
Κεντρικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος που η Κίνα επαναπροσδιόρισε μία κατά τα άλλα δυσχερή για τη παγκόσμια δημόσια εικόνα της συγκυρία, σε επιστημονικό επίτευγμα καινοτομίας και εκσυγχρονισμού. Αδιαμφισβήτητα είναι απορίας άξιο, το πώς η ίδια χώρα που κατηγορήθηκε ως γενέτειρα της επιδημιολογικής κρίσης του κορωνοϊού COVID-19 κατόρθωσε να επωφεληθεί από την παγκόσμια υγειονομική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, εκμεταλλευόμενη την «ήπια» διπλωματία της στον τομέα της υγείας, για να επεκτείνει τη γεωπολιτική της επιρροή με όρους ηγεμονίας.
Με τον όρο επιστημονική διπλωματία, κατανοούνται οι συνεργασίες μεταξύ των κρατικών δρώντων και διεθνών οργανισμών για την από κοινού ρύθμιση και επίλυση οικουμενικών προβλημάτων. Οι προαναφερθείσες οντότητες φαίνεται να δραστηριοποιούνται όλο και περισσότερο μέσω της ήπιας διπλωματίας στον τομέα της υγείας, παρέχοντας ιατρική βοήθεια σε επείγουσες καταστάσεις (Gauttam, Singh , & Kaur , 2020). Πρόκειται για μία μακραίωνη πρακτική, η οποία καλείται να συμπληρώσει το υγειονομικό σκέλος της επιστημονικής κοινότητας, συστήνοντας την «διπλωματία της υγείας». Μάλιστα, ανατρέχει τουλάχιστον 150 χρόνια στο παρελθόν, όταν η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός κοινού διεθνούς υγειονομικού πλαισίου εντατικοποιήθηκε εν όψει παγκόσμιων ή διασυνοριακών απειλών για την υγεία (Gallinat, 2017).
Η αντίδραση της Κίνας στο ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 κατέδειξε έναν οργανωμένο συγχρονισμό επιστημονικής διπλωματίας, βιομηχανικής παραγωγικότητας και μιας στρατηγικής διεθνούς δέσμευσης στην ατζέντα επίλυσης κρίσιμων, παγκοσμιοποιημένων ζητημάτων. Λόγω των διεθνών οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων που προκλήθηκαν, δεν δίστασε να αδράξει την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει την ηγετική της θέση στην γεωπολιτική σκακιέρα, αποσκοπώντας στην αύξηση της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής της επιρροής, όχι μόνο στις γείτονες χώρες αλλά και σε κρίσιμα γεωπολιτικά συστήματα όπως η Μεσόγειος και η Μέση Ανατολή (Σιδηρόπουλος, 2021).
Το διεθνές αποτύπωμα της χώρας σε πρώιμο ακόμα στάδιο της κρίσης, έγινε αξιοποιώντας τις προηγμένες δυνατότητες της στον τομέα της γενετικής, και συγκεκριμένα μέσω της ανίχνευσης του γονιδιώματος του SARS-CoV-2, τα ερευνητικά πορίσματα της οποίας μοιράστηκε στην συνέχεια με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, καθιστώντας δυνατή την ταχεία έρευνα εύρεσης εμβολίων και θεραπείας (Maude & Fraser, 2022).
Επιπλέον, υλοποίησε τη «διπλωματία της μάσκας», μέσω του «Υγειονομικού Δρόμου του Μεταξιού» (Health Silk Road), μιας επέκτασης της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) με επίκεντρο την υγεία, και εξήγαγε κρίσιμες ιατρικές προμήθειες σε περισσότερες από 150 χώρες και περιοχές, οι οποίες άπτονται του τόξου από την Ανατολική Ασία έως τη Νοτιοδυτική Ασία και την Ευρώπη (Escobar, 2020). Αυτό το ιδιάζον κράμα δωρεάς και εμπορίου ιατρικού εξοπλισμού αποσκοπούσε στην αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας ηγεμονίας στον μετά-κορωναϊικό κόσμο, προκαλώντας την παντοδυναμία των ΗΠΑ (Gauttam, Singh, & Kaur, 2020).
Η «διπλωματία των εμβολίων», μία ακόμα πρωτοβουλία που συνέστησε για την παγκόσμια υγειονομική ενίσχυση, αποτέλεσε θεμελιώδη λίθο της κινεζικής στρατηγικής. Τα εμβόλια που αναπτύχθηκαν στην Κίνα, όπως τα Sinovac και Sinopharm, διανέμονταν σε αναπτυσσόμενες χώρες βάσει διμερών συμφωνιών και της παγκόσμιας πρωτοβουλίας COVAX (Maude & Fraser, 2022). Παρόλες τις κριτικές σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, και τις επιφυλάξεις για πολιτικά κίνητρα, η αντίδραση της Κίνας στην πανδημία ανέδειξε μια πρωτοφανή ικανότητά γρήγορης ανταπόκρισης σε κρίσεις διεθνούς κλίμακας.
Μολαταύτα, τα μέτρα καραντίνας που επιστρατεύθηκαν στο εσωτερικό της χώρας, στάθηκαν τόσο σημείο αναφοράς όσο και αντίθεσης και για υπόλοιπους κρατικούς ιθύνοντες. Τα αυστηρά μέτρα εγκλεισμού που έλαβε η χώρα, παράλληλα με τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων, όπως ψηφιακές εφαρμογές παρακολούθησης κρουσμάτων και εντοπισμού επαφών με βάση την τεχνητή νοημοσύνη για τον έλεγχο εξάπλωσης του ιού, υιοθετήθηκαν από χώρες με ενισχυμένο υιικό φορτίο, όπως το Ισραήλ και η Νότια Κορέα. Η εσωτερική εφαρμογή των κεκτημένων της επιστημονικής διπλωματίας ενίσχυσε όχι μόνο την εγχώρια καταπολέμηση της πανδημίας, αλλά απέβησε αποδοτική για τη διεθνή κοινότητα. Ιδιαίτερα, η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στάθηκε σημαντικό εργαλείο παρακολούθησης των κρουσμάτων και βελτιστοποίησης της κατανομής των πόρων, με αποτέλεσμα να επιτρέπει στις επιστημονικές επενδύσεις να αξιοποιηθούν στο μέγιστο για την ταχεία δημιουργία εγκαταστάσεων φιλοξενίας και εξετάσεων ανίχνευσης κρουσμάτων (Grossman, et al., 2020).
Η προστασία της υγείας απασχολεί τη διεθνή κοινότητα διαχρονικά. Από μεριάς της, η επιστημονική διπλωματία συστήνει νέα πλαίσια συνεργασίας και ρύθμισης των σχέσεων μεταξύ των κρατών. Η κινεζική «επίθεση» ήπιας ισχύος διαμορφώθηκε προσεκτικά για να αντισταθμίσει την σύσσωμη παράλυση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού κατά την περίοδο της πανδημίας, ενορχηστρώνοντας έκτοτε την ολική ανάκαμψη του οικονομικού αντίκτυπου της. Φυσικά, πρόκειται για μια στρατηγική που δεν αφήνει καθόλου αδιάφορο τον δυτικό περιφερειακό ανταγωνιστή της, αφού το τέλος της πανδημίας σηματοδότησε την εκ νέου έναρξη του «πολέμου πληροφοριών» μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.
Ως εκ τούτου, η διπλωματία του Πεκίνου στον τομέα της υγείας αποκάλυψε την προσαρμοστικότητά της. Σχεδόν εν μία νυκτί, η υγεία αναδείχθηκε από δευτερεύον σε βασικό θέμα της BRI. Η εντατικοποίηση της λειτουργίας της από το παράδειγμα της πανδημίας COVID-19 αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της αναγκαιότητάς της ως τομέα εξωτερικής πολιτικής. Στον απόηχο της κρίσης, αποκαλύπτονται τα πειστήρια της μαζικής κινητοποίησης της Κίνας, τα οποία συμπτύσσονται στο ευφυές σχέδιο προσανατολισμού της περιφερειακής τάξης της Νοτιοανατολικής Ασίας στο κεντρικό άξονα του Πεκίνου (Maude & Fraser, 2022).
Μαρία Ποταμιάνου
Βιβλιογραφία
Amit, M., Kimhi, H., Bader, T. et al. Mass-surveillance technologies to fight coronavirus spread: the case of Israel. Nat Med 26, 1167–1169 (2020). https://doi.org/10.1038/s41591-020-0927-z
CDC in China. (2024). CDC Global Health, Διαθέσιμο σε: https://www.cdc.gov/global-health/countries/china.html
Escobar, P. (2020, 4). China rolls out the Health Silk Road. ASIA TIMES.
Gallinat, A. (2017, 11 7). EuroHealthNetmagazine. Διαθέσιμο σε: https://eurohealthnet-magazine.eu/el/health-diplomacy-a-thing-of-the-past-present-or-future/
Gauttam P, Singh B, Kaur J. COVID-19 and Chinese Global Health Diplomacy: Geopolitical Opportunity forChina’s Hegemony? Millennial Asia. 2020;11(3):318-340. doi:10.1177/0976399620959771
Grossman, D., Curriden, C., Ma, L., Polley, L., Williams, J., & Cooper III, C. (2020, 9). Chinese Views of Big Data Analytics. RAND Corporation.
Richard Maude and Dominique Fraser. (2022). Chinese Diplomacy in Southeast Asia during the COVID-19 Pandemic. Asia Society Policy Institute, Διαθέσιμο σε: https://asiasociety.org/policy-institute/chinese-diplomacy-southeast-asia-during-covid-19-pandemic
Moritz Rudolf. (2021). The Belt and Road Initiative (BRI) in Action. China’s Health Diplomacy during Covid‑19. Stiftung Wissenschaft und Politik German Institute for International and Security Affairs, doi:10.18449/2021C09
South Korea to test AI-powered facial recognition to track Covid-19 cases. (2021). CNN World. Διαθέσιμο σε: https://edition.cnn.com/2021/12/13/asia/south-korea-covid-facial-recognition-intl-hnk/index.html?utm_source=chatgpt.com
(10) (PDF) ” Υγειονομική Διπλωματία: Η νέα πρόκληση στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή “. Διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/publication/351812183_Ygeionomike_Diplomatia_E_nea_proklese_ste_Mesogeio_kai_ste_Mese_Anatole [accessed Jan 06 2025].
Σιδηρόπουλος, Γ. (2021, 5). Υγειονομική Διπλωματία: Η νέα πρόκληση στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Πηγή εικόνας: https://www.pexels.com/el-gr/photo/3951628/