Η βρετανική ναυτική διπλωματία αποτελεί ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας μέσω της θάλασσας. Από τον 18ο κυρίως αιώνα, χάρη στην αγγλική ναυτική κυριαρχία στη Μεσόγειο και την ίδρυση αποικιών, ο βρετανικός πολιτισμός διαδόθηκε εκ θαλάσσης σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Σήμερα, η Μεγάλη Βρετανία παραμένει μία από τις χώρες με τον ισχυρότερο πολεμικό και εμπορικό στόλο παγκοσμίως, επενδύοντας μεγάλα ποσά στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του. Η άσκηση ήπιας ισχύος παραμένει σταθερός παράγοντας διάχυσης της βρετανικής κουλτούρας και συμβάλλει στην περιβολή της με κύρος και διεθνή ακτινοβολία.
Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια η πολιτική του Ηνωμένου Βασιλείου περιστρέφεται γύρω από τη δημιουργία μίας “Global Britain”. Δεν πρόκειται αυτή τη φορά για μία αποικιοκρατική πολιτική, αλλά για μία προσπάθεια προώθησης της ευημερίας, του εμπορίου, του σεβασμού των κανόνων διεθνούς δικαίου: εν συντομία, μία ειρηνευτική και κατευναστική λειτουργία του αγγλικού ναυτικού. Με έμφαση στη δημιουργία και τη διατήρηση επωφελών συμμαχιών και την ανάπτυξη δυναμικής εμπορικής δραστηριότητας σε στρατηγικές θαλάσσιες ζώνες, όπως ο Ινδικός και Ειρηνικός Ωκεανός, η βρετανική εξωτερική πολιτική αξιοποιεί τον στόλο ως εργαλείο άσκησης ήπιας ισχύος.
Για παράδειγμα, ο τελευταίος αυτός στόχος μπορεί να επιτευχθεί χάρη στην προσχώρηση της Βρετανίας σε διεθνείς εμπορικές συμμαχίες, όπως εν προκειμένω το ‘Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP)’. Ακόμη, σημαντική είναι η διατήρηση καλών σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το πρόσφατο Brexit. Εξάλλου, οι ισορροπίες στην περιοχή του Ινδοειρηνικού διασφαλίζονται σε μεγάλο βαθμό χάρη στο ‘Five Powers Defence Agreement (FPDA)’, ένα αμυντικό σύμφωνο μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου, Μαλαισίας, Σιγκαπούρης, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας.
Ομολογουμένως, ένας από τους βασικούς παράγοντες αποτελεσματικότητας της βρετανικής ναυτικής διπλωματίας αποτελεί η ανάπτυξη του Βασιλικού Ναυτικού, ενός όχι μόνο στρατιωτικού, αλλά κυρίως εθνικού συμβόλου για τους Βρετανούς. Σε αυτό το πλαίσιο, στρατηγικούς στόχους αποτελούν οι επενδύσεις στον Βόρειο Ατλαντικό για τη διασφάλιση των αγγλικών πυρηνικών όπλων, ο εξοπλισμός και η καλύτερη εκπαίδευση σε θέματα άμυνας, η ενίσχυση της παρουσίας του Βασιλικού Ναυτικού διεθνώς, καθώς και η εφαρμογή καινοτομιών και νέων τεχνολογιών.
Εξαλλου, βασική είναι η αξιοποίηση και της συμβολικής λειτουργίας του Βασιλικού Ναυτικού, με ενέργειες που χτίζουν τη διεθνή εμπιστοσύνη απέναντί του. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παρουσία του βρετανικού πλοίου ‘HMS Defender’ στη Μαύρη Θάλασσα κατά την κρίση στην Κριμαία το 2021. Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο έκανε αισθητή την παρουσία του, δηλώνοντας την πρόθεση να υποστηρίξει τις ουκρανικές θέσεις, αλλά ταυτόχρονα πρόβαλε μία εικόνα του βρετανικού πολεμικού ναυτικού ως δύναμης εξισορρόπησης και υποστήριξης των αξιών του φιλελευθερισμού.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι σήμερα η βρετανική ναυτική διπλωματία δεν έχει χάσει την αίγλη και τη δύναμή της, αλλά αντίθετα παραμένει στην καρδιά της αγγλικής πολιτικής. Αποτελεί ουσιαστικά το αποτελεσματικότερο ίσως μέσο για να καθιερωθεί το Ηνωμένο Βασίλειο ως ηγέτιδα δύναμη. Διαφορετικά, ως ένα παράδειγμα ισχύος για τους υπόλοιπους λαούς, ως μία δύναμη που εκφράζει και διαδίδει τις φιελελεύθερες αξίες και τις αρχές του διεθνούς δικαίου εκ θαλάσσης, συμβάλλοντας στη διεθνή ειρήνη, ασφάλεια και ανταλλαγή. Ένας τέτοιος ρόλος είναι ιδιαίτερα σημαντικός στις μέρες μας, με τις διεθνείς εντάσεις να αυξάνονται, αλλά και με την ανάγκη αντιμετώπισης διεθνών προβλημάτων, όπως η παράνομη μετανάστευση εκ θαλάσσης και η θαλάσσια ρύπανση.
Αναστασία Δρόσου
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Widen, J. J. (2011). Naval Diplomacy—A Theoretical Approach. Diplomacy & Statecraft, 22(4), 715–733. https://doi.org/10.1080/09592296.2011.625830
Rene Balletta, “Delivering Global Britain” – A Global Perspective, U.S. Naval Institute, April 2021, Delivering “Global Britain”—A Naval Perspective | Proceedings – April 2021 Vol. 147/4/1,418 (usni.org)
Steven J. Holcomb, “A Century of British Dominance of the Mediterranean: Lessons for the U.S. Navy in the South China Sea’’, U.S. Naval Institute, June 2021, A Century of British Dominance of the Mediterranean: Lessons for the U.S. Navy in the South China Sea | Naval History Magazine – June 2021 Volume 35, Number 3 (usni.org)
Antonio Buffis, La “Naval Diplomacy” nell’attuale contesto geopolitico, Gepolitica.info, 9/06/2021, La “Naval Diplomacy” nell’attuale contesto geopolitico – Geopolitica.info
Basil Germond SFHEA FRGS, Global Britain and Sea power, Maritime Foundation, 28/10/2021, Global Britain and seapower – Maritime Foundation
