Ο Francois Mauriac είχε πει: « Ο άνθρωπος που δουλεύει με τα χέρια είναι εργάτης, με τα χέρια και το μυαλό, τεχνίτης, με τα χέρια, το μυαλό και την καρδιά, καλλιτέχνης.» Θα μπορούσε άραγε ένας καλλιτέχνης και τα έργα του να εκπροσωπήσουν έναν λαό και να προβάλλουν την νοοτροπία και την καθημερινότητα του;
Ίσως ένα αξιοπρόσεκτο παράδειγμα καλλιτεχνικής δημιουργίας και προσωπικότητας που εκφράζουν την καθημερινή ζωή και τα βιώματα τους μέσω της τέχνης τους, να είναι οι ζωγράφοι της ναΐφ ζωγραφικής. Η αλήθεια και η αμεσότητα της έκφρασης, το αθώο αντίκρισμα του κόσμου και η ελεύθερη διαπραγμάτευση των θεμάτων που παρουσιάζουν και η αποδέσμευση τους από τους κανόνες ζωγραφικής και τεχνοτροπίας που υπαγορεύουν οι Σχολές Καλών Τεχνών, αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου είδους εικαστικής δημιουργίας. Οι καλλιτέχνες αυτοί πρωτοεμφανίζονται ως πρωτοπόροι του 20ού αιώνα που καταρρίπτουν τον ακαδημαϊσμό και την μελέτη της αναγεννησιακής τέχνης και γλυπτικής και παρουσιάζουν τον κόσμο μέσα από τα βιώματα τους, την δική τους ματιά για τον κόσμο που τους περιτριγυρίζει και δίνουν όψη στον ψυχισμό τους, τον φυσικό χώρο και την παράδοση της χώρας και του πολιτισμού τους.
Στην Κύπρο, ο κύριος εκπρόσωπος και «πατέρας» της κυπριακής ναΐφ ζωγραφικής τέχνης, είναι ο Μιχαήλ Κάσιαλος. Ο Μιχαήλ Κάσιαλος γεννήθηκε στο χωριό Άσσια το 1885 και ξεκίνησε την ενασχόληση του με τις τέχνες μέσω της τέχνης του παπουτσή και της αγιογραφίας. Μετέπειτα ασχολήθηκε με την κεραμική και αγγειοπλαστική. Το 1957, στα 70 του χρόνια, αφοσιώθηκε στην ζωγραφική με στόχο να αποδίδει την απλότητα και αυθεντικότητα του τόπου μέσω των έργων του.
Κύριο χαρακτηριστικό της τέχνης του ήταν ότι απέδιδε τον κόσμο γύρω του με μία αφηγηματική διάθεση και με λεπτομερείς περιγραφή σε απεικονίσεις της καθημερινής ζωής των κατοίκων του νησιού, των τοπικών παραδόσεων και οι αγροτικές εργασίες. Κύρια μοτίβα στο έργο του είναι ο αργαλειός, το καψάλισμα, το όργωμα, το θέρισμα, το αλώνισμα, το φτιάξιμο του ψωμιού, το πότισμα των χωραφιών, το τάισμα των ζώων, η επιστροφή στα χωράφια, οι ξόβεργες, το μάζεμα της ακρίδας και τα παραδοσιακά επαγγέλματα όπως ο πεταλωτής. Επίσης ζωγραφίζει συμβολικά πρόσωπα και ήρωες με στόχο να αποδίδει κάθε του ένα παραμύθι και μία αφήγηση που εξιστορεί την ιστορία του τόπου όπως το έργο του τον γάμο και τον θερισμό.
Τα έργα του παρουσιάζουν καθαρά και έντονα χαρούμενα χρώματα και δεν υπάρχει η σωστή απόδοση της προοπτικής των όγκων και της φωτοσκίασης. Ζωγραφίζει αυθόρμητα και χωρίς να ακολουθεί συγκεκριμένη τεχνοτροπία. Στόχος του δεν είναι να ακολουθήσει τους ακαδημαϊκούς κανόνες σχεδίου και απόδοσης αλλά να ανοίξει έναν διάλογο με τον κόσμο, να παρουσιάσει αυτά που αγαπά ο ίδιος στην ζωή του νησιού και να εκφράσει την κυπριακή κουλτούρα και τον νησιώτικο και αγροτικό τρόπο ζωής της Κύπρου. Ζωγραφίζει το ένστικτο του και τους ανθρώπους γύρω του γιατί ο ίδιος νιώθει τον τόπο του και την καταγωγή του. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι παρόλο που αναγνωρίστηκε το έργο του τόσο σε κυπριακό επίπεδο όσο και σε διεθνές επίπεδο αφού συμμετείχε σε εκθέσεις και στο εξωτερικό, δεν έχασε ποτέ τον παραδοσιακό τρόπο ζωής του. Πάντα φορούσε την βράκα του και έζησε όλη του την ζωή στο σπίτι του την Άσσια. Το 1974 πέθανε μετά από επίθεση που δέχθηκε από Τούρκους στρατιώτες στο σπίτι του κατά την διάρκεια της τούρκικης εισβολής.
Όμως το έργο του αναγνωρίστηκε και μετά θάνατο. Έργα του συμμετείχαν σε εκθέσεις στο Μοναχό, στο Παρίσι, στην Ζυρίχη και η Ακαδημία Αθηνών τον βράβευσε για την συμβολή του στην διάδοση και διατήρηση της κυπριακής πολιτισμικής κληρονομίας. Υπήρξε ένας άνθρωπος που η απλότητα και η αγάπη του για τον τόπο του πρεσβεύεται σε κάθε πίνακα και κάθε μορφή που ζωγράφιζε. Ένας ζωγράφος που δεν έγινε γνωστός για την τεχνική του και την εποχή που έζησε όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι της Ιταλίας αλλά γιατί απέδιδε και παρουσίασε στις ευρωπαϊκές εκθέσεις την κυπριακή παράδοση και τρόπο ζωής ενός νησιού που ήταν γνωστό μόνο ως αποικία της Μεγάλης Βρετανίας στον ευρωπαϊκό κόσμο. Εύλογα, ο Κάσιαλος της Κύπρου μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρεσβευτής της κυπριακής παράδοσης και τρόπου ζωής που διατηρείται και παρουσιάζεται μέσα από την μορφή του και το έργο που άφησε πίσω του.
Οι εικόνες του κειμένου είναι δανεισμένες από τους ιστότοπους της Βιβλιογραφίας παρακάτω.
Ανδρούλα Φουσκώτου, Ασκούμενη Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας Κύπρου
Πηγές:
http://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=12803&-V=limmata
http://www.assia.org.cy/prosopa/michael-kashalos/116-kassialos1.html