Η πινακοθήκη Ουφίτσι, η οποία είναι το παλαιότερο μουσείο της Ευρώπης, σχεδιάστηκε από τον Βαζάρι και φιλοξενεί αριστουργήματα των σημαντικότερων καλλιτεχνών της Τοσκάνης αλλά και αριστουργήματα ζωγράφων της Βενετίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας. Περιλαμβάνει τη σπουδαιότερη συλλογή με προσωπογραφίες σε όλο τον κόσμο, καθώς και τη μεγαλύτερη συλλογή με αναγεννησιακά έργα παγκοσμίως. Οι σχολές της Βόρειας Ευρώπης έχουν έντονη παρουσία στο μουσείο με ιδιαίτερα έργα από τη γερμανική και τη φλαμανδική σχολή. Η πινακοθήκη δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα από τους Μεδίκους, οι οποίοι ήταν η ισχυρότερη δυναστεία της Φλωρεντίας. Όταν η τελευταία απόγονος των Μεδίκων Άννα Μαρία Λουντοβίκα παραχώρησε τα έργα τέχνης στη δυναστεία της Λορένης έθεσε τους εξής απαράβατους όρους: Αρχικά, τα έργα θα αποτελούν στολίδι του κράτους. Κατά δεύτερον, θα χρησιμεύουν προς όφελος της Φλωρεντίας. Και τέλος, η κληρονομιά αυτή θα βρίσκεται εκεί προς προσέλκυση της περιέργειας των ξένων. Απαράβατος όρος της διαθήκης ήταν, ότι απαγορευόταν να μεταφερθεί οτιδήποτε έξω από το μεγάλο δουκάτο και την πρωτεύουσα. Οι όροι αυτοί έχουν εκπληκτικά σύγχρονο χαρακτήρα, διότι η Άννα Μαρία Λουντοβίκα επέβαλλε με αυτόν τον τρόπο η καλλιτεχνική αυτή κληρονομιά να μην περιέλθει στα χέρια αυτού που κυβερνά, αλλά στο κράτος. Να βρίσκεται εκεί για να εκπαιδεύει τους πολίτες της Φλωρεντίας, αλλά και για να αποτελεί πηγή εσόδων, διότι με αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνεται ο πολιτιστικός τουρισμός. Η διαθήκη της αρχόντισσας είναι σεβαστή έως σήμερα και μόνο ο Ναπολέων Βοναπάρτης και ο Αδόλφος Χίτλερ προσπάθησαν ανεπιτυχώς να την ακυρώσουν.
Το μουσείο Ουφίτσι είναι η μεγαλύτερη αναγεννησιακή πινακοθήκη. Τα ωραιότερα έργα της συλλογής των Μεδίκων αναδεικνύονται στις διακοσμημένες με φίλντισι και κόκκινο βελούδο αίθουσες. Η συλλογή περιλαμβάνει αριστουργήματα των Φιορεντίνο, Κορρέτζο, Τιτσιάνο, Βερονέζε, Μαντένια, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μιχαήλ Αγγέλου, Μποτιτσέλι, Ραφαήλ, Καραβάτζιο και τόσων άλλων σπουδαίων καλλιτεχνών. Η ακαδημία καλών τεχνών που δημιουργήθηκε το 1785 είναι παράρτημα των Ουφίτσι. Σύμβολο της νεοκλασσικής κουλτούρας αποτελούν οι πίνακες του Ρούμπενς, οι οποίοι βρίσκονται στην πινακοθήκη. Η συλλογή εμπλουτίστηκε ανά τους αιώνες με πίνακες όλων των σχολών της ιταλικής ζωγραφικής. Κατά την μεταπολεμική περίοδο ανέπτυξε δίκτυο σχέσεων ώστε να συνδεθούν οι καλλιτέχνες από κοντινές και μακρινές περιοχές και με την πρωτοβουλία αυτή μία νέα κοσμοπολίτικη εικόνα του μουσείου αναδείχθηκε. Μετά το 1960 διπλασιάστηκαν οι εκθεσιακοί χώροι και επεκτάθηκε η πινακοθήκη σε όλο το υπέροχο κτίριο, το οποίο είχε κατασκευάσει ο Βαζάρι.
Στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής, το μουσείο έχει να παρουσιάσει ιδιαίτερη δραστηριότητα πολιτιστικής διπλωματίας. Αποτελεί τον μεγαλύτερο πόλο έλξης της Ιταλίας, αφού η επισκεψιμότητα του ξεπέρασε ακόμα και το Κολοσσαίο της Ρώμης, το μουσείο του Βατικανού και τον αρχαιολογικό χώρο της Πομπηίας, προσελκύοντας για το 2021 πάνω από 1,7 εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο, ενώ για το έτος 2022 ο αριθμός των επισκεπτών εκτινάχθηκε στα 4 εκατομμύρια. Η επιτυχία αυτή αποδίδεται στις καινότομίες, τις οποίες εισήγαγε ο Γερμανός διευθυντής του μουσείου Eike Schmidt, ο οποίος είναι ο πρώτος μη Ιταλός διευθυντής, γεγονός που τονίζει την εξωστρέφεια που επιχειρήθηκε. Με την στρατηγική του νέου διευθυντή πραγματοποιήθηκε άνοιγμα προς τη σύγχρονη τέχνη και ιδίως στις γυναίκες δημιουργούς, ενώ παράλληλα η παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύθηκε και όλα τα τμήματα του μουσείου άνοιξαν για το κοινό.
Στις εκθέσεις προσεγγίζονται σύγχρονα, κοινωνικά και πανανθρώπινα θέματα. Ο επισκέπτης θα μείνει έκπληκτος όταν δίπλα στον Μικελάντζελο, τον Μποτιτσέλι και τον Ραφαήλ θα δει έργα της Γιαπωνέζας εικαστικού Yayoi Kusama και του Αιθίοπα Tesfaye Urgessa. Με αυτό τον τρόπο εξελίσσεται η σύγχρονη οπτική του μουσείου, αφού προβάλλεται η επίκαιρη τέχνη. Η παρουσία των γυναικών αυξάνεται καθώς και των έγχρωμων καλλιτεχνών, επικοινωνώντας πλέον η πινακοθήκη Ουφίτσι με ένα νεότερο και ποικιλόμορφο κοινό. Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες είναι ευπρόσδεκτοι πλέον στο μουσείο Ουφίτσι από τους Φλωρεντινούς, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίοι θέλουν να ακούσουν και να δουν θέματα τα οποία σχετίζονται με τη ζωή τους σήμερα. Η πινακοθήκη – μουσείο Ουφίτσι με τις καινοτομίες τις οποίες έχει εφαρμόσει, ασκώντας έμπρακτα πολιτιστική διπλωματία έχει γίνει τόσο αγαπητή από κάθε είδους κοινό ώστε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συγκεντρώνει πάνω από 760.000 ακόλουθους στο instagram, περίπου 150.000 στο facebook και περισσότερους από 160.000 στο tik tok. Στο youtube η πινακοθήκη Ουφίτσι παρουσιάζει εκπομπή, στην οποία οι Ιταλοί σεφ δημιουργούν πιάτα εμπνευσμένα από τα έργα των συλλογών της πινακοθήκης. Η επισκεψιμότητα κοινού ηλικιών από 19- 25 έχει διπλασιαστεί από το 2020. Με αιχμή του δόρατος στην πολιτιστική διπλωματία, το μουσείο Ουφίτσι η Φλωρεντία ευελπιστεί να γίνει η σύγχρονη πόλη των τεχνών.
Το μουσείο Ουφίτσι, το οποίο δημιουργήθηκε από του Μέδικους τον 16ο αιώνα, περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη αναγεννησιακή συλλογή έργων τέχνης σε ολόκληρο τον κόσμο. Στα θαυμάσια δημιουργήματα των Φλωρεντινών και των Βενετών καλλιτεχνών προστίθενται έργα από τις σχολές της Βόρειας Ευρώπης με αξιοσημείωτα έργα της φλαμανδικής και της γερμανικής ζωγραφικής. Με τη σοφή διαθήκη της Άννα Μαρία Λουντοβίκα των Μεδίκων, η οποία απέτρεψε να διασκορπιστεί η συλλογή των Ουφίτσι, η συλλογή διατηρήθηκε μέσα στους αιώνες και ανανεώθηκε κατά τη σύγχρονη εποχή. Εμπλουτίστηκε με σύγχρονα έργα και με εκθέσεις σύγχρονων δημιουργών και ιδιώς γυναικών που πραγματεύονται πανανθρώπινα θέματα. Με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή η επισκεψιμότητα της πινακοθήκης Ουφίτσι να ξεπερνά όλα τα μνημεία της Ιταλίας και να αποτελεί την αιχμή του δόρατος της πολιτιστικής διπλωματίας στην Ιταλία, ευελπιστώντας να γίνει η Φλωρεντία η σπουδαιότερη σύγχρονη πόλη των τεχνών παγκοσμίως.
Μαρία- Ιωάννα Μιχαλίτση
Βιβλιογραφία:
Elena Ginanneschi, Firenze-Galleria degli Uffizi, Mondadori Electa, Milano 2005.
Florence’s Uffizi gallery named Italy’s most visited cultural site for first time, https://www.theguardian.com/world/2022/apr/04/florences-uffizi-gallery-named-italy-most-visited-cultural-site-first-time
Uffizi Galleries 2022, https://www.uffizi.it/en/news/uffizi-galleries-2022