλιοθηκών της Κροατίας, κατανοούμε το πλαίσιο των μεταβάσεων τους, λόγω των κοινωνικών αλλαγών και των μεταβατικών και μετασχηματιστικών εθνικών κοινωνικών διαδικασιών ανά τις δεκαετίες. Οι σημαντικές αλλαγές που έχουν βιώσει οι δημόσιες βιβλιοθήκες – στην παγκόσμια κοινωνία της πληροφορίας – αντικατοπτρίζονται στις δημόσιες βιβλιοθήκες της Κροατίας. Το εύρος των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης έχει επεκταθεί από το δανεισμό βιβλίων, σε υπηρεσίες αναφοράς και πληροφόρησης με τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας και νέων μέσων, καθώς και στη λήψη ενεργού ρόλου στην ανάπτυξη της τοπικής κοινότητας, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην ανάπτυξη της κροατικής κοινωνίας (Dragija, 2012).
Γεώργιος Σύρος
Βιβλιογραφία:
Aleksandar Stipčević (2007), The National and University Library in Zagreb 1607-2007: On the Occasion of the 400th Anniversary. National and University Library
David H. Stam (2016), International Dictionary of Library Histories. Routledge
Dragija Ivanovic´ M (2012). Vrednovanje utjecaja narodnihknjizˇ nica na lokalnu zajednicu. Vjesnik bibliotekara Hrvatske 55(1): 83–100
Katalenac D (2003) Plivati protiv struje: hrvatske narodneknjizˇnice i problemi drusˇtvene iskljucˇenosti. In: Katalenac D (ed.) Strucˇni skup Narodne knjizˇnice i problemidrusˇtvene iskljucˇenosti: zbornik radova. Osijek: Gradska i sveucˇilisˇna knjizˇnica, pp. 13–19
Λιόντης, Κ. (1996), Βιβλιοθήκη Φύλακας Μνήμης. Καθημερινή-Ένθετο. Επτά Ημέρες 1-2