«Θεέ μου, αυτό είναι το τέλος της διπλωματίας!»
Έτσι, αναφέρεται, ότι αντέδρασε ο Βρετανός Πρωθυπουργός Palmerston με την ανακοίνωση της λήψης του πρώτου τηλεγραφικού μηνύματος στη δεκαετία του 1850. Προφανώς, εκδήλωσε την καχυποψία και αντίθεσή του στην ευεργετική τεχνολογική πρόοδο, εκτιμώντας ότι η ανατροπή της καθιερωμένης μέχρι τότε μεθοδολογίας λήψης και μετάδοσης πληροφοριών θα απέβαινε σε βάρος της άσκησης μιας αποτελεσματικής διπλωματίας. Ευτυχώς για την ανθρωπότητα, η διπλωματία επέζησε της δήλωσης Palmerston, όχι μόνο σχετικά με τον τηλέγραφο, αλλά και με την εφεύρεση και εφαρμογή και άλλων τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης και της ψηφιακής, η οποία ετέθη στη διάθεση της διπλωματίας δημιουργώντας πλεονεκτήματα αλλά και προκλήσεις.
Στη ψηφιακή εποχή γίνεται ολοένα πιο καθοριστικός o ρόλος των αναδυόμενων τεχνολογιών στη διαχείριση και τον εκσυγχρονισμό της πολιτιστικής διπλωματίας, καθώς τα σύγχρονα εργαλεία συνδέονται με την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της πληροφορίας. Η ενισχυμένη ψηφιοποίηση και η στοχευμένη επανάχρηση περιεχομένου με καινοτόμες διαδικασίες ενισχύουν τους φορείς πολιτισμού και συμβάλλουν στην επίτευξη στόχων της πολιτιστικής διπλωματίας, όπως η προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου, η κατανόηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας και πολιτιστικής κληρονομιάς, η αναβάθμιση της εκπαίδευσης και της επιχειρηματικότητας.
Στη σφαίρα της εκπαίδευσης, η πολιτιστική διπλωματία εφαρμόζεται μέσα από προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών, ακαδημαϊκών, καλλιτεχνών και άλλων εκφραστών πολιτισμού ενός έθνους. Η πλέον κυρίαρχη τάση σε παγκόσμιο επίπεδο εισάγει την έννοια «edutainment», η οποία έχει τεράστια απήχηση στους «ψηφιακούς ιθαγενείς». Σε αυτήν την περίπτωση, εφαρμόζονται «έξυπνα παιχνίδια» με τεχνολογίες πολυμέσων (edutainment multimedia) που αντλούν θεματικές από περιεχόμενα πολιτιστικής κληρονομιάς. Η εν λόγω μέθοδος απευθύνεται κυρίως στις παιδικές ηλικίες, καθώς εξοικειώνονται με διάφορους πολιτισμούς από πολύ νωρίς με ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό τρόπο.
Η εξέλιξη από τα παραδοσιακά αρχεία λογοτεχνίας στην επαυξημένη πραγματικότητα σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα για την εξέλιξη των φορέων πολιτισμού, από τη στιγμή που η εν λόγω διαδικασία δεσμεύει το κοινό σε περιβάλλοντα μεταξύ φυσικού χώρου και μαγικού ρεαλισμού. Κοντολογίς, η ευρύτερη εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας αντιμετωπίζει τα προβλήματα και τους περιορισμούς που προκύπτουν από μια κρίση, τον εκθεσιακό χώρο, τη μετακίνηση της συλλογής και άλλα τεχνικά ζητήματα.
Από την ανάπτυξη μεθόδων ψηφιακής μάθησης (e-learning), παιγνιοποίησης (gamification) και ιστοριών (story-telling), μέχρι την ολοκλήρωση ψηφιακών συστημάτων επικοινωνίας καθίσταται σαφές ότι τα πολυμέσα επιτρέπουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση με αποτελεσματικές μεθόδους. Η εξέλιξη της τεχνολογίας σε πεδία εφαρμογής που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά προσφέρει στο ευρύτερο κοινό νέες και εμπλουτισμένες εμπειρίες με μεγαλύτερη διαδραστικότητα, εντονότερη έκφραση και μηνύματα που ενισχύουν την αμοιβαία κατανόηση.
Πρακτικές όπως η επαυξημένη πραγματικότητα, η εικονική πραγματικότητα, η ψηφιακή φωτογραμμετρία 3D και το ψηφιακό περιεχόμενο εμπλουτίζουν την εμπειρία που προσφέρει ένας προορισμός με έντονο πολιτισμικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον στο ευρύ κοινό. Συνεπώς, η καινοτομία και οι τεχνολογίες πολυμέσων που εφαρμόζονται στους φορείς πολιτισμού και εκπαίδευσης συνδράμουν στην ανάπτυξη ενός σύγχρονου οικοσυστήματος, στο οποίο η πολιτιστική διπλωματία προσεγγίζει αποτελεσματικότερα τους στόχους της.
Όλα τα παραπάνω περικλείονται στην έννοια της ψηφιακής διπλωματίας, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, αλλά και κοινωνικών μέσων δικτύωσης (Twitter, Facebook, Instagram κ.ά.). Τα κράτη χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία για την επιδίωξη των στόχων της εξωτερικής τους πολιτικής, ώστε να διαμορφώνουν την εικόνα και τη φήμη τους στο εξωτερικό και να επηρεάζουν τη διεθνή κοινή γνώμη στην εποχή της πληροφορικής επανάστασης, όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε διευρυμένο όγκο πληροφοριών. Έτσι, τα κράτη μπορούν να προσαρμόσουν τα αφηγήματά τους διευκολύνοντας την αποδοχή της εικόνας τους. Στο πλαίσιο αυτό, ο Noam Katz υπογραμμίζει πως «ο διπλωμάτης σήμερα αν θέλει να έχει αλληλεπίδραση τότε θα πρέπει να πάει να βρει τον κόσμο εκεί που βρίσκεται. Αν είναι στα κοινωνικά δίκτυα, τότε εκεί είναι που θα πρέπει να κατευθυνθεί».
Στη νέα παγκόσμια κοινωνία της πληροφορίας, η ψηφιακή διπλωματία αξιοποιεί την τεχνολογική πρόοδο για προβολή και προώθηση συμφερόντων ή για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και τούτο, παρά τις όποιες αδυναμίες αναφορικά με τα θέματα ασφαλείας και παραπληροφόρησης. Η εν εξελίξει πανδημία, λόγω της παρεμπόδισης των συναντήσεων με φυσική παρουσία, ενίσχυσε την πρακτική των ψηφιακών επαφών και επικοινωνίας δεδομένων. Με ορατά ορισμένα από τα πλεονεκτήματα που η ψηφιακή τεχνολογία πρότεινε, είναι βέβαιο ότι πλειάδα εκφάνσεων και πρακτικών της θα παραμείνουν και θα αναπτυχθούν περαιτέρω και ύστερα από τη λήξη της πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι πολιτισμοί που άφησαν έντονο αποτύπωμα στην ανθρωπότητα κι επιβιώνουν ως σήμερα συντηρώντας το κύρος τους επιδιώκουν την εφαρμογή των ανωτέρω μεθόδων σε κάθε διαθέσιμο πεδίο δράσης. Η τεχνολογία, οι ανεπτυγμένες τηλεπικοινωνίες, το εμπόριο και ο τουρισμός πολλαπλασιάζουν τις επαφές μεταξύ των πολιτισμών και οι άνθρωποι αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στην πολιτισμική τους ταυτότητα. Κατά τον ιστορικό Fernand Braudel, ο εκσυγχρονισμός ενισχύει την επιβίωση των πολιτισμών, πράγμ που επιβεβαιώνεται καθώς έχουν ήδη εκσυγχρονιστεί ακόμη και μη δυτικές κοινωνίες δίχως να εγκαταλείψουν την πολιτισμική τους παρακαταθήκη και να υιοθετήσουν εξολοκλήρου πρακτικές, αξίες και θεσμούς που είναι ξένες στον πυρήνα τους.
Γιώργος Σταυρόπουλος
Βιβλιογραφία
Ηλιόπουλος, Δ. (2021, Ιούλιος 13). Ψηφιακός μετασχηματισμός της διπλωματίας. ΕΛΙΑΜΕΠ. Ανακτήθηκε από: https://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2021/07/
Πανδή, Ν. (2021, Ιανουάριος 5). Η ανατέλλουσα παγκόσμια πολιτική και ο εκσυγχρονισμός της πολιτιστικής διπλωματίας στην ψηφιακή εποχή. Huffpost. Ανακτήθηκε από: https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-anatelloesa-paykosmia-politike-kai-o-ekseychronismos-tes-politistikes-diplomatias-sten-psefiake-epoche
Εικόνα ανακτήθηκε από: https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fthedailyguardian.com%2Ffuture-of-artificial-intelligence-in-digital-diplomacy-and-geopolitics