Στο παρόν άρθρο θα επικεντρωθούμε στην επιστημονική διπλωματία της Ολλανδίας εστιάζοντας σε ερευνητικά της προγράμματα σε διακρατικό επίπεδο. Τα προγράμματα που θα παρουσιάσουμε είναι το πρόγραμμα Fulbright και τα ερευνητικά έργα του πανεπιστημίου του Λέιντεν.
Σχετικά με το πρόγραμμα Fulbright, θα εξετάσουμε την επιρροή του κατά την περίοδο 1940-1980 σε όλα τα ακαδημαϊκά πεδία και ιδιαίτερα στο πεδίο των θετικών επιστημών. Οι στόχοι του προγράμματος είναι οι εξής: η μείωση διεθνών εντάσεων και η προώθηση ειρήνης μέσω διεθνούς κατανόησης, καθώς και η επέκταση της αμερικανικής επιρροής και η κατανόηση της θέσης της παγκοσμίως, τόσο από την ίδια όσο και από τα λοιπά κράτη. Επιδιώκει, επίσης, στην ενημέρωση των μελλοντικών αρχηγών κρατών για τις ΗΠΑ αναφορικά με την δυνατότητα ανάπτυξης διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, για την επίτευξη των στόχων αυτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι οι στόχοι επικεντρώνεται στα αμερικανικά συμφέροντα, το πρόγραμμα ήταν ένα ευέλικτο εργαλείο που μπορούσε να προσαρμοστεί ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο της αμερικανικής όσο και της ολλανδικής κυβέρνησης. Συγκεκριμένα ιδρύματα, κυρίως το Ολλανδικό Ίδρυμα για τη Θεμελιώδη Έρευνα της Ύλης (FROM), μπόρεσαν να αξιοποιήσουν τα οφέλη του προγράμματος Fulbright για να προωθήσουν τα ειδικά τους σχέδια για την προώθηση της επιστημονικής έρευνας στις Κάτω Χωρών.
Στις 17 Μαΐου 1949 οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και των Κάτω Χωρών υπέγραψαν συμφωνία Fulbright για τη διευκόλυνση των εκπαιδευτικών ανταλλαγών μεταξύ των δύο χωρών, η οποία συμφωνία τέθηκε σε ισχύ ακριβώς ένα μήνα αργότερα. Οι δύο κυβερνήσεις συμφώνησαν να προωθήσουν “μια ευρύτερη ανταλλαγή γνώσεων και επαγγελματικών ταλέντων μέσω εκπαιδευτικών επαφών” με τη “χρηματοδότηση σπουδών, έρευνας, διδασκαλίας και άλλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για πολίτες των ΗΠΑ στις Κάτω Χώρες και “την παροχή μεταφορικών μέσων για τους υπηκόους των Κάτω Χωρών […] που +
επιθυμούν να παρακολουθήσουν σχολεία και ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των Ηνωμένων Πολιτειών”[1]. Η συμφωνία θα διαχειρίζεται από ένα νεοσύστατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα των Ηνωμένων Πολιτειών (USEF), η λειτουργία του οποίου θα διέπεται από ένα διοικητικό συμβούλιο αποτελούμενο από δέκα μέλη, πέντε ολλανδικά και πέντε αμερικανικά.
Παράλληλα με τον ολλανδικό στόχο της ενσωμάτωσης της ολλανδικής εμπειρογνωμοσύνης στα δίκτυα γνώσης των ΗΠΑ, το πρόγραμμα Fulbright επέτρεψε επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες να αξιοποιήσουν την ευρωπαϊκή εμπειρογνωμοσύνη για την προώθηση των δικών τους τεχνολογικών πλεονεκτημάτων. Το πρόγραμμα ήταν ευέλικτο, καθώς μπορούσαν να προωθηθούν διαφορετικά θεματικά πεδία ανάλογα με τις ανάγκες μιας συγκεκριμένης περιόδου. Το 1950, το πρώτο πλήρες έτος του Προγράμματος, το 70% των Ολλανδών υποτρόφων Fulbright αναζήτησαν ευκαιρίες στις θετικές επιστήμες και την ιατρική. Για τους Ολλανδούς ήταν απλό: θα επωφελούνταν από την αμερικανική τεχνογνωσία ως μέσο για μια καλή σταδιοδρομία, και υπήρχαν έτσι κι αλλιώς πιο γενναιόδωρες υποτροφίες από τα αμερικανικά πανεπιστήμια στις θετικές επιστήμες απ’ ό,τι στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Σχετικά με τα ερευνητικά έργα του πανεπιστημίου του Λέιντεν, ενδεικτικά έχουμε τα παρακάτω προγράμματα:
Egbert Fortuin – Προς μια Ρωσική γραμματική. Το έργο αυτό θα συμβάλει στην διεθνή συνεργασία φέρνοντας σε επαφή Ρώσους και Ολλανδούς γλωσσολόγους
Annemieke Geluk – Ολλανδικά διαγνωστικά τεστ για τη φυματίωση στην Ινδονησία
Μια ερευνητική ομάδα από το LUMC ανέπτυξε πρόσφατα μια εξέταση φυματίωσης σε σημείο φροντίδας (POC) που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε υγειονομική περίθαλψη χαμηλής πολυπλοκότητας και θα μπορούσε να μεταμορφώσει το διαγνωστικό τοπίο της φυματίωσης στην Ινδονησία. Βασιζόμενο σε μια υφιστάμενη ερευνητική συνεργασία για τη φυματίωση, το έργο αυτό θα δημιουργήσει νέες γραμμές επιστημονικής και διπλωματικής συνεργασίας μεταξύ επιστημόνων και κλινικών ιατρών από τις δύο χώρες, ώστε να προετοιμαστεί η εισαγωγή του ολλανδικού POC τεστ φυματίωσης στην Ινδονησία.
Jan Aarts-Πιλοτικό πρόγραμμα ανταλλαγής μελών μεταξύ της ερευνητικής σχολής Leiden-Delft Casi της διδακτορικής ερευνητικής σχολής Φυσικής του HSE Μόσχας
Το Τμήμα Φυσικής της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών Επιστημών (HSE) της Μόσχας ξεκίνησε πρόσφατα μια διδακτορική ερευνητική σχολή Φυσικής εμπνευσμένη από την εμπειρία της ερευνητικής σχολής Leiden-Delft Casimir. Σε αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα, τα μέλη των δύο ινστιτούτων θα επισκέπτονται το ένα το ινστιτούτο του άλλου.
Όπως διαπιστώθηκε, η Ολλανδία είναι αρκετά ενεργή σε διακρατικές συνεργασίες ερευνητικών προγραμμάτων σε διάφορους τομείς όπως, η ιατρική, η γλωσσολογία και λοιπούς κλάδους. Σκεπτόμενοι τα πεδία δράση των ερευνητικών προγραμμάτων, ξεχωρίζουν οι διεθνείς συνεργασίες τους στον τομέα της ιατρικής και των θετικών επιστημών γενικότερα στις οποίες επικεντρώθηκαν οι υποτροφίες Fulbright. Τέλος, με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Fulbright ένας σημαντικός αριθμός Ολλανδών ερευνητών είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με την κουλτούρα των ΗΠΑ εξασκώντας έτσι πολιτιστική διπλωματία.
Ηλέκτρα Σιμωνετάτου Χρηστιάδου
Πηγές:
The Fulbright Program in the Netherlands: An Example of Science Diplomacy, Giles Scott-Smit, Jeroen van Dongen (ed.), Cold War Science and the Transatlantic Circulation of Knowledge (Leiden: Brill, 2015), 128-154
Nine Leiden projects awarded first NWO Science Diplomacy Fund(2020). Διαθέσιμο: https://www.universiteitleiden.nl/en/news/2020/05/nwo-science-diplomacy-fund-en
Embassy Science Fellowship (ESF-NL): cross-pollination between science and diplomacy | NWO (2023). Διαθέσιμο: https://www.nwo.nl/en/news/embassy-science-fellowship-esf-nl-cross-pollination-between-science-and-diplomacy
[1]Giles Scott-Smith (2015), The Fulbright Program in the Netherlands: An Example of Science Diplomacy, 85