Ένα κομμάτι πηλού που μετασχηματίστηκε σε σχήμα κυλινδρικό, χαραγμένο στη γλώσσα της Βαβυλώνας, σημερινού Ιράκ, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Περσίας/Ιράν, συμβολίζοντας την πρώτη Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην ιστορία, σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς μελετητές. Αντικατοπτρίζει το πρόσωπο του Κύρου του Μέγα, ιδρυτή της Περσικής Αυτοκρατορίας, της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών (550-332 π.Χ), ο οποίος αφού κατόρθωσε να νικήσει του Λύδους, τους Βαβυλώνιους και τους Μήδους, τους ένωσε κατόπιν σε μια αχανή αυτοκρατορία που εκτεινόταν από την Ινδία έως και τη Μεσόγειο Θάλασσα.
Ο κύλινδρος δημιουργήθηκε με σκοπό να εξηγήσει στον κατακτημένο λαό της Βαβυλώνας, πώς ο Κύρος θα κυβερνήσει και αυτός ήταν και ο λόγος που χαράχθηκε στην ομώνυμη γλώσσα. Ο Κύρος συμβολίζει την έννοια της ανεκτικότητας, της αποδοχής και της συμβίωσης μέσα σε ένα πολυποίκιλο πολιτιστικό και θρησκευτικό μωσαικό. Η Περσική Αυτοκρατορία, περιέκλειε διαφορετικές θρησκείες και γλώσσες, διότι τον καιρό που η Βαβυλώνα εντάχθηκε στην Περσική Αυτοκρατορία, ο αυτοκράτοράς της Belshazzar είχε αιχμαλωτίσει Εβραίους τους οποίους με την άφιξή του απελευθέρωσε ο Κύρος, επιτρέποντάς τους να διατηρήσουν την πίστη τους και να ξαναχτίσουν τους ναούς τους πίσω στην πατρίδα τους δίχως αντάλλαγμα. Μάλιστα, ο Ηρόδοτος (Ιστορίες) και ο Ξενοφών (Κύρου Παιδεία) αναφέρθηκαν στον Κύρο ως τον απόλυτο ηγέτη με αρετή και ηθικές αξίες.
Αποτελείται από σαράντα πέντε γραμμές, ξεκινώντας από την υποβάθμιση της αξίας του Ναβόννεδου (556-539 π.Χ) ως βασιλιά της Βαβυλώνας, τον οποίο ο Κύρος χρειάστηκε να ανατρέψει σύμφωνα με τη θεϊκή παρέμβαση του Marduk και στη συνέχεια να επιβάλλει ο ίδιος την τάξη χτίζοντας ναούς, επιστρέφοντας λατρευτικές εικόνες και εξόριστους στα σπίτια τους. Τα γεγονότα αυτά παρατίθενται στον κύλινδρο σε τρίτο ενικό πρόσωπο, έως το δεύτερο μέρος όπου ο Κύρος γράφει στο πρώτο ενικό πρόσωπο, εξιστορώντας τους θριάμβους του. “Φρόντισα τη λατρεία του Μάρντουκ στη Βαβυλώνα, και επέτρεψα να βρουν (ο λαός) ανάπαυση από την εξάντλησή τους, τη δουλεία τους. Πολλοί βασιλιάδες μού έφεραν φόρους, αποκατέστησα τις λατρείες σε όλα τα πρώην βασίλεια που είναι τώρα μέρος του και ότι απελευθέρωσα τους πρώην εκτοπισμένους.’’ (Simonin,2012)
Ωστόσο, κάτι που απομένει να γίνει, είναι η επιστροφή του κυλίνδρου στη γενέτειρά του, το Ιράν. Το Βρετανικό Μουσείο που στεγάζει την αρχαιότητα, έχει συζητήσει με την Τεχεράνη την ενδεχόμενη επιστροφή του, μόνο όμως για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι συζητήσεις υπήρξαν θερμές μεταξύ των δύο πλευρών την περασμένη δεκαετία (2010-2012). Από την μία πλευρά η Δύση (ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο) εξέφραζαν έντονες ανησυχίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και έβρισκαν ότι το Ιράν δεν ήταν αρκετά ‘’έμπιστο’’ ώστε να μπορεί να στεγάσει τον κύλινδρο σε κάποιο εθνικό μουσείο. Από την άλλη, η Τεχεράνη κατηγορούσε τους δυτικούς για παρέμβαση και ανάμιξη στα εσωτερικά της ζητήματα, κάτι που έθιγε σε σημαντικό βαθμό την εικόνα της διεθνώς.
Τον Φεβρουάριο του 2010, το Ιράν απείλησε με διακοπή των πολιτιστικών δεσμών Λονδίνου-Τεχεράνης σε περίπτωση που το πρώτο δεν “δάνειζε” τον κύλινδρο στην τελευταία. Διπλωματικά, οι διμερείς τους σχέσεις βρίσκονταν σε μία κατάσταση σφόδρας αναστάτωσης. Τελικά, ο Σεπτέμβριος στάθηκε ευοίωνος για το Ιράν, καθώς ο κύλινδρος επέστρεψε στη γενέτειρά του ύστερα από πολλά χρόνια. H Τεχεράνη είχε ορίσει προθεσμία δύο μηνών στα τέλη του περασμένου έτους για το δάνειο του αντικειμένου και στη συνέχεια απαίτησε αποζημίωση. Το Βρετανικό Μουσείο ανέφερε ότι τα σχέδια για την παράδοση του κυλίνδρου από πηλό ηλικίας 2.500 ετών καθυστέρησαν λόγω αδιευκρίνιστων “πρακτικών θεμάτων”.
Το ζήτημα ωστόσο πλέον φαίνεται να μην βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των Ιρανών και αυτό γίνεται αντιληπτό λόγω της έλλειψης πρόσφατων βιβλιογραφικών πηγών σχετικά. Το Βρετανικό Μουσείο απορρόφησε ένα ακόμα αρχαίο αντικείμενο ανεκτίμητης αξίας και οι συζητήσεις μοιάζουν να έχουν παγώσει. Ένα status quo που δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα όπως έχει συμβεί αντίστοιχα με τόσους πολιτισμούς που εκτίθενται σε εκατομμύρια επισκέπτες ,στη Μεγάλη Βρετανία και όχι στην τοποθεσία προέλευσής τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.
Δασκαρόλη Χριστίνα
SIMONIN Antoine, The Cyrus Cylinder -World History Encyclopedia January 18th 2012 https://www.worldhistory.org/article/166/the-cyrus-cylinder/
British Museum, The Cyrus Cylinder: an Artefact Ahead of its Time https://www.youtube.com/watch?v=NTAgTCXja4Q
The J.Paul Getty Museum The Cyrus Cylinder and Ancient Persia: a New Beginning December 8th 2013 https://www.getty.edu/art/exhibitions/cyrus_cylinder/#:~:text=For%20one%2C%20the%20inscription%20was,a%20ruler’s%20achievements%20for%20posterity.
Μηχανή του Χρόνου, Κύρος ο Μέγας, ο ιδρυτής της Περσικής Αυτοκρατορίας https://www.mixanitouxronou.gr/kiros-o-megas-o-idritis-tis-persikis-aftokratorias-pou-kerdize-tin-kardia-ton-ittimenon-i-vasilissa-ton-masageton-ekopse-to-kefali-tou-ke-to-evale-se-saki-me-ema-gia-na-echi-oso-theli/
STEINMEYER Nathan The Cyrus Cylinder Biblical Archaeology Society March 17th 2023 https://www.biblicalarchaeology.org/daily/ancient-cultures/ancient-near-eastern-world/the-cyrus-cylinder/
Telegraph UK, Iran settles dispute with British Museum over Cyrus Cylinder , September 10th 2010 https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iran/7994964/Iran-settles-dispute-with-British-Museum-over-Cyrus-Cylinder.html
The Guardian, Cyrus Cylinder world’s oldest human rights charter, returns to Iran on loan, September 10th 2010 https://www.theguardian.com/world/2010/sep/10/cyrus-cylinder-returns-iran#:~:text=13%20years%20old-,Cyrus%20cylinder%2C%20world’s%20oldest%20human%20rights%20charter,returns%20to%20Iran%20on%20loan&text=A%20Babylonian%20artefact%20sometimes%20described,did%20not%20lend%20the%20object