
Η μουσική – ανεξαρτήτως κατηγορίας ή είδους – ενέχει αδιαμφισβήτητα μια τεράστια δυναμική, ως ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες της πολιτιστικής διπλωματίας και ως ένα καίριο εργαλείο ήπιας ισχύος, με ιδιαίτερα πολυδιάστατο και ενεργό ρόλο στην άσκηση της σύγχρονης, ιδίως, διπλωματικής πρακτικής (Βολιτάκη, 2023:13),ερμηνεύοντας μέσα από την υιοθέτηση μιας ιδεαλιστικής, ανθρωπιστικής προσέγγισης τις διεθνείς σχέσεις με μια πιο «ακουστική ματιά» (Ramel & Prevost – Thomas, 2018:2).
Την ευρεία γκάμα δυνατοτήτων που προσφέρει η μουσική σε διπλωματικό επίπεδο εκμεταλλεύτηκε προς όφελός της, επί ευρωπαϊκού εδάφους, από πολύ νωρίς η Ισπανία. Μια συνθήκη που αποτυπώνεται με ιδιαίτερα εμφατικό τρόπο στην προσπάθεια για βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση της ισπανικής pop, από τον αγγλικό όρο “popular”, μουσικής, τόσο σε εθνική, όσο και σε διεθνή κλίμακα (Martinez & Fouce, 2017: 236).
Αρχικά, ούσα παράγωγος των αγγλο-αμερικάνικων μουσικών τάσεων, ακολούθησε από τα μέσα του 20ου αιώνα κι εφεξής μια εξαιρετικά δυναμική, εξελικτική πορεία απρόσκοπτης διάρκειας που οδήγησε στη δημιουργία πρωτότυπης, πλέον, μουσικής παραγωγής, μέσω της απορρόφησης στοιχείων και της συμπερίληψης όλων των σύγχρονων, αυξημένης δημοφιλίας, μουσικών ειδών, από την ηλεκτρονική μουσική και τη ευρωπαϊκή ντίσκο μέχρι και τις εγχώριες εκδοχές μουσικών μορφών, όπως π.χ. η ροκ, η πανκ, η ρέγκε, η τζαζ, η χιπ χοπ, η κάντρυ, κ.α. (Bermudez & Perez,2009:129). Εμφανίζει κοινά σημεία αναφοράς με όλα τα παραπάνω αντιπροσωπευτικά δείγματα της μοντέρνας pop μουσικής, όπως επί παραδείγματι ο έντονος, ζωηρός ρυθμός που προκαλεί προδιάθεση για χορευτική κινητοποίηση, οι απλές αρμονικές ακολουθίες, οι ελκυστικές μελωδίες, οι γεμάτοι γλαφυρότητα στίχοι, η χρήση φωνητικών και ακουστικών, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οργάνων και εν τέλει η πολύπλευρη αξιοποίηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων (Δαμουτζίδου, 2010:9). Ωστόσο, ούσα άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ταυτότητα και τη κουλτούρα του ισπανικού λαού, κι έχοντας γίνει αποδέκτης ισχυρότατων επιρροών από τις εθνικές γεωγραφικές συντεταγμένες και τους στενούς δεσμούς με τη Λατινική Αμερική, διακρίνεται την ίδια στιγμή για τη λυρικότητα της στιχουργίας της, η οποία βρίθει συμβολισμών και μεταφορών, τη κοινωνική κατά κύριο λόγο και ενίοτε πολιτική φύση του περιεχομένου της και τη διαχρονική δυναμική της πλειονότητας των τραγουδιών της (Viñuela, 2020:4).
Στα αδιαμφισβήτητα πλεονεκτήματά της, στο πλαίσιο της πολιτιστικής διπλωματίας, είναι ότι η ισπανική pop μουσική αναδεικνύεται σε έναν αξιόλογο αρωγό, τόσο για τη προαγωγή της εικόνας της Ισπανίας στο εξωτερικό με θετικό πρόσημο, όσο και για την περαιτέρω ανάπτυξη των μουσικών βιομηχανιών της χώρας και σε οικονομικούς μεταξύ άλλων όρους. Συνδέεται με μια μακροσκελή λίστα από καλλιτέχνες που κατόρθωσαν να υπερβούν τα εθνικά σύνορα και να μεταμορφωθούν σε αστέρες του διεθνούς πενταγράμμου, προβάλλοντας εν τοις πράγμασι τις πλουραλιστικές απεικονίσεις της Ισπανίας: από τον Raquel Meller μέχρι τους Los Brincos, από τον Alejandro Sanz έως τους Alaska, από τον πανταχού παρόντα Julio Iglesias μέχρι το παγκόσμιο φαινόμενο του Raphael ή τον διάσημο τοις πάσι Paco de Lucía. Όλοι οι προαναφερθέντες, εξάγοντας «μοδάτη» μουσική «κατασκευασμένη στην Ισπανία» λειτουργούν ως πρεσβευτές των θετικών αξιών της σημερινής, ανανεωμένης και εκμοντερνισμένης Ισπανίας (Marc, 2020: 256).Παρουσιάζουν το προφίλ ενός έθνους που εμπεριέχει μια νέα ζώσα κουλτούρα, απορρέουσα από τη δραματική αύξηση στις παρεχόμενες προς τους πολίτες ελευθερίες, μετά το πέρας της δικτατορίας του Franco, ικανή να συνδυάσει με επιτυχία το παραδοσιακό ή το πατρογονικό με το καινοτόμο στη πορεία προς τη καθιέρωση ενός διεθνούς τρόπου ζωής που θα ακολουθεί κατά πόδας τα κορυφαία κράτη στον παγκόσμιο χάρτη (Grek, 2014: 64).
Επιπροσθέτως, η ισπανική pop μουσική συμβάλλει αξιοσημείωτα στην αναγνώριση της ιδεολογικής εγγύτητας που εντοπίζεται στις μουσικές δημιουργίες των Ισπανόφωνων χωρών και δη της Λατινικής Αμερικής, καλλιεργώντας γόνιμο έδαφος αφενός για τη σφυρηλάτηση σχέσεων αμοιβαίας αξιοπιστίας, εμπιστοσύνης και αλληλοϋποστήριξης κι αφετέρου για την ανάπτυξη κλίματος συνεργασίας και σε άλλους τομείς. Οι περιοδείες, ανά την υφήλιο, καταξιωμένων και παγκοσμίως αναγνωρίσιμων Ισπανών pop καλλιτεχνών, όπως π.χ. ο Alejandro Sanz, ο Alejandro Fernadez, David Bisbal, η Rosalia, κ.α. συνιστούν μέσο ανάδειξης της ισπανικής κουλτούρας, ενώ οι διεθνείς συνεργασίες τους με Ευρωπαίους και Αμερικανούς τραγουδιστές, μουσικούς και DJs παράγουν συνεργίες και πολιτιστικές μίξεις που γοητεύουν αμφίδρομα και με ένταση τα ακροατήρια των δύο λαών, ενισχύοντας τον ζήλο και την περιέργειά τους για επικοινωνιακές αλληλεπιδράσεις και πολιτιστικές ανταλλαγές, καθώς και για πιο ενδελεχή γνωριμία και μια βαθύτερη γνώση των χαρακτηριστικών, των πεποιθήσεων και των ενδιαφερόντων του καθενός ξεχωριστά (Einbider, 2013:40).
Τέλος, τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως κανάλια διανομής, π.χ. το διαδίκτυο, google, YouTube, My Space, Spotify, Facebook,Instagram, κ.α., έχουν ισχυροποιήσει την διεθνή επιρροή της ισπανικής pop μουσικής (Alaminos-Fernández:2023:20).Ενδεικτική ως προς αυτό είναι η παρατηρούμενη, τα τελευταία χρόνια, συνεχής ανοδική τάση στη δημοφιλία της ισπανικής γλώσσας, συνδυαστικά με την αξιοσημείωτη αύξηση του ενδιαφέροντος για την εκμάθηση της ως ξένης γλώσσας σε όλο το γεωγραφικό εύρος των πέντε ηπείρων, απορρέουσα κατά κύριο λόγο από την αγάπη, την εκτίμηση και τον θαυμασμό των ακροατών προς τους δημοφιλείς τραγουδιστές/μουσικούς (Riviera-Rideau, 2019:89).
Χρυσάφω Σίννη
Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία:
Alaminos-Fernández, A. F. (2023). La música popular como poder blando cultural. OBETS. Revista de Ciencias Sociales, 18(1), pp.17-36.
Bermúdez, S. & Pérez, J. (2009). INTRODUCTION: SPANISH POPULAR MUSIC STUDIES1, Journal of Spanish Cultural Studies, 10:2, pp.127-133,
Einbider, M. (2013). Cultural Diplomacy Harmonizing International Relations through Music, Master of Arts, Thesis Gallatin School of Individualized Studies, New York University
Grek, V. (2014). A Musical Mirror: Spain’s Ever-changing Political Landscape and Its Reflection in Popular Music”, Honors Theses at the College of the Holly Cross, Massachussets
Marc, I. (2015). La diplomacia musical española: el caso de la música popular. Análisis del Real Instituto Elcano (ARI ), Nº. 61, pp. 1- 16
Marc, I. (2020). Around the world: France’s new popular music diplomacy. Modern & Contemporary France, 28, pp. 253 – 270.
Martínez, S. & Fouce, H. (2013). (eds), Made in Spain. Studies in Popular Music, New York and London: Routledge
Ramel, F. & Prévost-Thomas, C. (2018). International Relations, Music and Diplomacy: Sounds and Voices on the International Stage. Palgrave Macmillan
Rivera-Rideau, P., & Torres-Leschnik, J. (2019). The colors and flavors of my Puerto Rico: Mapping “despacito”’s crossovers. Journal of Popular Music Studies, 31(1), pp. 87–108.
Viñuela, E. (2020). Pop in Spanish in the U.S.: A Space to Articulate the Latino dentity. Estudios del Observatorio/Observatorio Studies. pp. 1- 33.
Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία:
Βολιτάκη, Ε. (2023). Πως η μουσική χρησιμοποιείται ως διπλωματικό εργαλείο και πώς o διαγωνισμός τραγουδιού της Eurovision διαφοροποιείται από άλλες μορφές πολιτιστικής διπλωματίας. Μεταπτυχιακή Διατριβή, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Δαμουτζίδου, Η. (2010). Πέρα από τα Κλασικά. Η αξιοποίηση της Δημοφιλούς Μουσικής και των Μουσικών Προτιμήσεων των μαθητών για τη Διδασκαλία της Μουσικής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Μεταπτυχιακή Εργασία του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης