Όπως έχει εξηγηθεί σε παρελθόντα άρθρα, η Χιλή φιλοδοξεί να διατρανώσει την εικόνα, την επιλογή της, την εθνική της βούληση και τις αντιλήψεις της περί της διεθνούς τάξης στον σημερινό κόσμο. Η επικοινωνιακή προώθηση του εθνικού της ονόματος ή αλλιώς “nation branding” διοχετεύει πληθώρα εθίμων, αντιλήψεων, αγαθών πολιτιστικής κληρονομιάς και ιστοριών του λαού. Παρά το γεγονός της θετικής εικόνας που δημιουργεί η συστηματοποιημένη προβολή της Χιλής, βάσει της γαστρονομίας ή της προσέλκυσης Αμέσων Ξένων Επενδύσεων, τραυματικά βιώματα του προηγούμενου αιώνα δημιουργούν μη θετικές συνειρμικές ανακλήσεις στην παγκόσμια συνείδηση. Η 20ετής περίπου δικτατορία Πινοσέτ (1973-1990), με όλα τα επακόλουθα που μετάγγισε στον χιλιανό λαό, στοιχειώνει την εθνική εικόνα. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα ήταν η «Αποικία της Αξιοπρέπειας» ή πιο γνωστή διεθνώς ως “Colonia Dignidad”.
Η λήξη μίας τραγωδίας, ορισμένες φορές συνοδεύεται από την έναρξη μίας νέας. Πιο συγκεκριμένα, το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επέβαλε την ποινική τιμωρία των Ναζί πρωταιτίων, παρ’ όλα αυτά πολλοί διέφυγαν της καταδίκης και εν κρυπτώ βρήκαν καταφύγιο σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως στη Λατινική Αμερική. Συνεργάστηκαν με φιλογερμανικά αυταρχικά καθεστώτα και με την κάλυψη, αν όχι υποστήριξη των Η.Π.Α., προς εξυπηρέτηση δικών τους γεωπολιτικών συμφερόντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η Επιχείρηση «Συνδετήρας», με τη μεταφορά πολλών Γερμανών επιστημόνων του Τρίτου Ράιχ στις Η.Π.Α. για «αμερικανικούς σκοπούς».
Ωστόσο, μέσα στους Γερμανούς που μεταφέρθηκαν ήταν και άνθρωποι οι οποίοι ήθελαν να εργαστούν στα παρασκήνια και αν ήταν δυνατόν με την κάλυψη της χώρας υποδοχής. Ο Πωλ Σέφερ, δεκανέας του Γερμανικού Στρατού, μετά τον πόλεμο αποφάσισε να ιδρύσει μία Ευαγγελική εκκλησία και ένα ορφανοτροφείο. Δεχόμενος κατηγορίες σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, αποφάσισε τη δεκαετία του 1950 να εγκαταλείψει τη Γερμανία μαζί με 70 οικογένειες πιστών και 100 ορφανά παιδιά, ενώ πούλησε το ορφανοτροφείο στον Γερμανικό Στρατό.
Τελικά, ο Σέφερ και οι ακόλουθοί του κατέφυγαν στη Χιλή, όπου ίδρυσαν μία θρησκευτική και αγροτική κοινότητα έκτασης 130 τετρ. χιλ., που ονομάστηκε «Αποικία της Αξιοπρέπειας», πιο γνωστή ως “Colonia Dignidad”. H «Αποικία» περιβαλλόταν από έναν ηλεκτροφόρο φράχτη με συνεχή περιφρούρηση, ενώ διέθετε νοσοκομείο, σχολείο, εστιατόριο, δύο αεροδρόμια και έναν σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το κέρδος δεν απουσίαζε από την κατά τα άλλα χριστιανική κοινότητα, αφού οι εργαζόμενοι εργάζονταν στα χωράφια, στα ορυχεία, ακόμη και σε αγοραπωλησίες ακινήτων, δίχως πληρωμή και με σκληρές συνθήκες. Ο Σέφερ ως αναμφισβήτητος ηγέτης και χαρισματικός καθοδηγητής με ιδιαίτερες ικανότητες χειρισμού των ακολούθων του, έφτιαξε μία κοινότητα που του επέτρεπε να ικανοποιεί τις πιο σκοτεινές σκέψεις του. Φαινόμενα όπως η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, η υποβολή σε βασανιστήρια και η καταστολή με χρήση ψυχοτρόπων ουσιών ήταν κομμάτι της καθημερινότητας.
Η έλευση της δικτατορίας του Πινοσέτ το 1973, όχι μόνον δημιούργησε μία ανεκτική για την «Αποικία» κατάσταση, αλλά λειτούργησε υποστηρικτικά προς το «έργο» της. Το στρατιωτικό καθεστώς διαφύλαττε δηλητηριώδη αέρια και όπλα στα υπόγεια της «Αποικίας», ενώ την «αξιοποιούσε» ως κέντρο βασανιστηρίων έως και εκτελέσεων πολλών Χιλιανών αντιφρονούντων. Ο «βουκολικός παράδεισος», όπως τον χαρακτήριζε ο σαδιστικός ηγέτης του, ήταν ένα πολιτικό κολαστήριο με τις ευλογίες της κυβέρνησης, αλλά, όπως φαίνεται και με την ανοχή της Γερμανικής Πρεσβείας, ενώ το χριστιανοκοινωνικό κόμμα της Βαυαρίας (CSU) επικροτούσε την χρήση πατροπαράδοτων βαυαρικών ενδυμασιών στους ακολούθους του Σέφερ.
Με την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος το 1990, η δικαιοσύνη εισήλθε και ανακάλυψε τα εγκλήματα του Σέφερ στην υπ’ αυτόν κοινότητα και μετά από περιπέτειες φυγής και σύλληψής του στο εξωτερικό καταδικάστηκε και πέθανε στη φυλακή. Εκατοντάδες άνθρωποι που διαβιούσαν στην «Αποικία» ζητούν δικαστικά δικαίωση και αποζημίωση από το χιλιανό κράτος μέχρι και σήμερα.
Ενδιαφέρον έχει να ερευνηθεί η ποιότητα των διπλωματικών σχέσεων Χιλής-Γερμανίας σε συνδυασμό με τη διαχείριση του φακέλου της «Αποικίας». Επιπλέον, ενδιαφέρον είναι το κατά πόσον η Χιλή διεθνοποίησε το φιλοχουντικό κολαστήριο της «Αποικίας» ή γενικότερα πώς οι φορείς του πολιτισμού επικοινώνησαν αυτήν τη σκοτεινή υπόθεση με ποικίλα μέσα.
Το 2016 ο Υπουργός Εξωτερικών και νυν Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας κ. Σταϊνμάγιερ ανακοίνωσε ότι πρόκειται να ανοίξουν τα πιο πρόσφατα αρχεία για την Colonia Dignidad, ενώ παραδέχθηκε ότι οι γερμανικές αρχές «δεν έδειξαν την αποφασιστικότητα και τη διαφάνεια που ήταν αναγκαίες για να αποδοθούν ευθύνες και να αντληθούν μαθήματα», ακόμη και μετά την παύση των ωμοτήτων εντός της κοινότητας. Δικηγόροι οργανώσεων προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκπροσωπούν μέχρι και σήμερα Χιλιανούς και Γερμανούς προκειμένου να δικαιωθούν δικαστικά ως θύματα του Σέφερ, αλλά και να τιμωρηθούν ποινικά επιζήσαντες υπεύθυνοι. Ενώ το Γερμανικό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του ζήτησε εντός του 2018 να ολοκληρωθούν οι έρευνες, δεν έγινε εφικτό αυτό ακόμη.
Παρ΄ όλα αυτά, τo 1991 η κοινότητα συνέχισε να λειτουργεί μετονομαζόμενη σε Villa Baviera ως ένα τουριστικό θέρετρο βαυαρικών παραδόσεων, ενώ θύματα ζητούν το παραδειγματικό κλείσιμο της κοινότητας. Λειτουργεί σαν φορέας προβολής της γερμανικής, ιδίως βαυαρικής, παράδοσης και πολιτιστικής κληρονομιάς εντός του συγκροτήματος που λειτουργούσε η «Αποικία», προσπαθώντας να υπερβούν το «τραυματικό παρελθόν», όπως αναφέρει η επίσημη ιστοσελίδα της.
Σε αυτό το σημείο χρήσιμο είναι να αναφερθούν διάφορες πολιτιστικές δράσεις για τη δημοσιοποίηση της συγκεκριμένης υπόθεσης στο διεθνές κοινό. Αρχικά, το βιβλίο ενός «αποίκου» που δραπέτευσε από την κοινότητα του Σέφερ, του Klaus Schnellenkamp, για να ενημερώσει τον κόσμο για τα βιώματά του (“Geboren im Schatten der Angst: ich überlebte die Colonia Dignidad”, 2007). Αρκετές, επίσης, τηλεοπτικές σειρές, ντοκιμαντέρ και ταινίες έχουν δημιουργηθεί για την επικοινωνιακή προβολή αυτής της κοινότητας στη Χιλή, όπως το The Wolf House (La casa lobo), το Dignity (2019), αλλά η πιο γνωστή ταινία ήτα το Colonia (2015) με τους Emma Watson και Daniel Bruhl.
Γιώργος Σμαΐλης
Βιβλιογραφία
https://www.bbc.com/news/world-latin-america-48318295
https://www.dw.com/en/relatives-of-colonia-dignidad-victims-await-germanys-plan/a-44208686
https://www.ecchr.eu/en/case/colonia-dignidad-remains-a-dark-chapter-of-german-legal-history/
https://www.villabaviera.cl/ https://www.thenation.com/article/culture/sinister-sect-colonia-dignidad/