
Δεν είναι λίγες οι χώρες εκείνες που, μετά τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, έσπευσαν να δημιουργήσουν σχολές με σκοπό την αρχαιολογική και ιστορική έρευνα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι τα κράτη της δυτικής Ευρώπης τοποθέτησαν τις βάσεις του πολιτισμού τους στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, γεγονός που παρατηρείται ήδη από την περίοδο της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού. Παρά όλα αυτά, υπήρξαν και χώρες που εντόπισαν τους πολιτισμικούς δεσμούς τους με την Ελλάδα πολύ αργότερα, όπως η Ιρλανδία. Βεβαίως, δεν είναι μόνο ζητήματα που αφορούν τις απαρχές των δύο λαών και οι όποιοι συσχετισμοί ίσχυαν μεταξύ τους ήδη από την προϊστορική περίοδο, αλλά και το ενδιαφέρον της Ιρλανδίας, ως χώρας της δυτικής Ευρώπης, για τον τόπο που γέννησε το αξιακό αυτό σύστημα πάνω στο οποίο βασίστηκε ο σύγχρονος ευρωπαϊκός πολιτισμός.
Η ίδρυση του Ιρλανδικού Ινστιτούτου Ελληνικών Σπουδών στη Αθήνα έλαβε χώρα το 1995. Έκτοτε, έχει συνεισφέρει τα μέγιστα στην ανακάλυψη, στην τεκμηρίωση και στην μελέτη αρχαιολογικού υλικού, όπως αυτό προέκυψε από τις αρχαιολογικές έρευνες που χρηματοδότησε και συμμετείχε το ίδιο. Εδώ και 28 χρόνια συμμετέχει αδιάληπτα σε νέα προγράμματα αρχαιολογικής σκαπάνης σε συνεργασία με φορείς του Δημοσίου, όπως το Υπουργείο Πολιτισμού και η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μέσω αυτών των ανασκαφικών προγραμμάτων έχει διευρυνθεί το γνωσιολογικό μας πεδίο σχετικά με την προϊστορική περίοδο στον ελλαδικό χώρο.
Συγκεκριμένα, την τελευταία δεκαετία, το ΙΙΕΣ εφαρμόζει ένα πλάνο συστηματικών ανασκαφών στην Αττική και στην νησιωτική Ελλάδα με σκοπό την ανακάλυψη νέων δεδομένων για την καλύτερη κατανόηση της Εποχής του Χαλκού και του Λίθου αντίστοιχα. Σε πολλά προγράμματα έχουν συνεργαστεί και ιρλανδικά πανεπιστήμια, όπως στη σκαπάνη που έλαβε χώρα στον οικισμό Κατρώνι στην Ανατολική Αττική, την περίοδο 2019-2022. Σε αυτόν τον οικισμό, μέλη της εφορείας αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής και επιστημόνων από το πανεπιστήμιο του Δουβλίνου και της Βιρτζίνιας, αξιοποίησαν σύγχρονες μεθόδους γεωμορφολογικής ανάλυσης του συγκεκριμένου αρχαιολογικού πεδίου. Η έρευνα ανέδειξε άγνωστες πτυχές της κεραμικής και της μεταλλουργίας, κατά την περίοδο της Εποχής του Χαλκού, ενώ αυτή καθ΄ αυτή η έρευνα υπήρξε πρωτοπόρα, λόγω των τεχνικών μέσω γεωλογικής ανάλυσης που χρησιμοποιήθηκαν (LIDAR). Αντίστοιχα, στην βορειοδυτική πλευρά του νησιού της Κέας, η μελέτη των νεολιθικών οικισμών την περίοδο 2012-2014, έφερε στο φως νέα ευρήματα κεραμικής αλλά και πληροφορίες σε σχέση με τον σημαίνοντα ρόλο του νησιού στα εμπορικά δίκτυα της εποχής.
Πέραν της ανασκαφικής δραστηριότητας όμως, το ΙΙΕΣ συνεισφέρει και με άλλους τρόπους στην κατανόηση του παρελθόντος. Το 2018, δημοσίευσε υπό την μορφή καταλόγου τα ευρήματα της ανασκαφής που διενήργησε ο δρ. Κωστής Δαβαράς, η οποία και πραγματοποιήθηκε, κατά την δεκαετία του 1970, στο ιερό της κορυφής του Πρινιά, στη Σητεία Κρήτης. Τα ευρήματα αυτά, ειδώλια για λατρευτική χρήση στην πλειονότητα τους, αποτυπώθηκαν σε τρισδιάστατη μορφή, καθιστώντας τον κατάλογο αυτόν ζωντανό και σχεδόν απτό στο ευρύ κοινό. Αξίζει να αναφερθούμε και στις εκδηλώσεις που διοργανώνει το ΙΙΕΣ, οι οποίες έχουν σκοπό τον αναστοχασμό απόψεων που έχει το ευρύ κοινό για το παρελθόν, μέσα από το πρίσμα των νέων δεδομένων που έχουν ανακύψει. Τέτοιου είδους είναι και η ημερίδα με αφορμή την ημέρα σχολείου στο Δουβλίνο με θέμα την πολυαισθητηριακή προσέγγιση του αρχαίου κόσμου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει διαλέξεις με θέμα τη θεωρία του Αριστοτέλη για τις αισθήσεις, τα όνειρα και τους νεκρούς αλλά και την μεταλλοτεχνία και τις πολεμικές τέχνες.
Σίγουρα, θα μπορούσαν να γραφτούν πολλά περισσότερα για τις δράσεις και την προσφορά του ΙΙΕΣ. Όλα αυτά όμως δεν έχουν καμία σημασία αν δεν αποκρυσταλλωθεί η ουσία που ενυπάρχει σε αυτές. Είναι η ουσία της γονεϊκής σχέσης μου μοιράζονται οι πολιτισμοί της δυτικής Ευρώπης με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο και νοούν ως την κοινή αφετηρία τους, ως την ρίζα τους. Με αυτήν την αντίληψη εξερευνούν τον παρελθόν τους, την καταγωγή των αξιών πάνω στις οποίες βάσισαν τη δομή των κοινωνιών τους. Η διαρκής αυτή τριβή και ενασχόληση τους παρέχει την δυνατότητα να διεισδύουν με τρόπο διαφορετικό κάθε φορά και επανατοποθετούνται σε σχέση με τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού αυτού. Το αποτέλεσμα του εν λόγω αναστοχασμού είναι η δημιουργική κριτική και αναδόμηση του δικού τους πολιτισμού.
Λεωνίδας Ποδίας
Βιβλιογραφία
- https://www.iihsa.ie/projects/east-cretan-peak-sanctuaries-project-ecpsp
- https://www.iihsa.ie/projects/kotroni-archaeological-survey-project-atkapandriti-greece-kasp
- https://www.iihsa.ie/events/multisensory-day-school-2023
- https://www.iihsa.ie/projects/the-kea-archaeological-research-survey-kars-project
- https://www.iihsa.ie/
- Η εικόνα ανακτήθηκε από:
https://en.wikipedia.org/wiki/Irish_Institute_of_Hellenic_Studies_at_Athens#/media/File:Iihsa_logo.png