Τα γουέστερν αποτελούν ένα είδος κινηματογραφικών ταινιών που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και γνώρισε μεγάλη επιτυχία την εποχή του βωβού κινηματογράφου. Έχουν ως θεματική την «Άγρια Δύση» και τοποθετούνται χρονικά από τα μέσα έως τα τέλη του 19ου αιώνα. Ο όρος «Άγρια Δύση» χαρακτηρίζεται από μία γεωγραφική ευρύτητα. Σε αυτόν περιλαμβάνονται τόσο η δυτική πλευρά των Η.Π.Α. όσο και τμήματα του αμερικανικού νότου, όπως το Τέξας και η Οκλαχόμα. Το περιεχόμενο των ταινιών μονοπωλείται από τις συγκρούσεις μεταξύ των λευκών Αμερικανών, καουμπόηδων και σερίφηδων, και των ντόπιων Αμερικανών, δηλαδή των Ινδιάνων.
Οι ταινίες γουέστερν αντλούν το περιεχόμενο τους από ιστορικά γεγονότα, ωστόσο στην πραγματικότητα δεν είναι ιστορικά ακριβείς. Η παρατήρηση αυτή δεν αναδεικνύει ένα ιδιότυπο χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου είδους ταινιών και αυτό γιατί ο σκοπός των ταινιών, και της τέχνης γενικότερα, δεν είναι η πιστή αναπαραγωγή της ιστορικής αλήθειας. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των γουέστερν είναι, ότι δημιούργησαν πρότυπα ηρώων, στερεότυπα και προκαταλήψεις που πολλοί θεατές πίστεψαν ότι είναι ιστορικά εύστοχα. Έτσι κατά κάποιον τρόπο τα γουέστερν έγραψαν ξανά την ιστορία των ΗΠΑ.
Οι ήρωες που επιλέχθηκαν στις ταινίες ήταν πολλές φορές αληθινά ιστορικά πρόσωπα. Οι σεναριογράφοι, όμως, δεν κατέφυγαν στα βιβλία ιστορίας για να δομήσουν το χαρακτήρα του ήρωα τους. Αντίθετα τον μετέβαλαν για να γίνει πιο αρεστός στο κοινό. Έτσι οι σεναριογράφοι αποσιώπησαν τα πραγματικά αρνητικά στοιχεία στην προσωπικότητα του ήρωα, όπως η βιαιότητα, ειδικά απέναντι στους Ινδιάνους, ή η απληστία. Σε αντιδιαστολή υπερτόνισαν κάποια θετικά χαρακτηριστικά του εαυτού του και της ζωής του, όπως ότι έχει ηθικούς φραγμούς, ότι είναι έντιμος, ατρόμητος, αφοσιωμένος σύζυγος και στρατιώτης. Φυσικά πολλά από αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά είναι ψεύτικα.
Το σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά ο αντίκτυπος της ταινίας στο κοινό. Οι ταινίες επαναπροσδιόρισαν την προσωπικότητα και τις πράξεις ενός ιστορικού προσώπου και ο θεατής πίστεψε ότι αυτή η εικόνα του ήρωα, αυτές οι πληροφορίες, ήταν αληθινές.
Με το πέρασμα του χρόνου, η αντίληψη των σεναριογράφων, σχετικά με την πλασματική εικόνα των ηρώων, προσαρμόστηκε στην αντίστοιχη ιστορική εποχή και επηρεάστηκε από ιστορικά φαινόμενα. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, υπάρχουν ταινίες γουέστερν που προωθούν συγκεκριμένα πρότυπα ή ακόμη και πολιτικά μηνύματα. Οι ΗΠΑ παρουσιάζονται ως η χώρα που ταυτίζεται με τις αξίες της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης και οι ήρωες ως έντιμοι χαρακτήρες και αφοσιωμένοι στρατιώτες που, σε μία περίοδο έξαρσης του εθνικού συναισθήματος, είναι έτοιμοι να θυσιαστούν για την πατρίδα. Οι ταινίες απαντούν στην ανάγκη να σφυρηλατηθεί ο αντίθετος ιδεολογικός πόλος απέναντι στην Ιαπωνία και τον Άξονα και ο αποφασισμένος πολίτης που θα καταταχθεί στο στρατό.
Παρ’ όλα αυτά στη μεταπολεμική περίοδο έρχεται μία αλλαγή. Οι ήρωες του παρελθόντος αρχίζουν σταδιακά να χάνουν τα ιδανικά χαρακτηριστικά τους και οι ταινίες, μαζί με το κοινό, στρέφονται στην απόρριψη των στερεοτύπων για τους Ινδιάνους. Οι Ινδιάνοι παρουσιάζονται στις ταινίες με τον πιο αρνητικό τρόπο. Απήγαγαν λευκές γυναίκες και είχαν χαμηλή νοημοσύνη, γι’ αυτό και δεν είχαν αίσθηση του χιούμορ ή μιλούσαν μια πολύ απλή γλώσσα. Η εικόνα των ντόπιων Αμερικανών διαμορφώθηκε μέσα από τα μάτια των λευκών Αμερικανών, οι οποίοι υποβάθμιζαν την ινδιάνικη κουλτούρα και πολλές φορές τη θεωρούσαν κατώτερη από τη δική τους. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα οι ταινίες μετέτρεπαν τα στερεότυπα σε ιστορική πραγματικότητα, καθώς η εικόνα των ανθρώπων για τους Ινδιάνους ήταν αυτή που δημιούργησαν οι ταινίες.
Τα γουέστερν δεν προβάλλονταν μόνο στις ΗΠΑ. Θεατές από όλο τον κόσμο παρακολούθησαν και αγάπησαν αυτό το είδος ταινιών. Παράλληλα όμως, παρακολουθούσαν την ιστορία των ΗΠΑ όπως την έγραψαν οι ίδιοι οι Αμερικανοί, επαναπροσδιορίζοντας την εικόνα τους. Οι θεατές αγάπησαν τους ήρωες των ταινιών, θαύμασαν τα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητα τους και υιοθέτησαν τα ιδανικά και τις αξίες τους. Για πολλά χρόνια τα στερεότυπα και οι εξιδανικευμένες εικόνες των γουέστερν ήταν το περιεχόμενο μιας πολιτισμικής ανταλλαγής των ΗΠΑ με τον κόσμο.
Καζάκης Δημήτρης
Βιβλιογραφία:
- Moser J., Westerns : creating the American west, https://wou.omeka.net/s/repository/item/7424
- Ostrach H.F., The study of the movies: what needs to be done, https://www.jstor.org/stable/20687205?searchText=the%20study%20of%20the%20movies%20what%20needs%20to%20be%20done&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3Dthe%2Bstudy%2Bof%2Bthe%2Bmovies%253A%2Bwhat%2Bneeds%2Bto%2Bbe%2Bdone&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&refreqid=fastly-default%3A0d4578b3c7c58b14fa4a70dd1034a9f6
- Price J.A., The stereotyping of North American Indians in Motion Pictures, https://www.jstor.org/stable/481668?searchText=western%20movies&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3Dwestern%2Bmovies&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&refreqid=fastly-default%3Af2763eccaa58ab3014b67ac97c0f5841
