Η τέχνη είναι ένα στοιχείο άρρηκτα συνδεδεμένο με τις εξελίξεις του πολιτισμού. Οι μορφές της τέχνης ευδοκιμούν, όταν υπάρχουν οι κατάλληλες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, οι οποίες επιτρέπουν στον καλλιτέχνη να δώσει πνοή στις σκέψεις του. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η Χρυσή Εποχή της Ολλανδικής Ζωγραφικής, η οποία ήταν αποτέλεσμα ανεξαρτησίας από την Ισπανική καθολική κυριαρχία, κατά τον 17ο αιώνα. Αυτή η ιστορική έκβαση, πυροδότησε νέες καλλιτεχνικές εξελίξεις, εμπνέοντας τους καλλιτέχνες της «Χρυσής Εποχής» να πειραματιστούν και να εξελιχθούν πάνω σε νέα ζωγραφικά μονοπάτια, το οποίο φάνηκε στα έργα τους.
Η Συνθήκη της Ουτρέχτης (1713), η οποία επικεντρώνεται στη λήξη των πολεμικών συρράξεων μεταξύ της Γαλλίας και των άλλων ευρωπαϊκών χωρών με το Ισπανικό Κράτος, αποτέλεσε το έναυσμα για τη δημιουργία νέων θεματικών στη ζωγραφική, πέρα των παραδοσιακών μοτίβων, πράγμα που πυροδοτεί την έναρξη της «Χρυσής Εποχής» για την Ολλανδία. Πληθώρα κόσμου εγκαταστάθηκε στο Άμστερνταμ, το οποίο εξελίχθηκε από ένα μικρό λιμάνι, σε ένα σημαντικό εμπορικό κέντρο της Ευρώπης. Οι μεταφορές του πληθυσμού προκάλεσαν μεταβολές στις παλαιότερες πολιτιστικές παραδόσεις της κοινωνίας, οδηγώντας με τη σειρά τους, τους καλλιτέχνες, να ανακαλύψουν εκ νέου την ταυτότητα της Ολλανδικής τέχνης. Η ζωγραφική δεν έμεινε ανεπηρέαστη σε αυτές τις αλλαγές. Μοτίβα, όπως η νεκρή φύση, η ζωγραφική των τοπίων και η ρωπογραφία, ήρθαν στο προσκήνιο και συνέβαλαν στη διάδοση του Ολλανδικού πολιτισμού.
Ένα από τα πιο διαδεδομένα μοτίβα, στα οποία πρωτοπόρησαν οι Ολλανδοί ζωγράφοι, είναι εκείνο της νεκρής φύσης (still life), στο οποίο επικρατούσαν τα σπάνια αλλά και συνηθισμένα λουλούδια. Αυτό το μοτίβο αποτέλεσε την απαρχή και για άλλα είδη. Το μοτίβο της «vanitas», που σημαίνει ματαιότητα, συνδυάζει χειροποίητα αντικείμενα με χριστιανικό συμβολισμό, θέλοντας να περάσει το μήνυμα της παροδικότητας της ζωής. Σημαντική επιρροή είχε στο Πανεπιστήμιο του Leiden, το οποίο, παρά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του, εξέθεσε πίνακες με αυτό το μοτίβο στο χώρο του. Άλλες σκηνές βασίστηκαν σε πολυτελή τραπέζια με γεύματα βραδινού ή πρωϊνού δίνοντας έμφαση στη σύνθεση και την επεξεργασία του φωτός. Επίσης, σκηνές από ακριβά αντικείμενα, σπάνια φρούτα και λουλούδια ήθελαν να παρουσιάσουν τον πλούσιο τρόπο ζωής μέσα από το μοτίβο Pronkstilleven, που σημαίνει κραυγαλέα νεκρή φύση.
Τα τοπία, ακόμη, είχαν κυρίαρχο ρόλο στη ζωγραφική. Στις αρχές του 1600, η έμφαση δόθηκε στο στοιχείο του ουρανού και στα τοπία με θαμπά περιγράμματα. Έπειτα, το επίκεντρο πέρασε σε κλασικά στοιχεία των ιθαγενών, όπως είναι ένα δέντρο, ένας ανεμόμυλος ή ένας γεμάτος από σύννεφα ουρανός, προβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο, την αγροτική ζωή των Ολλανδών. Τέλος, καλλιεργήθηκε η τέχνη της ρωπογραφίας (genre painting), με στόχο την παρουσίαση σκηνών της καθημερινότητας με ρεαλιστικό τρόπο. Πολλά έργα είχαν ως επίκεντρο γιορτινές καταστάσεις, σκηνές από ταβέρνες, μουσικούς ακόμα και νοικοκυρές στο εσωτερικό ενός σπιτιού.
H τέχνη και ειδικότερα η ζωγραφική, αναπαριστούν την κουλτούρα του λαού, αλλά και τις βαθύτερες πολιτισμικές αξίες. Η Ολλανδική ζωγραφική, με τα καινούργια μοτίβα, στα οποία βασίστηκε, δημιούργησε πολιτισμικές σχέσεις με τους υπόλοιπους λαούς. Οι καλλιτέχνες προχώρησαν στην αναπαράσταση των τοπίων δίνοντας έμφαση στα μοναδικά χαρακτηριστικά της Ολλανδίας, όπως είναι ένας ανεμόμυλος. Παρουσίασαν σκηνές της αγροτικής ζωής και χρησιμοποιήσαν σύμβολα στα έργα τους για να προβάλλουν τις αξίες τους. Από τη «Χρυσή Εποχή», το Άμστερνταμ συνδέθηκε με τα λουλούδια και η Χάγη με το φαγητό, παραλληλισμός που διατηρείται μέχρι και σήμερα. Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν και τα δείπνα με τα πολυτελή αντικείμενα και τις στιγμές χαράς, τα οποία δίνουν μια διαφορετική πλευρά των Ολλανδικών συνηθειών. Η άνθηση της ζωγραφικής επέτρεψε στους υπόλοιπους λαούς να γνωρίσουν, μέσα από τους πίνακες, τον τρόπο ζωής, τις συνήθειες των Ολλανδών και να εξοικειωθούν με τον πολιτισμό τους. Η τέχνη αποτελεί δίαυλο επικοινωνίας, καθώς μέσα από την έκθεση των έργων επιτυγχάνεται η γνωριμία του πολιτισμού και η αλληλεπίδραση του με άλλους.
Άννα Σερδαράκη
Πηγές:
Εικόνα από:
