Το θέατρο δεν αποτελεί μόνο ένα μέσο διασκέδασης και ψυχαγωγίας, αλλά μία βάση για την ύπαρξη συλλογικής ταυτότητας στις κοινωνίες. Στην ίδια τη φύση του θεάτρου συμπεριλαμβάνεται και η έννοια της διπλωματίας. Τόσο οι παραστάσεις, όσο και οι διπλωματικές δράσεις προαπαιτούν κατανόηση και γνώση. Κλασικά σύμβολα και αλληγορίες διαπερνούν και εκφράζουν πολλούς πολιτισμούς ταυτόχρονα, αλλά συνάμα αναδεικνύουν τη διαφορετικότητα και φωτίζουν άγνωστες πτυχές ενός πολιτισμού. Το θέατρο ως πόλος έλξης πλήθους θεατών δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες διαφορετικών χωρών να έρθουν σε επαφή με τις εσωτερικές πτυχές ενός πολιτισμού.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Μαύρο Θέατρο της Πράγας, γνωστό ως blacktheatreblacklighttheatre, το οποίο προσελκύει εκατομμύρια θεατές κάθε χρόνο. Πρόκειται για ένα μοναδικό στον κόσμο θέαμα που συνεπαίρνει το κοινό με την ομορφιά των εικόνων του, την καλλιτεχνική του αρτιότητα και τη μη-λεκτική δυναμική του. Σκηνικό του θεάτρου είναι ένα «μαύρο δωμάτιο» ή «μαύρο κουτί» και φιλοξενεί στο εσωτερικό ηθοποιούς και μαριονετίστες, επίσης ντυμένους στα μαύρα. Η οπτική εξίσωση μαύρου θέματος-μαύρου φόντου καθσιτά τους ηθοποιούς «αόρατους» στο μάτι, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προκαλούν ψευδαισθήσεις, εκμεταλλευόμενοι τη βοήθεια του φωτισμού των κεριών. Σήμερα η τεχνική βασίζεται στο φωτισμό του υπεριώδους φωτός (γνωστού ως blacklight), που κάνει το ανθρώπινο μάτι να προσλαμβάνει διαφορετικά τα καθημερινά αντικείμενα. Οι ηθοποιοί, ντυμένοι στα μαύρα (ή όταν οι αφηγηματικές ανάγκες το προστάζουν, φορώντας πολύχρωμα κοστούμια), χρησιμοποιούν αντικείμενα που με τον κατάλληλο υποβλητικό φωτισμό και τις τεχνικές κίνησης μοιάζουν να αποκτούν ζωή, την ίδια ώρα που οι άνθρωποι πάνω στη σκηνή αψηφούν τη βαρύτητα και πετούν.
Η ιστορία του Μαύρου Θεάτρου ξεκινά από την αρχαία Κίνα. Η πρώτη παράσταση του Μαύρου Θεάτρου παίχτηκε για να διασκεδάζει ο αυτοκράτορας και στην ουσία επρόκειτο για θέατρο σκιών – με σκοπό να παίζουν θέατρο σκιών επάνω σε ένα λευκό ύφασμα οι Κινέζοι εκμεταλλεύτηκαν τα φώτα των κεριών. Αυτό το θεατρικό στυλ έγινε δημοφιλές και τον 18ο αιώνα η τέχνη επεκτάθηκε στην Ιαπωνία.
Οι τεχνικές του σύγχρονου Μαύρου Θεάτρου χρησιμοποιήθηκαν επίσης στην αρχή της κινηματογραφίας, όταν οι κινηματογραφικές τεχνικές βρίσκονταν ακόμα σε νηπιακό στάδιο. Πολλοί καλλιτέχνες (μαζί με τον George Méliés) χρησιμοποίησαν τις τεχνικές του Μαύρου Θεάτρου για να απεικονίσουν τις φαντασιώσεις που γεννιόταν μέσα στο μυαλό τους.
Το σύγχρονο Μαύρο Θέατρο δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1950, κυρίως χάρη στην πρωτοβουλία του Γάλλου πρωτοποριακού καλλιτέχνη Georg Lafay, ο οποίος ευλόγως συχνά αναφέρεται ως πατέρας του Μαύρου Θεάτρου.
Σε αυτό το χρονικό διάστημα εφευρέθηκε η λυχνία υπεριώδους ακτινοβολίας, η οποία στη δεκαετία του 1960 και 1970, κατά τη διάρκεια των Χίπις, έγινε μια μανία μόδας στους νέους ανθρώπους που έψαχναν να βρουν νέα χρώματα ως σύμβολο της έννοιας της ελευθερίας. Την ίδια περίοδο στην Πράγα της Τσεχοσλοβακίας, δημιουργείται μια νέα μαγευτική θεατρική γλώσσα – ένα νέο είδος θεάτρου, προσφέροντας άγνωστες, μέχρι στιγμής, δυνατότητες και χρώματα. Ο νέος τύπος θεάτρου απαιτούσε απόλυτο σκοτάδι, ευρεία χρήση υλικών μαύρου χρώματος, μαύρης ζωγραφικής και επίσης υπεριώδους φωτισμού, ο οποίος προσέφερε μεγάλη ποικιλία από όλα τα άλλα χρώματα. Το μυστικό του Μαύρου Θεάτρου είναι το υπεριώδες φως, που ονομάζεται επίσης “μαύρο φως” και οι σκοτεινές αίθουσες θεάτρων, τυλιγμένες σε μαύρο ύφασμα. Αυτός ο ασυνήθιστος συνδυασμός έδωσε σε αυτό το συγκεκριμένο είδος θεάτρου το σημερινό του όνομα: το Μαύρο Θέατρο.
Πολλοί άνθρωποι ισχυρίστηκαν ότι η αρχή αυτού του είδους τέχνης στη Τσεχοσλοβακία ήταν επίσης η αρχή της κομμουνιστικής εποχής. Οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν επίσης αυτό το είδος του θεάτρου και της θεατρικής σκηνής για να μεταδίδουν σημαντικές πληροφορίες από τους κυβερνητικούς κύκλους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι συγκεκριμένες δηλώσεις διαμαρτυρίας αναφέρονται επίσης ως Μαύρο Θέατρο. Στη δεκαετία του ‘90, μετά τη «Βελούδινη Επανάσταση», αρκετοί Τσέχοι καλλιτέχνες άρχισαν να αναπτύσσουν και να προωθούν τις αρχές του Μαύρου Θεάτρου. Ήταν αυτοί που συνέβαλαν στην αύξηση της φήμης του και κήρυξαν την Πράγα σε πρωτεύουσα του Μαύρου Θεάτρου.
Μαρία-Ελένη Κωτουλά
Βιβλιογραφία
Hein, Nina.(1998). The Stage of Mysteries: The Black Light Theatre of Prague. Slavic and East European Performance; New York, NY Vol. 18, Iss. 2, 33.
