Στον αντίποδα του Ορθόδοξου δόγματος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Κροατία ανήκει στα κράτη εκείνα της Ευρώπης με έντονη την ρωμαιοκαθολική παράδοση. Αν και η Κροατία δεν διαθέτει επίσημη επικρατούσα θρησκεία, όπως προβλέπεται συνταγματικώς στην Ελλάδα (άρθρο 3), ωστόσο χαρακτηρίζεται από ένα ισχυρό μεσαιωνικό εκκλησιαστικό πολιτιστικό παρελθόν.
Κατ’ αρχάς ας σημειωθεί, ότι η θρησκευτική πολιτιστική ταυτότητα της Κροατίας είναι σε συντριπτικό βαθμό χριστιανική, καθώς περίπου το 87% ασπάζονται το καθολικό δόγμα, ενώ το 4,5% είναι ορθόδοξοι. Τα στατιστικά αυτά στοιχεία υποδεικνύουν ότι διατίθεται ένα ισχυρό υπόστρωμα, επί του οποίου ερείδεται η σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα. Αυτό όμως που έχει μεγάλη σημασία είναι η Εκκλησιαστική Διπλωματία που ασκεί η Κροατία ως έκφραση της ισχυρής, κατά την επικρατούσα άποψη, πολιτιστικής της ισχύος. Οι μεσαιωνικοί θρησκευτικοί ναοί επιτελούν σημαντικό ρόλο ως πολιτιστικά αξιοθέατα (Richards, G. 1996). Ο ρωμαιοκαθολικισμός συνιστά θεμελιώδες στοιχείο της κροατικής πολιτιστικής ιδιοσυγκρασίας και πρωτεύον στοιχείο της πολιτιστικής της διπλωματίας. Η ανάδειξη του καθολικού χριστιανικού δόγματος με έντονο το μεσαιωνικό βάθος συνιστά κυρίαρχο πρόταγμα της θρησκευτικής διπλωματίας της Κροατίας, μέρος της οποίας βεβαίως είναι η Εκκλησιαστική Διπλωματία.
Οι πολιτιστικές καταβολές της θρησκευτικής ταυτότητας της Κροατίας συνιστούν εν μέρει μια σύμμειξη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των Ενετών. Η έντονη, ωστόσο, Εκκλησιαστική Διπλωματία της Κροατίας είχε ως αποτέλεσμα την επιλογή της Κροατίας για τα γυρίσματα της τηλεοπτικής σειράς Game of Thrones. Ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco το Ντουμπρόβνικ, που ανηγέρθη τον 7ο αιώνα, πρωταγωνιστεί ως σημείο αναφοράς (η πόλη «The Kings Landing»). Είναι γνωστό πως oι πολιτιστικές βιομηχανίες συνιστούν μέσο βάσει του οποίου μια χώρα δύναται να ενισχύσει το ρόλο της σε διεθνές επίπεδο (Ortiz p.114). Στο πλαίσιο της Εκκλησιαστικής Διπλωματίας σημαντικό ρόλο επιτελεί η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική και τεχνοτροπία. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο Ναός του Αγίου Μάρκου (Crkva sv. Marka) που ευρίσκεται στην πλατεία του Αγίου Μάρκου στο Gradec, στο ιστορικό κέντρο του Ζάγκρεμπ. Τα πλακίδια του κτιρίου σχηματίζουν το οικόσημο του Ζάγκρεμο και του Τριαδικού Βασιλείου της Κροατίας, της Σλαβονίας και της Δαλματίας, δίνοντας έτσι το μεσαιωνικό στίγμα. Ο Ναός, αν και ανηγέρθη τον 13ο αιώνα, (ωστόσο) έχει υποστεί συνεχείς αλλαγές. Σήμα κατατεθέν είναι το κωδωνοστάσιο (17ος αιώνας), του οποίου η τεχνοτροπία είναι μπαρόκ. Διατηρούνται εκκλησίες αξεπέραστης μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής από τον 9ο αιώνα ακόμη, όπως η Εκκλησία του Αγίου Δονάτου που ευρίσκεται στο Ζαντάρ.
Η Αυστροουγγρική επίδραση είναι εξόφθαλμη στο βόρειο μέρος, ενώ δυτικώς οι δαλματικές ακτές έχουν ιταλική επιρροή αναγεννησιακής πινελιάς, γεγονός το οποίο εξηγείται βάσει γεωγραφίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιακώβου στο Σίμπενικ. Εμβληματικό δε δείγμα ρομανικής γλυπτικής είναι η λίθινη πύλη του Καθεδρικού Ναού του Τρογκίρ. Οι τεχνοτροπίες «μπαρόκ» και ακολούθως η «ροκοκό» άκμασαν στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική, ειδικά μετά την αποδυνάμωση της οθωμανικής επεκτατικότητας.
Συμπερασματικά, η εκκλησιαστική διπλωματία – και όχι μόνο της Κρατίας – στοχεύει στην στοιχειοθέτηση εκείνων των αρχών πολιτικής, βάσει των οποίων θα χαραχθούν γραμμές πολιτιστικής θρησκευτικής δράσεως, ενέργεια η οποία κρίνεται αδήριτης αναγκαιότητας δεδομένων των εν εξελίξει μαζικών μεταναστεύσεων και της συνεχούς αναδιατάξεως των υφιστάμενων εθνοπολιστικών δεδομένων. Όσον αφορά την Κροατία, φαίνεται ότι χειρίζεται με παροιμιώδη συνέπεια την εκκλησιαστική διπλωματία και ας σημειωθεί, ότι η Ελλάδα και η Κροατία έχουν αναπτύξει έντονη συνεργασία στον τομέα της Επιστήμης και του Πολιτισμού πάνω από τρεις δεκαετίες.
Γεώργιος Σύρος
Βιβλιογραφία
- Tibor Zivković, Η μεσαιωνική Κροατία
- United States, Department of State, Advisory Committee on Cultural Diplomacy, Diplomacy Report of the Advisory Committee on Cultural Diplomacy, 3
- Ortiz, T., L. (2019). Cultural Diplomacy: A Tool for Promoting Mexico’s Creative Industries. Revista Mexicana De Politica Exterior
- Richards, G. (1996) Cultural Tourism in Europe. CABI, Wallingford