Η διαμόρφωση πολιτικής σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό έχει γνωρίσει επιτυχία επικεντρωμένη στο τοπικό επίπεδο, ιδιαίτερα ταυτίζοντας την πολιτιστική δραστηριότητα και ταυτότητα ενός έθνους με μία πόλη-σύμβολο, για λόγους προώθησης, μάρκετινγκ και branding με σκοπό -εκτός της ανάδειξης του πολιτισμού- την οικονομική πρόοδο και διεθνή αναγνώριση και συνεργασία. Η σύνδεση αυτών έχει οδηγήσει στην αντίληψη της πολιτιστικής πολιτικής και της πολιτιστικής διπλωματίας σαν διαδικασίες και εργαλεία στενά αλληλοεξαρτώμενα με πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα κατευθυνόμενα από το κράτος και τους φορείς του. Παρά το σοσιαλιστικό παρελθόν της Κροατίας, όπου μία τέτοια διασύνδεση θα θεωρούνταν αυτονόητη και αναπόφευκτη, η μετατροπή της σε φιλελεύθερο κράτος προκάλεσε σκεπτικισμό σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη του πολιτισμού, η οποία επηρεάζεται από συγκεκριμένες κομματικές πολιτικές.
Το Dubrovnik Summer Festival αποτελεί ένα παράδειγμα που μέσα στην ιστορική του πορεία αναδεικνύει αυτό το πρόβλημα στη διαχείριση των πολιτιστικών ζητημάτων στην Κροατία. Το φεστιβάλ διοργανώνεται από το 1950 μέχρι σήμερα, με το καλοκαίρι του 2022 να σηματοδοτεί την 72η έκδοσή του. Ξεκίνησε σε μία περίοδο, όπου η τότε Γιουγκοσλαβία βρισκόταν σε μία εξαιρετικά δυσχερή θέση σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας και προσπαθούσε να ορθοποδήσει, συμπεριλαμβάνοντας, και όχι παραγκωνίζοντας όπως συνηθίζεται, τον πολιτισμό. Μία γιορτή, από τις 10 Ιουλίου ως της 25 Αυγούστου, με το θέατρο, το χορό, τη μουσική και την ποίηση να έχουν την τιμητική τους, με την παραθαλάσσια, ιδιαίτερη και μπαρόκ πόλη του Ντουμπρόβνικ, ως σκηνή.
Την περίοδο της αναδιάρθρωσης της Γιουγκοσλαβίας, η ενασχόληση με τον πολιτισμό ήταν μία συνήθεια των ανώτερων κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων και το φεστιβάλ αποτέλεσε μία αφορμή για να μπορέσει η εργατική τάξη που αποτελούσε την πλειοψηφία και αντιπροσωπευτική “βιτρίνα” της χώρας να γίνει κομμάτι αυτού, αποκτώντας τη σχετική εμπειρία και μόρφωση. Πέρα από το περιβάλλον έμπνευσης που αποτέλεσε η πόλη, η πρωτοβουλία προήλθε από αποφάσεις και κινήσεις μικρότερων ομάδων, που αποτελούνταν από ανθρώπους του χώρου. Η επιτυχία του φεστιβάλ προσέλκυσε τη χρηματοδότησή του από την κεντρική κυβέρνηση και τη θέσπιση του Local Tax, ενός φόρου που πλήρωναν οι τουρίστες της πόλης κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ και αποτελούσαν μέρος των εσόδων του.
Το φεστιβάλ έγινε ένα παράδειγμα αποκέντρωσης των θεσμικών δυνάμεων σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό, ενώ αποτέλεσε και μέσο της πολιτιστικής διπλωματίας της χώρας με το μεγάλο του άνοιγμα σε συμπαραγωγές και εμφανίσεις με πληθώρα άλλων χωρών, μεταξύ των οποίων και διακεκριμένων ονομάτων, ομάδων και έργων, μέσω της διοργάνωσης. Επιπλέον, οι συνεργασίες εγκαθιδρύθηκαν με διεθνείς συμβάσεις/συμφωνίες μεταξύ όχι μόνο κυβερνήσεων και θεσμικών φορέων, αλλά και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Αποτέλεσε ένα ορόσημο πολιτισμού στο χώρο της Μεσογείου και των Σλαβικών Χωρών, συνένωσε Ανατολικά και Δυτικά πρότυπα και πολιτιστικά στοιχεία και ενίσχυσε τις διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες της Κροατίας, ενώ παράλληλα συμβάδιζε και με τις πολιτικές στοχεύσεις των κυβερνήσεων της εποχής, όπως η δημιουργία ενός Γιουγκοσλαβικού πρότυπου πολιτισμού με βάση τις αξίες της ισότητας, της αλληλεγγύης και του αμοιβαίου σεβασμού.
Παρόλα αυτά στα χρόνια που ακολούθησαν, στο φεστιβάλ συνέχισαν να αντικατοπτρίζονται οι ιδεολογικές κατευθύνσεις που ακολουθούσε το εκάστοτε κυβερνόν κόμμα, όπου θα μπορούσε να συνοψιστεί στην έκφραση: ανάδειξη και αντιπροσώπευση της εθνικής κουλτούρας, τόσο στη σοσιαλιστική όσο και στην ανεξάρτητη Κροατία. Ακόμη και σήμερα η οργανωτική επιτροπή αποτελείται κυρίως, από άτομα της κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης ή άτομα που έχουν διοριστεί από αυτούς.
Συμπερασματικά, κάποτε το Dubrovnik Summer Festival ήταν ένα εργαλείο της κυβέρνησης για να αποδείξει στο δυτικό κόσμο ότι η Γιουγκοσλαβία ήταν ένα κράτος ανοιχτό και σύγχρονο και δεν ήταν προσκολλημένο στα παλαιότερα κομμουνιστικά πρότυπα. Σήμερα, στα πλαίσια της ανεξάρτητης και φιλελεύθερης Κροατίας, αποτελεί ένα εργαλείο οικονομικής προόδου, μέσω της εκμετάλλευσης των κεκτημένων, της ιστορίας και της φήμης του φεστιβάλ τα οποία αλλοιώνονται με σκοπό την επιτυχή εμπορευματοποίησή τους και την κοινή αποδοχή της επιτυχίας τους από τα τοπικά και διεθνή media, αναδεικνύοντας την ανάγκη της απεξάρτησης των πολιτιστικών διοργανώσεων και φορέων από τις κεντρικές κυβερνήσεις, τις κατευθύνσεις και τη χρηματοδότηση για την επίτευξη των στόχων τους.
Μαρία Παρθένα Μουλά
Βιβλιογραφία:
- Žuvela, A. (2017). The Dialectics of Cultural Diplomacy–Example of the Dubrovnik Summer Festival. CULTURAL DIPLOMACY, 173.
- Εικόνα: Pixabay, https://pixabay.com/el/photos/%ce%ba%cf%81%ce%bf%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%ce%bd%cf%84%ce%bf%cf%85%ce%bc%cf%80%cf%81%cf%8c%ce%b2%ce%bd%ce%b9%ce%ba-%cf%80%cf%8c%ce%bb%ce%b7-%cf%86%cf%81%ce%bf%cf%8d%cf%81%ce%b9%ce%bf-1255551/