Το Σεπτέμβριο του 2021 ο Γάλλος Πρόεδρος Emanuel Macron διέβη το Ρουβικώνα και βρήκε το πολιτικό θάρρος να απολογηθεί στο λαό της Αλγερίας για τη σφαγή που προκάλεσε η αποικιοκρατική Γαλλία του περασμένου αιώνα κατά τη διάρκεια του αγώνα της για ανεξαρτησία. Παρά το γεγονός πως προκάτοχοι του σημερινού προέδρου της Γαλλικής Προεδρίας έχουν αναγνωρίσει την αδυναμία της Γαλλικής Δημοκρατίας να αποζημιώσει την Αλγερία τόσο ηθικά όσο και οικονομικά, ουδείς μέχρι και τον πρόεδρο Macron αναγνώρισε δημόσια τα δεινά που προκάλεσε η γαλλική αποικιοκρατία. Πληγές οι οποίες δεν έχουν επουλωθεί μέχρι και σήμερα. Όμως με την κίνηση του αυτή φαίνεται τουλάχιστον να επουλώνεται το ηθικό και ταυτόχρονα πολιτισμικό κύρος της Γαλλίας.
Η παρουσία των Γάλλων σε Αλγερινό έδαφος χρονολογείται από το 1830, όταν η Αλγερία αποτελούσε ακόμα επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1848 η χώρα ανακηρύχθηκε επίσημα μέρος του γαλλικού κράτους. Η πρώτη προσπάθεια των Αλγερινών να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους ξεκίνησε στη λήξη του πιο αιματηρού πολέμου που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Η ημέρα του τέλους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αποτέλεσε για τους Αλγερινούς ημέρα αντίστασης κατά των αποικιοκρατών. Έτσι, στις 8 Μαΐου του 1945 στο Σετίφ της Κωνσταντίνης στη βόρεια Αλγερία ακούστηκαν τα πρώτα συνθήματα υπέρ της ανεξαρτησίας του κράτους. Η πρώτη αυτή συγκέντρωση αντιμετωπίστηκε με πρωτοφανή βιαιότητα από τις δυνάμεις καταστολής και τους αποίκους με τα θύματα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να κυμαίνονται από 20.000 έως 45.000 ανθρώπινες ψυχές.
Η συμπεριφορά την οποία είχε επιδείξει η Γαλλία ως αποικιοκρατική δύναμη στη μουσουλμανική Αλγερία έως το 1945 συνοψίζεται στον εφαρμοσμένο “Κώδικα των Ιθαγενών” (Code d᾽Indigénat). Ο κώδικας αποτελούσε ειδικό νομικό καθεστώτος το οποίο ήλεγχαν και επέβαλλαν οι γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις. Μεταξύ άλλων, για τους ιθαγενείς, τον γηγενή πληθυσμό δηλαδή της χώρας, κατίσχυαν εξοντωτικές, κατά κυριολεξία, σωματικές ποινές, αντίποινα, καταναγκαστική εργασία, ελάχιστα εκλογικά δικαιώματα καθώς και κάθε είδους απαγορεύσεις (συνάθροισης, ελεύθερης μετακίνησης κτλ.).
Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής από πλευράς των Γάλλων, το 1954 στο Μέτωπο της Εθνικής Απελευθέρωσης (Front de Libération Nationale, FLN) ξεκίνησε ο ένοπλος αγώνας κατά της αποικιοκρατίας με στόχο την ανεξαρτησία της Αλγερίας. Ο ένοπλος αγώνας οδήγησε σε πόλεμο. Ένας πόλεμος βάρβαρος, εξαιρετικά βίαιος κι από τις δύο πλευρές με τρομακτικές απώλειες. Από τη μία πλευρά οι Αλγερινοί κινήθηκαν τρομοκρατικά με τυφλές επιθέσεις στη μητρόπολη και από την άλλη πλευρά οι Γάλλοι με χιλιάδες συλλήψεις, βασανιστήρια και στρατηγική αντιποίνων. Η μακροχρόνια αποίκηση των Γάλλων πολιτών, τα οικονομικά συμφέροντα που είχαν αναπτυχθεί κατά την μεγαλύτερη από εκατονταετή γαλλική παρουσία στη χώρα μετέτρεψαν το Αλγερινό ζήτημα σε ένα δράμα το οποίο επέλυσε τελικά ο στρατηγός Ντε Γκολ. Το 1962 με το πέρας της διεξαγωγής διπλού δημοψηφίσματος ανακηρύχθηκε η ανεξαρτησία της Αλγερίας.
Έτσι, επανερχόμαστε στο Σεπτέμβριο του 2021 όταν και ο πρόεδρος Macron μίλησε για “Ασυγχώρητα Εγκλήματα”. Πολλές πολιτικές ερμηνείες έχουν δοθεί για την κίνηση του Macron καθώς για τη Γαλλία πλησιάζουν εθνικές εκλογές και σαφής στόχος του προέδρου είναι να αυξήσει τα ποσοστά αποδοχής του στην κεντρώα προοδευτική γαλλική κοινωνία. Μία οπτική όμως που δεν έχει φωτιστεί καθόλου είναι αυτή για τα διπλωματικά οφέλη της κίνησης του προέδρου. Με την κίνηση του αυτή, η Γαλλική Δημοκρατία παρουσιάζει ένα πρόσωπο φιλικότερο προς την ιστορική αλήθεια, τον ανθρωπισμό και τον αλτρουισμό. Προβάλλεται ένα πρόσωπο μίας προοδευτικής χώρας που αναγνωρίζει τα λάθη και παράλληλα ατενίζει στο μέλλον. Μίας χώρας πολιτισμικά και πολιτιστικά ισχυρής που έχει το θάρρος και το «θράσος» να κοιτάξει πίσω προκειμένου να κοιτάξει μπροστά. Ο πρόεδρος Μacron αναγνωρίζοντας τις συνέπειες των ενεργειών που προκάλεσε η Γαλλία στην Αλγερία και κινήθηκε προς όφελος της γαλλικής διπλωματίας οπλίζοντας της έναν, εν τέλει, με ένα πολιτιστικό όπλο στη χάραξη της μελλοντικής εξωτερικής της πολιτικής. Το όπλο της ενσυναίσθησης, του ιστορικού αναστοχασμού και τελικά κάποιας μορφής επανόρθωσης. Μήπως τελικά η πράξη αυτή αποτελεί την αποθέωση της πολιτιστικής διπλωματίας;
Δημήτρης Λύτρας
Πηγές
https://www.kathimerini.gr/world/503954/o-polemos-tis-algerias/
https://www.dw.com/el/tα-ασυγχώρητα-εγκλήματα-της-γαλλίας-κατά-αλγερινών/a-59530144
https://www.euronews.com/2021/09/20/macron-apologises-to-algerians-who-fought-with-french-colonisers