Σε ένα από τα παλαιότερα κτήρια του πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη παρατίθενται οκτώ ονόματα σπουδαίων προσωπικοτήτων των γραμμάτων της αρχαιότητας, από τους οποίους οι έξι είναι Έλληνες (Όμηρος, Ηρόδοτος, Σοφοκλής, Πλάτων, Αριστοτέλης και Δημοσθένης) και μόνο δύο είναι Ρωμαίοι (Κικέρωνας και Τάκιτος). Η λεπτομέρεια αυτή αναδεικνύει την πολύ γνωστή αντίληψη στη Δύση, ότι οι απαρχές του δυτικού πολιτισμού βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα. Η ελληνική πολιτιστική διπλωματία θα πρέπει να αξιοποιήσει προφανώς τη λαμπρή κληρονομιά της κλασσικής Ελλάδας. Δεν θα πρέπει να περιοριστεί όμως εκεί. Στον ελληνικό χώρο υπήρξε μια διαδοχή σημαντικών πολιτισμών με διεθνή ακτινοβολία.
Ένα από τα σημαντικότερα σύγχρονα κτήρια της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο είναι η Βιβλιοθήκη, που βρίσκεται στον χώρο όπου ήταν η διάσημη αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Η ανάγκη των σύγχρονων Αιγύπτιων να συνδεθούν με την ελληνιστική κληρονομιά τους είναι χαρακτηριστική της επιρροής των ελληνιστικών πολιτισμών στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.
Η σημασία του Ελληνισμού για την πρώιμη χριστιανική εκκλησία φαίνεται από το γεγονός, ότι οι περισσότερες επιστολές του Απόστολου Παύλου στην Καινή Διαθήκη απευθύνονται σε ελληνικούς δήμους.
Στην πόλη Ντουνγχουάνγκ, που βρίσκεται στη βορειοδυτική Κίνα, υπάρχουν πολλές σπηλιές με ζωγραφιές και άλλες αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών ναών. Στην πόλη αυτή συναντούσαν οι έμποροι της Κεντρικής Ασίας, που έφερναν προϊόντα από τις ανατολικές παρυφές της Ευρώπης, τους κινέζους εμπόρους με τους οποίους αντάλλασσαν δυτικά με ανατολικά είδη. Η ύπαρξη των αναπαραστάσεων στις σπηλιές αναδεικνύει την ανάγκη των εμπόρων της Κεντρικής Ασίας να δείξουν στους Κινέζους στοιχεία των πολιτισμών που έβλεπαν στην άλλη άκρη του «δρόμου του μεταξιού».
Μπροστά από το πανεπιστήμιο της Σόφιας στη Βουλγαρία βρίσκονται μεγαλοπρεπή αγάλματα του Κύριλλου και του Μεθόδιου, που εκπόνησαν την αρχική σλαβονική αλφάβητο και ως εκ τούτου έδωσαν στου Σλάβους για πρώτη φορά γραπτό λόγο. Αν οι δυτικοί θεωρούν ότι οι απαρχές του δυτικού πολιτισμού βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα, πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης βλέπουν τις ρίζες των δικών τους πολιτισμών στο Βυζάντιο.
Στο κέντρο του Βουκουρεστίου, στο χιλιομετρικό σημείο μηδέν από όπου μετρούνται οι αποστάσεις άλλων πόλεων από τη ρουμανική πρωτεύουσα, βρίσκεται το μέγαρο των Σούτσων, που σήμερα φιλοξενεί το δημοτικό μουσείο του Βουκουρεστίου. Για πάνω από εκατό χρόνια, από τις αρχές του 18ου αιώνα ως το 1821, τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κυβερνούσαν φαναριώτες Έλληνες, η θετική σημασία των οποίων έχει τονισθεί πρόσφατα τόσο στη ρουμανική όσο και στην ελληνική ιστοριογραφία. Για τον Ελληνισμό της οθωμανικής περιόδου πρέπει να σημειωθεί επιπλέον, ότι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως λειτουργούσε ως το ορθόδοξο μιλέτιο με ελληνόφωνα σχολεία για τις μορφωτικές ανάγκες όλων των ορθόδοξων περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Την έντονη ελληνική εμπορική δραστηριοποίηση κατά τον 18ο και 19ο αιώνα κατά μήκους του Δούναβη στην αυστριακή αυτοκρατορία και στα νότια παράλια της σημερινής Ουκρανίας στη ρωσική αυτοκρατορία αναδεικνύουν τα μνημεία και άλλα σημάδια όπως ονομασίες δρόμων σε διάφορες πόλεις από τη Βιέννη και τη Βουδαπέστη ως την Οδησσό και τη Μαριούπολη. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η πιο πρόσφατη ανάπτυξη της ελληνικής διασποράς σε χώρες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Αυστραλία.
Κεντρική πρόκληση της ελληνικής πολιτιστικής διπλωματίας είναι να αξιοποιήσει χωρίς προκαταλήψεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις τις κληρονομιές διεθνούς παρουσίας όλων των διαδοχικών πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στον ελληνικό χώρο. Ελπίζω η σύντομη παράθεση στοιχείων των πολλαπλών πολιτιστικών κληρονομιών μας να δείχνει πόσο πλούσιο υλικό υπάρχει προς αξιοποίηση από μια πολιτιστική διπλωματία ανοικτών οριζόντων και ευρύτητας πνεύματος.
Χαράλαμπος Παπασωτηρίου