Ο πολιτισμός αποτελεί ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητας ενός κράτους και κατ’ αυτόν τον τρόπο επηρεάζει και την σχέση του με τους άλλους λαούς. Εκφάνσεις πολιτισμού όπως ο αθλητισμός, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος και ο χορός αποτελούν σημαντικά εργαλεία ήπιας ισχύος, τα οποία, εφόσον χρησιμοποιηθούν σωστά, μπορούν να κάνουν την διαφορά και να προσθέσουν σημαντικούς πόντους στο «brand name» μιας χώρας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο χορός και ειδικότερα το χορόδραμα, είναι μια μορφή τέχνης που αναπτύχθηκε στην Ρωσία και εισήλθε στην χώρα μας μέσω της δημιουργού Ραλλούς Μάνου.
Αρχικά, είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι τα μπαλέτα Μπολσόι είναι ένας παγκόσμιος διάσημος ρωσικός θίασος με έδρα το ομώνυμο θέατρο Μπολσόι της Μόσχας. Συγκεκριμένα, ιδρύθηκαν το 1776 και είναι από τα παλαιότερα συγκροτήματα μπαλέτου παγκοσμίως. Η πλειοψηφία των χορευτών προέρχεται από την Κρατική Ακαδημία Χορογραφίας της Μόσχας και η χαρακτηριστικότερη παράσταση των μπαλέτων είναι η «Λίμνη των Κύκνων», η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1877. Από την έναρξη της λειτουργίας τους, τα μπαλέτα Μπολσόι επηρεάστηκαν από την δυτικοευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά, σε συνδυασμό βέβαια με την ρωσική κουλτούρα και τις ρωσικές παραδόσεις. Επιπρόσθετα αναπτύχθηκαν την εποχή του ρομαντισμού στην Ευρώπη, μέσω του λεγόμενου «ballet blanc», το οποίο καλείται και λευκό μπαλέτο και το οποίο με την σειρά του βασίζεται στις χορευτικές κινήσεις της «prima ballerina». Η «επικεφαλής» της χορογραφίας καλείται να εκτελέσει τις πιο εξεζητημένες χορευτικές κινήσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν κατακόρυφη κίνηση, στηριζόμενη στα δάκτυλα του ποδιού (en pointe), πιρουέτες και λοιπές κινήσεις δεξιοτεχνίας. Την ίδια στιγμή, η ένδυση των χορευτριών αποτελείται από ένα κοντό φόρεμα από λευκό τούλι, το οποίο αφήνει εκτεθειμένους τους μηρούς και επιτρέπει στην χορεύτρια την ελευθερία κινήσεων (Νούλα 2022).
Σχετικά με την χώρα μας, ο χορός έχει ταυτιστεί με την λέξη κέφι, από την τουρκικής προέλευσης λέξη «keyif», από όπου και προέρχεται ετυμολογικά. Πρακτικά, έχει συνδεθεί με το γλέντι και ένα συνονθύλευμα χορευτικών κινήσεων, χωρίς αρμονία και συγχρονισμό, διεγείροντας τα ταπεινότερα ανθρώπινα ένστικτα. Δυστυχώς, σύμφωνα και με τον Πέτρο Καψάσκη, φαίνεται να συνδέεται με την αποπνευματοποιημένη εν πολλοίς νεοελληνική παιδεία (Καψάσκης 2016). Η δημιουργός του πρώτου ελληνικού καλλιτεχνικού μη κερδοσκοπικού σωματείου χοροδράματος υπήρξε η Ραλλού Μάνου. Ο κύριος στόχος της ήταν η δημιουργία ελληνικής θεατρικής χορευτικής τέχνης στην χώρα μας. Άλλωστε, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η ίδια η λέξη χορόδραμα προέρχεται από την αρχαία έννοια της λέξης «δράση χορού». Μέσω του πλούσιου έργου της, ανέδειξε ό,τι βαθύτερο σε καλλιτεχνική δημιουργία έχει να προσφέρει η χώρα μας από την αρχαία εποχή μέχρι της μέρες μας. Στο ρεπερτόριο της δημιουργού περιλαμβάνονται έργα του Μ. Χατζηδάκη, του Μ. Θεοδωράκη, Α. Κουνάδη (Μπίστικα 2005). Επίσης, στις ελληνικές σκηνές έχουν παρουσιαστεί έργα όπως η «Ερωφίλη», η «Μήδεια» (1958), το «Καταραμένο Φίδι» (1951), η «Ελληνική αποκριά» (1954), οι «Βάκχες» (1959), κάνοντας την χώρα μας πιο γνωστή στο εξωτερικό.
Αυτή την στιγμή στην χώρα μας, καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη, προβάλλονται κατ’ επανάληψη γνωστά έργα του Tchaikovsky, όπως «η Λίμνη των κύκνων», η «Ωραία Κοιμωμένη» και ο «Καρυοθραύστης», ενώ τα έργα Ελλήνων δημιουργών όπως «Ο Ποιμενικός» του Α.Κοντούροφ, «το Φυλαχτό των Θεών», «ο Βοσκός και η Νεράιδα», το «Απόλλων και Δάφνη» του Διονύσιου Λαυράγκα, μένουν εκτός της ημερήσιας διάταξης των ελληνικών και ευρωπαϊκών πολιτιστικών προγραμμάτων (Καψάσκης 2016). Ωστόσο, είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι, μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού και άλλα ευρωπαϊκά κράτη ακύρωσαν όλες τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που συνδέονται με την Ρωσία, ως ένδειξη αποδοκιμασίας απέναντι στην απαράδεκτη ρωσική εισβολή. Συγκεκριμένα, η πολιτιστική διπλωματία Ελλάδας-Ρωσίας εισήλθε σε μια αρνητική περίοδο το 2022, καθώς η υπουργός πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αποφάσισε να ακυρώσει όλες τις τότε προγραμματισμένες εκδηλώσεις που αφορούσαν ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ακύρωση της μεγάλης παράστασης της «Λίμνης των Κύκνων» η οποία είχε προγραμματιστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (iefimerida 2022).
Συμπερασματικά, το χορόδραμα είναι μια μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης το οποίο γεννήθηκε στην Ελλάδα και έχει τις ρίζες του, ήδη από την αρχαία περίοδο, μέσα από τις Βάκχες του Ευριπίδη μέχρι και σήμερα με έργα του Μ. Θεοδωράκη, του Μ. Χατζηδάκη και του Α.Κοντούροφ. Αναμφισβήτητα, το ρωσικό Μπαλέτο Μπολσόι έχει αφήσει το στίγμα του στο παγκόσμιο χορόδραμα, ωστόσο οι ενέργειες της Ραλλούς Μάνου και άλλων Ελλήνων δημιουργών οφείλουν να αποτελέσουν την βάση, πάνω στην οποία το ελληνικό χορόδραμα θα προβληθεί σε μεγαλύτερο βαθμό στο εξωτερικό. Έτσι, θα ισχυροποιήσει την επίδρασή μας και στο χώρο του χοροδράματος, ώστε η πολιτιστική μας διπλωματία να μην αρκείται στην εισαγωγή έργων μόνο από το εξωτερικό και γιατί όχι να συνεργαστεί και με την Ρωσία στον τομέα του χοροδράματος.
Βασίλης Αθανασόπουλος
Βιβλιογραφία
iefimerida. To υπουργείο Πολιτισμού αναστέλλει συνεργασίες με ρωσικούς οργανισμούς. Φεβρουάριος 2022.
Καψάσκης, Πέτρος. Η διπλωματία του χοροδράματος (Ballet Diplomacy). liberal.gr. Σεπτέμβριος 2016. https://www.liberal.gr/amyna-diplomatia/i-diplomatia-toy-horodramatos-ballet-diplomacy.
Μπίστικα, Ελένη. kathimerini.gr. Οκτώβριος 2005. https://www.kathimerini.gr/opinion/699824/to-elliniko-chorodrama-tis-ralloys-manoy-stin-pisti-toy-synecheia-mas-kalei-stis-dyo-parastaseis-yper-toy-chatzikyriakeioy-idrymatos/.
Νούλα, Λίνα. Μπαλέτα Μπολσόι : Ένα θρυλικό όνομα με τεράστια ιστορία. Detoxnews.gr. Μάρτιος 2022.