
Η λαϊκή τέχνη αποτελεί μια πανάρχαια ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής να παρέμβει αισθητικά στα είδη που χρησιμοποιεί στη καθημερινότητα. Τα έργα της λαϊκής τέχνης είναι συνυφασμένα με την ανάγκη και τη πρακτική σκοπιμότητα του καθημερινού βίου. Η ζωγραφική, η ξυλογλυπτική, η λιθογλυπτική, η υφαντική, η κεντητική, η κεραμική, η χρυσοχοΐα υπάγονται στον κλάδο της χειροτεχνίας και της διακοσμητικής και συνδέονται άρρηκτα με τον τρόπο έκφρασης του λαϊκού πολιτισμού. Με την ίδια αφηγηματική δύναμη που έχει η λαϊκή προφορική παράδοση, έτσι και η λαϊκή τέχνη είναι μια μορφή υψηλής εσωτερικής έκφρασης. Ο λαϊκός τεχνίτης λειτουργεί συλλογικά χωρίς να αποκλίνει από τα παραδοσιακά πλαίσια, βάζοντας παράλληλα, την προσωπική καλλιτεχνική του σφραγίδα (Τσανίδης, 2017: 15-18).
Η χειροτεχνία στην Κύπρο έχει μακρά παράδοση και έχει να επιδείξει πληθώρα ειδών και τεχνικών. Παραδοσιακοί τεχνίτες όπως ο αγγειοπλάστης, ο τσαεράς (ή καρεκλάς), ο ταλιαδώρος, ο παπλωματάς, ο μεταξάς, ο κωμοδρόμος, ο πιτσιακσής, ο τσαγκάτης, ο σκαλιστής κ.ά. είναι μερικά από τα επαγγέλματα που συνδέονται άμεσα με την κυπριακή λαϊκή τέχνη και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Θαυμάσια είδη κυπριακής λαϊκής τέχνης στολίζουν μουσεία αλλά και ιδιωτικές συλλογές σε διάφορα μέρη της Κύπρου. Η Κυπριακή Πολιτεία, επιθυμώντας να προωθήσει και να προβάλει την παραδοσιακή κυπριακή χειροτεχνία, ίδρυσε στη Λευκωσία την Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας και Οικοτεχνίας (Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, 1989).
Στη σύγχρονη εποχή, η κυπριακή λαϊκή τέχνη αναγεννιέται με ταχύ ρυθμό, βασιζόμενη στην πλούσια πολιτισμική παρακαταθήκη του τόπου. Μια σειρά καθοριστικών ενεργειών, τόσο κρατικών όσο και ιδιωτικών, έχει συμβάλει στην ανάδειξη της κυπριακής χειροτεχνίας σε υπερεθνικό επίπεδο. Μέσα από πρωτοβουλίες όπως η σειρά ντοκιμαντέρ “Crafting Cyprus”, η κυπριακή χειροτεχνία αποκτά έναν έντονα διεθνή χαρακτήρα και αναδεικνύεται σε εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας. Με τη συμβολή του σκηνοθέτη Filep Motwary, σε συνεργασία με την Υπηρεσία Χειροτεχνίας Κύπρου, η παραδοσιακή τέχνη του νησιού επαναπροσδιορίζεται δημιουργικά, μεταφέροντας ιστορίες, τεχνικές και αξίες πέρα από τα γεωγραφικά σύνορα. Η παρουσία της σειράς σε πολιτιστικά fora, όπως η Μπιενάλε Révélations στο Παρίσι εδραιώνει τη χειροτεχνία όχι μόνο ως έκφραση της τοπικής ταυτότητας, αλλά και ως γέφυρα διαπολιτισμικού διαλόγου (Παράθυρο, 2022).
Την κυπριακή χειροτεχνία έχει ξεχωρίσει και ο επιμελητής, γκαλερίστας και ιστορικός τέχνης Ζαν Μπαλανσάρ, ο οποίος έχει συμπεριλάβει τους Κύπριους δεξιοτέχνες στην έκθεση Homo Faber, την οποία οργανώνει το ίδρυμα Michelangelo. Σύμφωνα με τον κ. Μπαλανσάρ, η κυπριακή χειροτεχνία κρύβει αληθινούς θησαυρούς, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι, σε σύγκριση με άλλες μεγαλύτερες χώρες, η Κύπρος διαθέτει μια πολύ πλούσια παρακαταθήκη λαϊκής τέχνης. Μάλιστα, παροτρύνει τους ξένους να ταξιδέψουν στην Κύπρο και να έρθουν σε επαφή με τα ξεχωριστά δημιουργήματα της κυπριακής χειροτεχνίας. Ο διεθνής χαρακτήρας της κυπριακής χειροτεχνίας ενισχύεται και από την εκπροσώπηση της Κύπρου στο World Craft Council Europe και την ένταξη της υπηρεσίας στην ψηφιακή πλατφόρμα Homo Faber Guide (philenews, 2021).
Στο πλαίσιο της συντονισμένης προσπάθειας για τη διάσωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου, η κυπριακή χειροτεχνία αποτελεί ένα μέσο ανάπτυξης, ενισχύοντας την εξωστρέφεια και την οικονομική δραστηριότητα. Η διεθνής προβολή της προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία διάδοσης του κυπριακού πολιτισμού πέρα από τα εθνικά σύνορα. Παράλληλα, η ανάπτυξη του τομέα χειροτεχνίας ωφελεί την τοπική οικονομία. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια διαδραματίζει το Κέντρο Κυπριακής Χειροτεχνίας, το οποίο λειτουργεί ως χώρος κατασκευής και πώλησης προϊόντων παραδοσιακής λαϊκής τέχνης. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από κοντά τους τεχνίτες εν ώρα εργασίας στα εργαστήρια τους, βιώνοντας μια αυθεντική πολιτιστική εμπειρία (visitcyprus, 2021).
Συμπερασματικά, η λαϊκή τέχνη, σε αντίθεση με την ατομική, προβάλλει τη συλλογική αισθητική και ψυχοσύνθεση ενός λαού. Αποτελεί την πολιτισμική του ταυτότητα, καθώς αποτυπώνει την ανάγκη του λαϊκού δημιουργού να προσδώσει καλλιτεχνική αξία σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Πέρα από τη χρηστική τους διάσταση, τα έργα λαϊκής τέχνης εμπεριέχουν τα στοιχεία της παράδοσης, των αξιών και της κοσμοαντίληψης μιας κοινωνίας. Έτσι, μετατρέπονται σε φορείς πολιτισμικής μνήμης και πολιτιστικής κληρονομιάς, καθρεφτίζοντας την κουλτούρα, την ιστορία και τον πνευματικό βίο ενός λαού.
Ιωάννης Σαρίδης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια. (1989). Χειροτεχνία. Ανακτήθηκε 5 Μαρτίου 2025, από www.polignosi.com/: https://www.polignosi.com/cgibin/hweb?-A=11130&-V=limmata
Παράθυρο. (23 Νοεμβρίου 2022). Η Κυπριακή Υπηρεσία Χειροτεχνίας μοιράζεται ιστορίες με τον κόσμο. Ανακτήθηκε 15 Μαρτίου 2025, από parathyro.politis.com.cy: https://parathyro.politis.com.cy/556538/article
philenews. (15 Οκτωβρίου 2021). Νέα εποχή στην Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας. Ανακτήθηκε 19 Μαρτίου 2025, από www.philenews.com: https://www.philenews.com/politismos/article/591856/nea-epochi-stin-ipiresia-kipriakis-chirotechnias/
Τσανίδης, Χ. (2017). ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΝΑΣΙΔΗΣ: ΕΝΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΣΤΗ ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΟΖΑΝΗΣ (σσ. 15-18). Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ΑΘΉΝΑ.
visitcyprus. (2021). Κέντρο Κυπριακής Χειροτεχνίας στη Λευκωσία. Ανακτήθηκε 14 Μαρτίου 2025, από www.visitcyprus.com: https://www.visitcyprus.com/el/el-anakalypste-ten-kypro/el-politismos-threskeia-el-anakalypste-ten-kypro/el-mouseia-nkaleri-el-politismos-threskeia-el-anakalypste-ten-kypro/%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF-%CE%BA%CF%85%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BB%CE%B5/
Πηγή Εικόνας: https://www.pexels.com/el-gr/photo/2166456/