Η Πολιτιστική Διπλωματία είναι το εργαλείο που χρησιμοποιούν οι λαοί ανά τον κόσμο προκειμένου να μειώσουν τις «αποστάσεις» μεταξύ τους. Αναφερόμενοι στον όρο «αποστάσεις», βέβαια, δεν εννοούμε τις φυσικές, γεωγραφικές αποστάσεις, αλλά τις ιδεολογικές αποστάσεις που σχετίζονται με την νοοτροπία ενός λαού και που, αν ανοίξουν δίαυλοι επικοινωνίας, θα έχει πολλαπλά οφέλη, τόσο για τους λαούς ξεχωριστά όσο και για την ανθρωπότητα, ως σύνολο. Σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαία η χρήση κοινών όρων αλλά και η θέληση για μια αμοιβαία κατανόηση. Η εθνική κληρονομιά ενός λαού είναι η βάση πάνω στην οποία δομείται η ενασχόληση με την Πολιτιστική Διπλωματία, ενώ επίσης παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στις διεθνείς σχέσεις για την ανάπτυξη αμοιβαίας κατανόησης και την οικοδόμηση γεφυρών επικοινωνίας μεταξύ των διαφόρων λαών.
Μια χώρα, η οποία κατά κόρον έχει επιστρατεύσει στρατηγικά την Πολιτιστική Διπλωματία, ως μέσο προώθησης της ειρήνης και αρμονικής συμβίωσης, ειδικά μετά τον Β’ παγκόσμιο, είναι η Ιαπωνία. Για να χρησιμοποιήσει κανείς την κληρονομιά ως εργαλείο για να πετύχει πολιτιστικούς στόχους χρειάζεται να έχει ορισμένες πρακτικές, τεχνικές, διοικητικές και βέβαια αισθητικές ικανότητες. Η προώθησή της πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην φαίνεται ως μια μονόπλευρη επιδίωξη εθνικών συμφερόντων στους άλλους λαούς, αλλά ως θέληση για συνεργασία και προώθηση κοινών ενδιαφερόντων. Η Ιαπωνία, μετά τη Συνθήκη του Σαν Φρανσίσκο, επανεντάχθηκε στην διεθνή κοινότητα και έγινε μέλος της UNESCO σε μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της εικόνας της ως δημοκρατική δύναμη που επιδιώκει την προστασία της ειρήνης.
Στα πλαίσια της συζήτησης για κληρονομιά, στην αρχή της μεταπολεμικής εποχής, η Ιαπωνία επικεντρώθηκε στις σχέσεις της με τα γειτονικά ασιατικά κράτη, μέσω προγραμμάτων πολιτισμικής παροχής βοήθειας. Αυτή η συνθήκη προέκυψε από τις διαπραγματεύσεις της Ιαπωνίας με τα κράτη που συμμετείχαν στον Πόλεμο του Ειρηνικού και τις αποζημιώσεις που δεσμεύτηκε να δώσει με την Συνθήκη του Σαν Φρανσίσκο. Οι αποζημιώσεις δίνονταν με την μορφή πακέτων βοήθειας, κυρίως σε ότι αφορούσε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες από την Ιαπωνία, γεγονός που υπήρξε επωφελές για την χώρα, καθώς συνέβαλε στο να προωθηθούν οι εξαγωγές και μάλιστα, με τη βοήθεια της κυβέρνησης.
Οι συγκεκριμένες ενέργειες συνέβαλλαν στο να ενισχυθεί η ιαπωνική οικονομία και η χώρα να γίνει γνωστή ως η πιο ανεπτυγμένη χώρα της Ασίας. Παράλληλα, άρχισε να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες προστασίας και αποκατάστασης της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της UNESCO. Μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι τα οφέλη της ήταν διπλά. Όχι μόνο στην ενίσχυση των δεσμών της με διάφορα κράτη της διεθνούς κοινότητας, αλλά και στην απόκτηση διεθνούς κύρους, το οποίο της επέτρεψε, την εποχή του Ψυχρού πολέμου, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως ειρηνευτική δύναμη σε χώρες όπως η Καμπότζη, η Μπούρμα, η Ταϊλάνδη, το Πακιστάν, η Σρι Λάνκα, το Μπαγκλαντές και το Βιετνάμ και επιπλέον να διατηρήσει την καλή της σχέση με την Αμερική.
Από την δεκαετία του 80’ και μετά, οι πολιτιστικές/διπλωματικές σχέσεις τις Ιαπωνίας άρχισαν να επεκτείνονται πέρα από την Ασία. Πιο συγκεκριμένα προσέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στην Αφρική, στην κρίση που αντιμετώπιζε. Η Ιαπωνία με αυτές τις ενέργειες στόχευε στη δημιουργία ενός «καινούργιου κόσμου» (Natsuko Akagawa, 2016) με την πολιτιστική διπλωματία ως βασικό εργαλείο δόμησής του. Επίσης επιστράτευσαν ακαδημαϊκούς για την δημιουργία πολιτικών προώθησής της. Αυτό που οδήγησε όμως στην ουσία την Ιαπωνία στην υιοθέτηση αυτής της στάσης στο διεθνές περιβάλλον, ήταν η ρητορική του Ψυχρού Πολέμου.
Πολλοί Αμερικάνοι πολιτικοί αρχικά κατηγόρησαν την Ιαπωνία για μη υποστήριξη της Δύσης και των θέσεων της, διότι υπήρχαν αρκετά προβλήματα στην οικονομική και πολιτική στήριξη των δραστηριοτήτων της Δύσης. Η Ιαπωνία, όπως εκτιμήθηκε ευρέως, φάνηκε ότι χρησιμοποίησε την κληρονομιά και, κατ’ επέκταση την πολιτιστική διπλωματία, για την οικοδόμηση ενός προφίλ που αφενός θα ταίριαζε με τα σχέδια της Δύσης και αφετέρου εξυπηρετούσε και τα δικά της ιδανικά ως χώρα.
Αλκη Κορωνάκη
References
Natsuko Akagawa. (2016). Japan and the Rise of Heritage in Cultural Diplomacy: Where Are We Heading? Future Anterior: Journal of Historic Preservation, History, Theory, and Criticism, 13(1), 125–139. https://doi.org/10.5749/futuante.13.1.0125
Φωτογραφία από <a href=”https://pixabay.com/el/users/jordymeow-94376
Φωτογραφία από <a href=”https://pixabay.com/el/users/oadtz-3657813