Η απαρχή του ελληνικού αποικισμού έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Κατά κύριο λόγο, η ελληνική αποικιακή δραστηριότητα ξεκινά με την ευρεία διάδοση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Εντούτοις, οΑρχαίος Ελληνικός πολιτισμός, ο οποίος διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την ευρωπαϊκή ταυτότητα, στάθηκε η εναρκτήριος δύναμη για τη δημιουργία πολυάριθμων ελληνικών αποικιών στη Δύση και στη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Βάσει, λοιπόν, της ταχείας ανάδυσης του φαινομένου, το ελληνικό στοιχείο εντοπίζεται και στην Ιταλική χερσόνησο. Χρονικά υπολογίζεται ότι από τον 5ο-6ο αι. αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτες ελληνικές αποικίες στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία. Έκτοτε, χάρη στη μακραίωνη ιστορικότητα, αλλά και στην ανάπτυξη του ελληνισμού στις ανωτέρω περιοχές, σχηματίστηκε ένας ευρύτερος γεωγραφικός χώρος που έλαβε το όνομα «Μεγάλη Ελλάδα». Στην ουσία, η «Magna Grecia», όπως την αποκαλούν οι Ιταλοί, απαρτίζεται από όλες εκείνες τις ελληνικές αποικίες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του 7ου-8ου αιώνα π.Χ. στη Κάτω Ιταλία και τη Σικελία. Ανάμεσα στις πιο γνωστές συγκαταλέγονται η Κύμη, η Νεάπολη και οι Συρακούσες και στις λιγότερο διαδεδομένες αλλά εξίσου σημαντικές, ο Τάραντας, ο Κρότωνας, το Ρέτζιο και ο Ακράγαντας (η σημερινή Αγκριτζέντο).
Σαφώς, η ανάπτυξη του ελληνισμού στις περιοχές της Κάτω Ιταλίας, είχε ως αποτέλεσμα την σταδιακή ενσωμάτωση ελληνικών πολιτιστικών στοιχείων στον ήδη διαμορφωμένο Ιταλικό πολιτισμό. Μία από τις θεμελιώδεις πολιτιστικές επιρροές που δέχτηκε ο Ιταλικός πολιτισμός, ήταν τα γλωσσικά δάνεια από την Ελληνική γλώσσα. Αυτό γίνεται εμφανές από τον τρόπο απόδοσης επιστημονικών όρων, όπως «Antropologia» και «Filosofia», οι οποίοι έχουν αμιγώς ελληνική ρίζα. Όμως, πέραν του ονόματος, η ελληνικότητα τους υποδηλώνεται και από τον ίδιο τον ορισμό, ο οποίος βασίζεται στην ελληνική γλώσσα, σηματοδοτώντας συνάμα τον τόπο ανάπτυξης καθαυτών των επιστημών.
Παράλληλα, στο γλωσσικό τομέα εμφανίζεται μία ακόμη ιδιοτυπία. Αυτή είναι η υιοθέτηση του ελληνικού ιδιώματος «Γκρήκο». Παρά τα πολιτιστικά «αποτυπώματα» άλλων εποίκων που διέμεναν στη περιοχή, όπως των Ισπανών και των Γάλλων, τα «Γκρήκο» έχουν διαχρονική αξία και ομιλούνται ακόμη και σήμερα σε επιλεγμένες περιοχές, όπως η Καλαβρία και το σύμπλεγμα χωριών της Απουλίας. Στην καθιέρωση των «γκρεκανικών» ως επίσημη γλώσσα, σημαντική κίνηση στάθηκε η θεσμική αναγνώριση τους από το Ιταλικό κράτος, το έτος 1999. Το τελευταίο, με τη θέσπιση του νόμου για τη προστασία των γλωσσικών μειονοτήτων, επεδίωξε τη διάσωση και τη διάδοση των «Γκρήκο» ως μία από τις βασικές διαλέκτους της Νότιας Ιταλίας.
Συμπερασματικά, η ανάπτυξη του ελληνισμού στη Νότια Ιταλία υπήρξε μία πολυσχιδής διαδικασία. Περνώντας από διάφορα στάδια, το γλωσσικό ιδίωμα των «Γκρήκο» και τα γλωσσικά δάνεια της ελληνικής γλώσσας, κατάφεραν να αποτελέσουν κύρια γνωρίσματα του Ιταλικού πολιτισμού, υπενθυμίζοντας την ιστορικότητα του ελληνικού εποικισμού και την επίδραση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, χωρίς τον οποίο πιθανότατα ο πρώτος δεν θα είχε επιτευχθεί.
Κατερίνα Βασιλού
Βιβλιογραφία
Attanasi, E. (2013). Ο ελληνισμός των αποικιών της νότιας Ιταλίας. PHASIS, (15-16), 20-29.
Φωτογραφία από: https://pixabay.com/images/id-5251121/΄