«Όλοι είμαστε Έλληνες. Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Γιατί, χωρίς την Ελλάδα η Ρώμη, η οδηγήτρα, η καταχτήτρα, δεν θα μπορούσε να σκορπίσει κανένα φως κι εμείς θα ήμαστε ειδωλολάτρες και άγριοι. Η μορφή και το πνεύμα του ανθρώπου έφτασαν την τελειότητά τους στην Ελλάδα…».
Στο εν λόγω ποίημα του Percy Shelley «Ελλάς» αντανακλάται η έννοια του φιλελληνισμού, ενός μείζονος πολιτικού, κοινωνικού και καλλιτεχνικού φαινομένου που διαδόθηκε σε κάθε γωνιά του πλανήτη με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και βοήθησε σημαντικά στην επιτυχία της. Βεβαίως, κατ’ ουσία, ο φιλελληνισμός, υπό την έννοια του θαυμασμού και της αγάπης προς το ελληνικό πνεύμα, έχει αρχαιότατες ρίζες, καθώς προηγήθηκε της ελληνικής επανάστασης ως ρεύμα και σε αυτό βοήθησαν σημαντικοί διανοούμενοι που ανανέωσαν το ενδιαφέρον και την αγάπη για την κλασσική Ελλάδα και την αρχαία ελληνική γραμματεία.
H σύνδεση του αρχαίου ελληνισμού με το σύγχρονο της εποχής ήταν μια ρομαντική ιδέα που περνούσε μέσα από τα γραπτά των περιηγητών. Οι ηρωισμοί αλλά και τα δραματικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης προκάλεσαν ισχυρή συμπάθεια στην κοινή γνώμη με αποτέλεσμα το κίνημα του φιλελληνισμού να λάβει μεγάλες διαστάσεις, διαπερνώντας όλα τα κοινωνικά στρώματα, τις πολιτικές τάσεις και την παντοειδή καλλιτεχνική του έκφραση.
Εκτός όμως από την ανθρώπινη συμπάθεια για τα δεινά ενός αγωνιζόμενου λαού, υπήρξαν και ειδικότεροι παράγοντες που τροφοδότησαν το εν λόγω κίνημα, όπως οι αναμνήσεις της αρχαιότητας τις οποίες ανακαλούσε ο αγώνας των Ελλήνων, που θεωρήθηκαν ως απόγονοι εκείνων που δημιούργησαν το δυτικό πολιτισμό. Δεν πρέπει άλλωστε, να λησμονούμε ότι η πνευματική ζωή στην Ευρώπη εκείνη την εποχή χαρακτηριζόταν από το έντονο στοιχείο του κλασικισμού και η αναφορά στα πρόσωπα και τα πράγματα της ελληνικής αρχαιότητας ήταν ιδιαίτερα συχνή στα φιλολογικά και τα δημοσιογραφικά κείμενα, όπως και στις εικαστικές τέχνες. Επιπροσθέτως, στην εκδήλωση του φιλελληνισμού συνέβαλε και το εθνικό στοιχείο της Ελληνικής Επανάστασης, το γεγονός δηλαδή ότι επρόκειτο για την εξέγερση ενός λαού που επιχειρούσε με σκληρές θυσίες να επιτύχει την εθνική του αποκατάσταση.
Έκτοτε, σε πολλές κοινωνίες είδαμε αρκετές φορές φαινόμενα συγκίνησης της κοινής γνώμης και εκφράσεις φιλίας και αλληλεγγύης προς δοκιμαζόμενους λαούς, κανένα όμως, δεν έλαβε την έκταση και την ένταση του φιλελληνικού κινήματος. Και τούτο διότι η έκφραση αλληλεγγύης προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες είχε ως υπέρτατη αιτία την αίσθηση ενός πνευματικού χρέους ή ακόμη καλύτερα την αίσθηση ότι η υπόθεση αυτή αφορά στην ίδια την υπόσταση κάθε λαού, κάθε ανθρώπου και κάθε κοινωνίας που μετέχει αυτού που ονομάζουμε δυτικό πολιτισμό.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης με θέμα τους φιλέλληνες του γαλλόφωνου Καναδά και την απελευθερωμένη Ελλάδα που οργανώθηκε με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 από το νεοσύστατο Καναδικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα, ο Jacques Bouchard, καθηγητής νεοελληνικών σπουδών του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην απήχηση στις γαλλόφωνες εφημερίδες του Κεμπέκ και του Μόντρεαλ των ανδραγαθημάτων των Ελλήνων αγωνιστών κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821, τα οποία πιθανόν να ενέπνευσαν τους πατριώτες του Κεμπέκ για τα γεγονότα εξέγερσης του 1837. Σύμφωνα με τον καθηγητή, η αγάπη των κατοίκων του Κεμπέκ για την Ελλάδα ξεκίνησε πολύ πριν την επανάσταση, με την ίδρυση των θρησκευτικών κολλεγίων στο Κεμπέκ.
Εφημερίδες σαν τη La Minerve ήτη Le Canadien δεν είχαν πολεμικούς ανταποκριτές στην Ελλάδα, αλλά έπαιρναν τις πληροφορίες τους από γαλλικές, αγγλικές και αμερικάνικες εφημερίδες. Ονόματα σαν του Ρήγα Βελεστινλή φαίνεται να πρωταγωνιστούν στις εφημερίδες του Μόντρεαλ εκείνης της εποχής. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως ακόμα και ο ήρωας των πατριωτών του Κεμπέκ Louis-Joseph Papineau είχε στη βιβλιοθήκη του πολλά βιβλία για την αρχαία Ελλάδα, καθώς και καινούργια βιβλία για την παλιγγενεσία των Ελλήνων.
Όταν οι πατριώτες κάτοικοι του Κεμπέκ του 1837 έβλεπαν ότι οι Έλληνες κατάφεραν να διώξουν τους Οθωμανούς, πίστεψαν ότι μπορούσαν να κάνουν κι αυτοί την επανάστασή τους ενάντια στο Βρετανικό στρατό. Αξίζει να αναφερθεί πως το 1837 τυπώνεται για χρήση του Κολεγίου του Μόντρεαλ η πρώτη γραμματική της αρχαίας ελληνικής σε νεοελληνική προφορά. Δύο χρόνια μετά, ο Joly de Lotbinière επισκέπτεται την Ελλάδα και τραβάει ίσως την πρώτη φωτογραφία του Παρθενώνα με την τεχνική της δαγκεροτυπίας. Είναι ο πρώτος περιηγητής από το Κεμπέκ που επισκέπτεται την απελευθερωμένη Ελλάδα, ενώ ακολούθησαν κι άλλοι γαλλόφωνοι περιηγητές που περιγράφουν τα οδοιπορικά τους. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν ιερείς, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν οδοιπορικά κονδύλια της καθολικής εκκλησίας.
Φτάνοντας στο σήμερα, καθίσταται ολοένα και πιο εμφανές πως η Ελλάδα χρειάζεται έναν νέο φιλελληνισμό. Είναι η ώρα της ανανέωσης της ευγνωμοσύνης της Ελλάδας προς τους φιλέλληνες, των φιλελλήνων προς την Ελλάδα. Όπως το έθεσε ο πρεσβευτής του Καναδά στην Ελλάδα Mark Allen, «η διασπορά δρα ως γέφυρα μεταξύ των δύο εθνών, υπηρετώντας την ενίσχυση της συνεργασίας». Ο ίδιος εκτίμησε ότι η ελληνική κοινότητα του Καναδά «έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ως παράγοντας θετικής αλλαγής και στον Καναδά και στην Ελλάδα, καθώς συνιστά ένα μείγμα πολιτισμού, συμφερόντων και της ιστορίας των δύο χωρών».
Σταυρόπουλος Γιώργος
Βιβλιογραφία
Ζαβιτσάνου, Φ. (2021, Μάρτιος 29). Οι Φιλέλληνες του γαλλόφωνου Καναδά και η απελευθερωμένη Ελλάδα. ΕΡΤNews. Ανακτήθηκε από: https://www.ertnews.gr/1821/oi-filellines-toy-gallofonoy-kanada-kai-i-apeleytheromeni-ellada/
Θαλασσινός, Δ. (2011, Μάϊος 26). Ο φιλελληνισμός και η Ελληνική Επανάσταση. Historical Quest. Ανακτήθηκεαπό: https://www.historical-quest.com/arxeio/sygxroni-istoria/35-o-philellinismos-kai-i-elliniki-epanastasi.html
Εικόνα ανακτήθηκε από: https://www.bing.com/images/blob?bcid=RBy81kYW4egDTVwIpiYV1P7nXYQ1