Ο θαυμασμός, η αγάπη, ακόμα και ο έρωτας απέναντι στους Έλληνες και σε καθετί ελληνικό, ο γνωστός φιλελληνισμός, εμφανίζεται ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ, ενώ το αποκορύφωμα της εκδήλωσής του εντοπίζεται κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Η γοητεία και η μαγεία του ελληνικού πνεύματος, της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας αποτέλεσαν σημαντικά κίνητρα για ανθρώπους από πολλές χώρες του τότε κόσμου, για να πολεμήσουν – ακόμα και να χάσουν τη ζωή τους – για την ελληνική ανεξαρτησία.
Αναμφισβήτητα, η Ελληνική Επανάσταση θεωρείται μια «ρομαντική επανάσταση», καθώς η ιδέα του πολεμείν για ιδανικά, όπως η ελευθερία και η ανεξαρτησία από τον τυραννικό ζυγό και όχι για εδαφική επέκταση ή για υποδούλωση άλλων λαών, κινείται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του ρομαντικού κινήματος. Οι ρομαντικές αντιλήψεις της εποχής οδήγησαν στη δημιουργία στρατιωτικών σωμάτων που ενεπλάκησαν σε υποθέσεις γενικής ελευθερίας και ατομικής ολοκλήρωσης, εντοπίζοντας στην ελληνική περίπτωση το πρότυπο του δίκαιου αγώνα. Εξάλλου τα σώματα των Φιλελλήνων θεωρούσαν τους εαυτούς τους προπλάσματα μαζικών λαϊκών στρατών, πρόθυμα να στραφούν ενάντια σε κάθε είδους τυραννία. Η επιρροή που άσκησαν στους επαναστατημένους Έλληνες ήταν τεράστια, ενώ η άμεση εμπλοκή τους στον αγώνα φάνηκε ιδιαίτερα καθοριστική και δυναμική.
Εκείνη τη χρονική περίοδο, η Αυστρία δεν υπήρχε με τη σημερινή της μορφή, καθώς ανήκε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία, η οποία βρισκόταν στην καρδιά της Ιερής Συμμαχίας (1815), σύμφωνα με την οποία η επιστροφή στο λεγόμενο Παλαιό Καθεστώς των μοναρχιών και των αριστοκρατικών προνομίων ήταν αναγκαία για την επιστροφή στην αρχή της νομιμότητας. Επομένως στρεφόταν εναντίον κάθε μορφής επανάστασης, άρα και της Ελληνικής. Παρ’ όλα αυτά, οι σχέσεις Ελλήνων και Αυστριακών ήταν ιδιαίτερα καλές και φιλικές ήδη από τον 17ο αιώνα, καθώς στη Βιέννη υπήρχε δραστήρια εμπορική και επιχειρηματική παρουσία. Οι επιτυχημένοι Έλληνες έμποροι μπόρεσαν να ενταχθούν στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της Βιέννης, ενώ κάποιοι από αυτούς έλαβαν αυτοκρατορικούς τίτλους. Επιπλέον, ο Ρήγας Φεραίος τύπωσε στο τυπογραφείο των αδελφών Μαρκίδων Πούλιου που βρίσκονταν στην αυστριακή πρωτεύουσα τη «Χάρτα» και το «Θούριο». Είναι γεγονός, ότι οι Αυστριακοί εξέδιδαν πληθώρα κειμένων και ποιημάτων με επαναστατικό και φιλελληνικό περιεχόμενο, ενώ περίπου 15 Αυστριακοί ήρθαν στην Ελλάδα να πολεμήσουν και να θυσιαστούν για το ιδανικό έθνος.
Παρά την επίσημη αρνητική στάση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, αρκετοί Αυστριακοί πολίτες, στρατιωτικοί, και διπλωμάτες αποφάσισαν να εμπλακούν στον αγώνα των Ελλήνων, έχοντας ως συνδετικό δεσμό την κλασική παιδεία, αλλά και τη γνωριμία τους με Έλληνες της Διασποράς. Το 1830, η Αυστρία αναγνώρισε την Ελληνική ανεξαρτησία, εγκαινιάζοντας φιλικές και διπλωματικές σχέσεις, που στηρίζονται μέχρι και σήμερα στον αλληλοσεβασμό, την αμοιβαιότητα και στα πρότυπα του δυτικού πολιτισμού. Παραδείγματα φιλελληνισμού εκπορευόμενου από την Αυστρία εντοπίζονται και στη νεότερη ιστορία με πιο χαρακτηριστικό εκείνο της πριγκίπισσας Ελισάβετ (Σίσσυ), η οποία λάτρευε την Ελλάδα και τους κατοίκους της. Το παλάτι της στο νησί της Κέρκυρας, το γνωστό «Αχίλλειον», αποτελεί μια όαση με φανερή την αρχαιοελληνική επιρροή και σκέψη.
Γίνεται λοιπόν φανερό ότι ο φιλελληνισμός αποτελούσε μια αναγκαιότητα της εποχής, καθώς το μεγάλο ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τον κλασσικό ελληνισμό αποτέλεσε την έμπνευση για την αποφασιστική εμπλοκή τους στον αγώνα ανεξαρτησίας των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στις μέρες μας, ο φιλελληνισμός είναι φανερός σε πολλές πτυχές του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, όπως η φιλοσοφία, η αρχιτεκτονική, η λογοτεχνία, το θέατρο και τα μαθηματικά. Δεν υπάρχει ανθρώπινη επιστήμη που να μην αναφέρεται στον Αριστοτέλη, στον Πλάτωνα, στον Ιπποκράτη ή στον Θουκυδίδη, καθώς το έργο τους υπήρξε καθοριστικό και καίριο για την κωδικοποίηση – συστηματοποίηση των επιστημών. Ένας ακόμη λόγος που το ελληνικό πνεύμα άσκησε τεράστια επίδραση και γοητεία στους υπόλοιπους λαούς είναι το γεγονός της γεωγραφικής εγγύτητας, καθώς η Ελλάδα αποτελεί κομμάτι της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Αξίζει να επισημανθεί, ότι ο φιλελληνισμός συνδέεται άμεσα και με την επικράτηση του φιλελευθερισμού, που αναδείχθηκε ως μία από τις κυρίαρχες ιδεολογίες των διεθνών σχέσεων παγκοσμίως.
Αριάδνη Ανδρουλάκη
Πηγές:
Γιώργος Μαργαρίτης (2015), Πόλεμος και Πολιτική, Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, Αθήνα, σελ.195-201
Εικόνες: