Η ιαπωνική κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια έχει εργαλειοποιήσει επιτυχημένα και μεθοδικά τα ιαπωνικά κόμικς (manga) για την προώθηση της πολιτιστικής της διπλωματίας στο εξωτερικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, η υψηλή δημοτικότητα και η ζήτηση τους από τον δυτικό κόσμο ευνοεί τη διάχυση της ιαπωνικής κουλτούρας στο διεθνές ακροατήριο και μεταξύ άλλων, επικοινωνεί τις καθημερινές συνήθειες του ιαπωνικού λαού σε αυτό, με εύκολα και ανέξοδα μέσα. Η παραπάνω bottom-up διαδικασία (από την Ιαπωνία στο εξωτερικό περιβάλλον) έχει αγκαλιαστεί επιμελώς από τις ιαπωνικές αρχές και ήδη από το 2007, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ιαπωνίας έχει εγκαθιδρύσει τα ετήσια βραβεία manga. Σε αυτή την εκδήλωση, βραβεύονται κάθε χρόνο εκείνοι οι δημιουργοί manga που συμβάλλουν στη διάδοση των πολιτιστικών αξιών της Ιαπωνίας μέσω των γραπτών δημιουργημάτων τους.
Στον αντίποδα, εκτός από την προβολή της «cool Ιαπωνίας» (cool Japan) στο παγκόσμιο στερέωμα μέσω των συναρπαστικών ιστοριών που ξεδιπλώνονται στις σελίδες των manga και τις οθόνες των anime της, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα top-down κύμα, μέσω του οποίου κοινωνούνται οι ιστορικές πτυχές τρίτων κρατών, μέσα από τα ιδιαίτερα και αναλλοίωτα χαρακτηριστικά της παράδοσης των manga (μεγάλα μάτια, χρωματιστά μαλλιά κτλ.). Ένα πρόσφατο παράδειγμα ήταν εμπνευσμένο από την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αναπόφευκτα λοιπόν προσέγγισε το ελληνικό ενδιαφέρον. Η Γιαπωνέζα καλλιτέχνιδα Sato Futaba δημιούργησε ένα νέο manga που απεικονίζει τη Βυζαντινή πριγκίπισσα Άννα Κομνηνή και αφηγείται τη ζωή της. Η έκδοση αυτή κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Ιαπωνία, στις 10 Δεκεμβρίου 2021 και ο πρώτος τόμος αποτελείται από 128 έγχρωμες σελίδες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η συνέχεια του πολιτιστικού ενδιαφέροντος της δημιουργού για την ελληνική ιστορία αφού η ίδια έχει πραγματοποιήσει κλασσικές σπουδές, παίζει ελληνική λύρα ενώ το προσωπικό της ιστολόγιο βρίθει από αναφορές στους αρχαίους Έλληνες και σε ιστορικά γεγονότα, όπως ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, υπό το πλαίσιο της ιαπωνικής αισθητικής.
Στη βιβλιογραφία, το Βυζάντιο συναντάται ως η οντότητα που πρώτη άσκησε πολιτισμική διπλωματία. Μια σειρά από τεχνικές επίδειξης των επιβλητικών ναών, των εντυπωσιακών κοσμημάτων καθώς και των πολιτισμικών επιτευγμάτων στους επισκέπτες προκειμένου να τους προκαλέσει δέος, ήταν μόνο μερικές από τις αριστοτεχνικές μεθόδους που αποσκοπούσαν στην αποτροπή του πολέμου δίχως τη χρήση στρατιωτικών μέσων. Αν μη τι άλλο λοιπόν, είναι άκρως εντυπωσιακή η ανθεκτικότητα, η διαχρονικότητα και η εξέλιξη της πολιτιστικής διπλωματίας στους αιώνες. Από την πρώιμη βυζαντινή περίοδο όταν οι Βυζαντινοί Αυτοκράτορες επικοινωνούσαν την πολιτισμική τους ανωτερότητα στους γειτονικούς λαούς προκειμένου να τους αποτρέψουν από το ενδεχόμενο εισβολής, στη σημερινή εποχή (και) της top-down διπλωματίας όπου ένας πολίτης σε μια φαινομενικά απομακρυσμένη χώρα προωθεί την πολιτιστική παρακαταθήκη της Βυζαντινής Αυτοκράτειρας, χρησιμοποιώντας ως μέσο πολιτιστικής επικοινωνίας την τοπική του κουλτούρα, δηλαδή τις πολύχρωμες σελίδες manga.
Ιωάννης Κουτζούμης
Πηγές:
https://www.mofa.go.jp/policy/culture/exchange/pop/index.html
https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/4424/1/15527_Vasileiadis%20Total-KOY.pdf
http://amethyst.secret.jp/futaba/2020/05/19/tragedies3/
Εικόνα από: https://pixabay.com/el/photos/manga-κινούμενη-ηρωική-φαντασία-5404746/