Η πολιτιστική διπλωματία της Γαλλίας επεκτείνεται και στο χώρο των τεχνών και ειδικότερα παράγεται μέσω της τέχνης του μπαλέτου. Το εγχείρημα αυτό, από το 1945 έως το 1954, προάγεται από την επιθυμία να ενισχυθεί η εικόνα του γαλλικού μπαλέτου μετά τον πόλεμο στη διεθνή σκηνή. Η περιοδεία στην οποία εστίασαν όλοι την προσοχή τους και αποτελεί και το εναρκτήριο λάκτισμα για τον πλουραλισμό που φέρει μεταξύ χορού και πολιτικής ήταν αυτή του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού τον Σεπτέμβριο του 1948 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Η πρώτη περιοδεία του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1948 αναδεικνύει την ιστορική και πολιτιστική σπουδαιότητά της. Διήρκεσε έξι εβδομάδες, από τις 31 Αυγούστου έως τις 15 Οκτωβρίου 1948, και αποτελούσε μια σημαντική “επίσημη περιοδεία” με διπλή πολιτική διάσταση, εθνική και διεθνή. Η περιοδεία περιλάμβανε 45 χορευτές, δύο μαέστρους και συνολικά 90 άτομα, με εννέα διαφορετικά μπαλέτα που παρουσιάστηκαν. Η τεχνική υποδομή, με οκτώ τόνους σκηνικών και κοστουμιών, ήταν εντυπωσιακή, αναδεικνύοντας το εύρος και την πολυπλοκότητα της παραγωγής. Η περιοδεία είχε, επίσης, διπλή πολιτική διάσταση, με διαφορετικά διακυβεύματα, ανάλογα με τους εμπλεκόμενους φορείς. Οι διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν της περιοδείας διήρκησαν 4 χρόνια, και όπως αποκαλύπτουν γαλλικές διπλωματικές πηγές, αποτελούν σημαντικό μέρος του ιστορικού πλαισίου. Οι αυτοβιογραφίες των χορευτών προσφέρουν μια μοναδική εικόνα από την καθημερινή ζωή των καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια της περιοδείας, ενώ παράλληλα ο τύπος παρείχε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την πορεία και την υποδοχή της.
Ένα σημαντικό καλλιτεχνικό, πoλιτιστικό και κοινωνικό γεγονός, η αμερικανική περιοδεία του μπαλέτου Opéra προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Αυτές οι αντιδράσεις αντανακλούσαν και αποτυπώναν τις πολιτικές εντάσεις που είχαν ήδη εκδηλωθεί στον γαλλικό χορό μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Οπερα του Παρισιού, αν και σημαντικός πολιτιστικός θεσμός, αντιμετώπιζε προβλήματα και αναταραχές στο εσωτερικό της. Οι απεργίες που εκδηλώνονταν στην Όπερα και στη Γαλλία γενικότερα αντικατοπτρίζουν τις κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές της εποχής. Οι διαδηλώσεις και οι απεργίες αποτελούσαν συχνά μέσο έκφρασης αντίθεσης και αντίστασης κατά των κοινωνικών ή πολιτικών συνθηκών. Η περιοδεία του μπαλέτου στις Ηνωμένες Πολιτείες πρόσθεσε ένα νέο κεφάλαιο σε αυτό το σενάριο, ενισχύοντας τις συζητήσεις και τις αντιδράσεις. Η πολυπολιτισμική σκηνή της Νέας Υόρκης αντανακλούσε και ενίσχυε αυτές τις εντάσεις, δημιουργώντας ένα πλούσιο πεδίο διαλόγου για τη σχέση μεταξύ τέχνης, πολιτικής και κοινωνίας.
Σαν εκλεκτοί πολιτιστικοί πρεσβευτές της Γαλλίας, οι χορευτές βρέθηκαν υπό τη συνεχή προσοχή του κοινού και των μέσων μαζικής ενημέρωσης εκτός της σκηνής. Ο πολιτιστικός ρόλος τους επεκτείνονταν πέρα από τις χορευτικές τους επιδόσεις, καθώς αναλάμβαναν το καθήκον να αντιπροσωπεύουν τη χώρα τους. Οι υψηλές προσδοκίες που τους επιβλήθηκαν περιλάμβαναν την υποχρέωση να είναι ευχάριστοι, χαμογελαστοί και ευγενικοί, όχι μόνο στις σκηνές αλλά και σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως οι δεξιώσεις των πρεσβειών.
Τo μπαλέτο ως μέσο έκφρασης ανέδειξε το σύμβολο μιας πολιτιστικής ταυτότητας, προσφέροντας περισσότερα από απλές χορογραφίες, καθώς ενσάρκωσε το πνεύμα μιας εποχής. Ο ρόλος τωv χορευτών, ως επίσημων εκπροσώπων, αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής διπλωματίας, προσφέροντας ένα μοναδικό «βλέμμα» στην εικόνα της Γαλλίας.
Φουρναράκου Μιχαέλα
Βιβλιογραφία:
Stéphanie Gonçalves. (χ.χ.). L’Opéra de Paris dans les Amériques: Une diplomatie dansante (1948-1950). https://transatlantic-cultures.org/fr/catalog/ballet-diplomatie-et-circulations-transatlantiques