
Η μουσική είναι ένας τρόπος έκφρασης. Μέσω της μουσικής οι άνθρωποι προσπαθούν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, όμως παράλληλα, ίσως και ασυνείδητα, μεταδίδουν τις αξίες, τα ήθη και τις αντιλήψεις που διαθέτουν. Οι ιθύνοντες των Η.Π.Α χρησιμοποίησαν την απλότητα και την αγαθότητα της μουσικής στην πολιτιστική τους διπλωματία για να εξάγουν την κουλτούρα των Η.Π.Α και να αναπτύξουν δεσμούς με άλλους, διαφορετικούς λαούς.
Σημαντική παράμετρος αυτής της πολιτικής υπήρξε αναμφισβήτητα η jazz μουσική. Η jazz γεννήθηκε στην Νέα Ορλεάνη. Η πόλη στην πολιτεία της Λουϊζιάνα ήταν γνωστή ήδη από την ίδρυση της, τον 18ο αιώνα, για την διοργάνωση φεστιβάλ και την προτίμηση των κατοίκων της στη μουσική, το κρασί, το καλό φαγητό και κυρίως το χορό. Η συνύπαρξη Ευρωπαίων αποίκων και σκλάβων ή απελεύθερων Αφρικανών δημιούργησε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να συναντηθούν διαφορετικές κουλτούρες και να ανταλλάξουν στοιχεία του πολιτισμού τους, εμπλουτίζοντας ακόμη περισσότερο το πολιτισμικό παρελθόν της πόλης. Ήταν αυτή ακριβώς η ανταλλαγή που έθεσε τα θεμέλια για την μελλοντική ανακάλυψη της jazz.
Ήδη από το 1880 εμφανίζονται μπάντες στη Νέα Ορλεάνη τόσο με Αφρικανούς, όπου κυρίως στην κοινότητα τους βρίσκονται οι καταβολές της jazz, όσο και λευκούς μουσικούς. Παράλληλα πολλές από αυτές τις μπάντες ανέπτυξαν και κοινωνική δράση, βοηθώντας ελεύθερους αφροαμερικανούς που δεν είχαν πρόσβαση στην ασφάλιση και την περίθαλψη. Στις αρχές του 20ου, οι νέοι μουσικοί έβρισκαν πολλές ευκαιρίες απασχόλησης. Η jazz κυριάρχησε ως είδος μουσικής στις Η.Π.Α. τις δεκαετίες του 30’ και του 40’, οι μπάντες πολλαπλασιάστηκαν και η επιρροή της εξαπλώθηκε πέρα από τα σύνορα της χώρας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι Original Dixieland Jazz Band και οι Becket που έπαιζαν τη μουσική τους στην Αγγλία και τη Γαλλία αντίστοιχα.
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οδεύοντας προς το τέλος της δεκαετίας του 40’, οι Η.Π.Α εισήλθαν στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και της αντιπαλότητας με την Ε.Σ.Σ.Δ.. Ο ανταγωνισμός των δύο νέων μεγάλων δυνάμεων δεν περιορίστηκε μόνο στον τομέα της στρατιωτικής ισχύος και της γεωπολιτικής, όπου οι δύο πλευρές αναλώθηκαν σε διπλωματικές πιέσεις και περιφερειακούς πολέμους για να προασπίσουν τα στρατηγικά τους συμφέροντα και να διευρύνουν τις σφαίρες επιρροής τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος σχετίζεται και με μία ιδεολογική και κατ’ επέκταση πολιτισμική αντιπαλότητα. Από τη μία πλευρά υπήρχε η Ε.Σ.Σ.Δ. που υποστήριζε ένα σοσιαλιστικό κομμουνιστικό μοντέλο συγκρότησης της κοινωνίας και της οικονομίας και από την άλλη οι Η.Π.Α. που υποστήριζαν ακριβώς το αντίθετο, μία δυτική δημοκρατική πολιτειακή δομή και ένα καπιταλιστικό μοντέλο οικονομίας. Το σχέδιο Μάρσαλ και το δόγμα Τρούμαν αναπτύχθηκαν για να καθησυχάσουν περισσότερο τους δυτικούς από τον φόβο της επέκτασης της κομμουνιστικής ιδεολογίας στη Δύση και λιγότερο για να αποτρέψουν μία σοβιετική επίθεση σε αυτήν.
Σε αυτήν τη σύγκρουση οι Η.Π.Α. επιστράτευσαν τους μουσικούς της jazz, εγκαινιάζοντας το πρόγραμμα Jazz Ambassadors. Από το 1956, η αμερικανική κυβέρνηση ξεκίνησε να χρηματοδοτεί τις περιοδείες διεθνούς εμβέλειας, πολύ γνωστών μουσικών, όπως ο Dizzy Gillespie, o Louis Armstrong και ο Duke Ellington, για να διαδώσουν την αμερικανική κουλτούρα και τις βασικές της αξίες, όπως τον σεβασμό στην ελευθερία του λόγου. Η δράση των Jazz Ambassadors έφερε, επίσης, στο επίκεντρο της προσοχής τις φυλετικές διακρίσεις που δέχονταν οι αφροαμερικανοί στις Η.Π.Α., συμβάλλοντας στο Κίνημα για τα δικαιώματα των πολιτών (Civil Rights Movement). Ανεξίτηλη, τέλος, παραμένει στον ιστορικό χρόνο η φράση του Richard Johnson «Jazz is much more than music: It is the very essence of democracy».
Η κληρονομιά των Jazz Ambassadors παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανή. Η Jazz βοηθά στην αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, αφού εξακολουθεί να επηρεάζει τον κόσμο μέσω προγραμμάτων, όπως το American Music Abroad.
Καζάκης Δημήτρης
Βιβλιογραφία:
- Jazz Origins in New Orleans, https://www.nps.gov/jazz/learn/historyculture/history_early.htm
- A New Orleans Jazz History, 1895-1927, https://www.nps.gov/jazz/learn/historyculture/jazz_history.htm
- Jazz Diplomacy : Then and Now, https://www.state.gov/dipnote-u-s-department-of-state-official-blog/jazz-diplomacy-then-and-now , 2021
- Jazz Diplomacy : Then and Now, https://www.state.gov/jazz-diplomacy-then-and-now/ , 2022