![2022 05 16 2](https://helleniculturaldiplomacy.com/wp-content/uploads/2022/05/2022-05-16-2.png)
Μετά το τέλος του καταστροφικού για την ανθρωπότητα Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξεκινάει η ψυχροπολεμική περίοδος, όπου οι δύο μεγάλες υπερδυνάμεις της εποχής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών εισέρχονται σε μια μακροχρόνια περίοδο ανταγωνισμού σε επίπεδο οικονομικό, πολιτικό, ιδεολογικό και γεωπολιτικό. Το τείχος του Βερολίνου δεν χώριζε μόνο τη Γερμανία στα δύο, αλλά ολόκληρο τον κόσμο που βρέθηκε μοιρασμένος ανάμεσα σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα, στο δυτικό και στο ανατολικό. Η συγκεκριμένη ιστορική εποχή πήρε το όνομά της από το γεγονός ότι δεν υπήρξε γενικευμένη στρατιωτική σύρραξη, αλλά μεμονωμένα θερμά επεισόδια, όπως η κρίση των πυραύλων της Κούβας. Παρόλη την αβεβαιότητα και το φόβο που κυριαρχούσε κατά την ύπαρξη του διπολικού συστήματος, υπήρξε ταυτόχρονα μια περίοδος όπου η πολιτιστική διπλωματία άνθισε, εξελίχθηκε και αποτέλεσε σημείο αναφοράς και για τις δύο πλευρές.
Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Σοβιετική Ένωση επένδυσαν χρήματα, χρόνο και ενέργεια, σε μια προσπάθεια προώθησης του πολιτισμού, των τεχνών και των πολιτιστικών ανταλλαγών, με στόχο να κατακτήσουν το μυαλό και την καρδιά των ανθρώπων.Εκθέσεις, μουσικές συναυλίες, φεστιβάλ, παρουσιάσεις βιβλίων και ταινίες αντικατόπτριζαν τον ιδεολογικό προσανατολισμό της κάθε πλευράς, σε μια ταυτόχρονη προσπάθεια ανάδειξης του αντίστοιχου τρόπου ζωής.
Πιο συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπό την προεδρεία του Eisenhower υιοθέτησαν το 1956 την καμπάνια “People to People”, προκειμένου να ενισχυθούν οι ανταλλαγές απόψεων και εμπειριών ανάμεσα στους Αμερικανούς και τους υπόλοιπους λαούς. Υπολογίζεται ότι από το 1954 μέχρι το 1959 περίπου 140 γκρουπ Αμερικανών καλλιτεχνών ταξίδεψαν σε 90 χώρες, για να μεταδώσουν, μέσω της τέχνης τους, τις αξίες και την ιδεολογία τους, αντιπροσωπεύοντας μια Αμερική εξαιρετικά ανοιχτή προς όλους, φρέσκια και δυναμική. Επιπλέον, οι ΗΠΑ με τη δημιουργία ταινιών, όπως« ΣΟΣ, Πεντάγωνο καλεί Μόσχα » και ραδιοφωνικών εκπομπών, όπως η εκπομπή “Voice of America” επιχειρούσαν να μεταδώσουν την ανωτερότητα των δυτικών ελευθεριών ενάντια στην καταπίεση του κομμουνισμού. Η αμερικανική πολιτιστική διπλωματία δεν έλειψε ούτε από τη χώρα μας, καθώς πραγματοποιήθηκαν παραστάσεις του A. Miller στην Αθήνα, χρηματοδοτήθηκε η Αμερικανική Γεωργική Σχολή της Θεσσαλονίκης, ενώ το ίδρυμα Φορντ έδωσε υποτροφίες σε διανοούμενους όπως τον Ελύτη, το Σαχτούρη και τον Αγγελόπουλο. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της εγγύτητας με την ΕΣΣΔ, αποτέλεσε χώρα αναφοράς για την αμερικανική εξωτερική πολιτική κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σε μια προσπάθεια κατευνασμού των αντιαμερικανικών φρονημάτων που υπήρχαν. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη τζαζ μουσική, όπου με πρεσβευτές τους Louis Armstrong, Dave Brubeck και Dizzy Gillespie, να ταξιδεύουν σε χώρες όπως η Πολωνία και η Ανατολική Γερμανία και να δίνουν συναυλίες, μπόρεσε να διαδοθεί το συγκεκριμένο είδος μουσικής, το οποίο βρήκε τεράστια απήχηση από το κοινό.
![2022 05 16 3](https://helleniculturaldiplomacy.com/wp-content/uploads/2022/05/2022-05-16-3.png)
Από την άλλη πλευρά, η Σοβιετική Ένωση χρησιμοποίησε κι εκείνη την πολιτιστική διπλωματία, για να διαδώσει το δικό της τρόπο ζωής. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η όπερα, το καλλιτεχνικό πατινάζ και το μπαλέτο, με μουσικούς, τραγουδιστές και χορευτές να δίνουν παραστάσεις σε πολλές χώρες, αναδεικνύοντας ένα διαφορετικό αφήγημα από εκείνο της Δύσης. Το μπαλέτο Bolshoiέφτασε μέχρι το Παρίσι και το Λονδίνο, ενώ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 οι δύο υπερδυνάμεις προέβησαν σε ανταλλαγές χορευτών και παγκόσμιες περιοδείες. Επιπλέον, στον τομέα του αθλητισμού οι δίαυλοι επικοινωνίας παρέμειναν ανοικτοί με χαρακτηριστικό παράδειγμα το σκάκι. Κορυφαίοι σκακιστές όπως ο Bobby Fischer και ο Boris Spassky επιδόθηκαν σε σκληρούς αγώνες για την ανάδειξη του νικητή και κατ’ επέκταση της ιδεολογίας που ο καθένας αντιπροσώπευε. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι το σκάκι χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής, για την προώθηση συγκεκριμένων σκοπών και συμφερόντων. Αξίζει να σημειώσουμε την ύπαρξη του“U.S – Soviet Cultural Agreement”, το οποίο επέτρεψε σε χιλιάδες Σοβιετικούς πολίτες, από ακαδημαϊκούς, φοιτητές μέχρι συγγραφείς και δημοσιογράφους, να ταξιδέψουν με προγράμματα ανταλλαγής στη Δύση και να γνωρίσουν τη δική τους πραγματικότητα.
Κατά τη γνώμη μου, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου τα όρια ανάμεσα στην πολιτιστική διπλωματία και την προπαγάνδα υπήρξαν αρκετά λεπτά, ωστόσο δεν πρέπει να υποτιμούμε το ρόλο που διαδραμάτισε η δεύτερη σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο για την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Παρά το γεγονός ότι, από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση του κομμουνισμού,ο ανταγωνισμός σε επίπεδο στρατιωτικό και πολιτικό υπήρξε ιδιαίτερα υψηλός και ψυχρός, στο πεδίο όμως του πολιτισμού και των τεχνών υπήρξε θερμότατος.
Αριάδνη Ανδρουλάκη
Διαδικτυακές Πηγές:
- https://www.loc.gov/exhibits/hope-for-america/cultural-diplomacy.html
- https://www.lifo.gr/culture/vivlio/o-politistikos-psyhros-polemos-kai-i-ellada-i-epirroi-ton-ipa-sta-eghoria-dromena
- https://time.com/5056351/cold-war-jazz-ambassadors/
- https://dash.harvard.edu/handle/1/33493533
Εικόνες: