Ο ιρλανδικός λαός έχει χαρακτηριστεί συχνά ως “μη βόρειος” και αυτό σχετίζεται με το γεγονός, ότι υπάρχουν χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας του που θυμίζουν περισσότερο τον ευρωπαϊκό νότο. Διαθέτει ζωντάνια, ενεργητικότητα και μια ασίγαστη επιθυμία να εκφράζει τον συναισθηματικό του κόσμο. Αυτή του η τάση υπήρξε και η γενεσιουργός δύναμη της αξιοζήλευτα πλούσιας λογοτεχνικής ιστορίας της Ιρλανδίας. Θέτοντας ως σημείο αφετηρίας της
λογοτεχνικής παραγωγής την κέλτικη μυθολογία, οι Ιρλανδοί παραγάγουν αδιάκοπα πονήματα λόγου στο πέρασμα των χιλιάδων χρόνων ιστορίας τους με θεματολογία που μπορούσε κανείς να την χαρακτηρίσει οικουμενική.
Στο έργο αρκετών Ιρλανδών συγγραφέων του 19ου και 20ου αιώνα διαπιστώνει κανείς τον ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό της σκέψης τους. Λογοτέχνες όπως ο Σάμιουελ Μπέκετ, Τζόρτζ Μουρ και Τζον Μπάνβιλ κ.α. αντλούν την θεματολογία των έργων τους από μία πληθώρα συναισθημάτων, μέσα στην οποία σμιλεύονται οι προσωπικότητες των ιστοριών τους. Οι αφηγηματικές τους δεξιότητες είναι εκείνες που ολοκληρώνουν την εικόνα των αριστοτεχνικών αυτών έργων και τα αναδεικνύουν σε ηθογραφήματα, μέσα στα οποία ανακλώνται οι εκάστοτε κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων αλλά και ο ψυχοσυναισθηματικός κόσμος τους. Ζητήματα όπως ο έρωτας, η φιλία, ο γάμος, αλλά και η θρησκεία, ο ρατσισμός και οι πολιτικές ελευθερίες συνιστούν την πνευματική παλέτα των μοντέρνων Ιρλανδών συγγραφέων, καθιστώντας την κοινό τόπο, όχι μόνο για τους συμπατριώτες τους, αλλά και για κάθε αναγνώστη.
Ο ιρλανδικός μοντερνισμός, άλλωστε, είναι το κίνημα εκείνο που ανέδειξε τον βαθύ ατομοκεντρικό χαρακτήρα της ιρλανδικής λογοτεχνίας, καθώς ακόμα και όταν έκανε νύξεις σε θέματα όπως τον πατριωτισμό, ήξερε να αποτυπώνει το άτομο σε πρώτο πλάνο και να φωτίζει τις συνέπειες της διάδρασης με το κοινωνικό γίγνεσθαι, πέρα από σύμβολα και στερεότυπα.
Οι συγγραφείς του ιρλανδικού μοντερνισμού ήταν εκείνοι που γείωσαν τις ιδέες και τα συναισθήματα στο άτομο. Οι λογοτέχνες αυτοί, του 19ου και 20ου αιώνα, αποδόμησαν ουσιαστικά το μυθικό που προσδιόριζε μέχρι εκείνη την στιγμή την ιρλανδική λογοτεχνία. Ένας λαός που είχε μάθει να εξιστορεί παραμύθια με μυθικά τέρατα και ήρωες που λειτουργούσαν ως “οι από μηχανής θεοί’’ στα προβλήματα των ανθρώπων, άρχισε να ταυτίζεται με απλές, καθημερινές φιγούρες που πράττουν βάσει του προσωπικού τους οφέλους και με μοναδικό άξονα την ικανοποίηση των ενστίκτων τους. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να επισημανθεί, ότι και το κοινωνικό πλαίσιο εκείνης της εποχής συντέλεσε στην παραγωγή αυτού του είδους λογοτεχνίας, καθώς επρόκειτο για την περίοδο των μεγάλων μεταναστευτικών ροών προς τις ΗΠΑ, την απαρχή του ζητήματος της Ανεξαρτησίας και τις συρράξεις που αυτό γέννησε. Η γείωση, συνεπώς, και η στροφή στο ατομικό βίωμα υπήρξε αναπόφευκτη.
Στην “ναυαρχίδα” του συγκεκριμένου είδους, την Οδύσσεια του Τζέιμς Τζόυς, αντανακλώνται όλα τα προαναφερθέντα, αφού μέσω του εσωτερικού μονολόγου του πρωταγωνιστή απλώνονται μπροστά μας όλες οι συγκρουσιακές καταστάσεις που βιώνει ένας Ιρλανδός στις αρχές του 20ου αιώνα. Η Οδύσσεια του Τζόυς, ούσα ακριβώς μια σύγχρονη αναλογία του ομηρικού έπους, αξιοποιεί τον αρχικό μύθο, όχι για να εξυψώσει, αλλά για να καταρρίψει το μοτίβο του πολυμήχανου ανθρώπου που αντιπαλεύει την μοίρα του και στο τέλος μάλιστα κερδίζει. Ο βασικός ήρωας του έργου, Λέοπολντ Μπλουμ, αποτελεί και αυτός με την σειρά του έναν περιπλανώμενο Οδυσσέα με τη διαφορά, ότι αυτός βιώνει την οδύσσεια της καθημερινότητας. Ο Τζόυς εξισώνει στο έργο του το άγιο με το ανίερο, το μυθικό με το πραγματικό, το εξιδανικευμένο με το καθημερινό. Μέσω αυτής της αποδόμησης της ομηρικής Οδύσσειας και των στοιχείων που αντιπροσωπεύει, αναδεικνύει την θεϊκότητα του μέσου ανθρώπου, άσχετα από το επικό στοιχείο που είχαν ανάγκη οι άνθρωποι για να ταυτιστούν.
Η απομυθοποίηση αυτή, είναι εκείνη που έφερε στην επιφάνεια το άτομο και αποκρυστάλλωσε τα νοήματα εκείνα που άλλοτε υπήρξαν υποβόσκοντα, υπό τον μανδύα της ανθρώπινης ανάγκης για εξύψωση. Η εξέλιξη του μοντέρνου κόσμου κατακρήμνισε το άτομο από το ιδεατό και το έφερε αντιμέτωπο με μία νέα τάξη πραγμάτων. Αυτές τις δομικές αλλαγές τις αξιοποίησαν στο έπακρο οι Ιρλανδοί λογοτέχνες, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο κόσμος γίνεται ένα ενιαίο ψηφιδωτό, όπου ο καθένας συνεισφέρει μέσα από το προσωπικό του βίωμα στη σύνθεση αυτού. Συνεπώς, το νεωτερικό πνεύμα των Ιρλανδών συγγραφέων συμπυκνώνει όλες τις σκέψεις και τα συναισθήματα του μέσου ανθρώπου του μοντέρνου κόσμου και τα έργα τους συνιστούν κειμήλια της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ποδιάς Λεωνίδας
Βιβλιογραφία:
- https://www.bookfeed.gr/2019/07/17/i-perifimi-scholi-tis-irlandikis-logotechnias-me-ta-polla-prosopa/ Αντωνιάδης, Γ. (2019) Η περίφημη σχολή της ιρλανδικής λογοτεχνίας με τα πολλά πρόσωπα – bookfeed, bookfeed. Διαθέσιμο: https://www.bookfeed.gr/2019/07/17/i-perifimi-scholi-tis-irlandikis-logotechnias-me-ta-polla-prosopa/
- https://www.oanagnostis.gr/%CE%BF-%CE%BF%CE%B4%CF%85%CF%83%CF%83%CE%AD%CE%B1%CF%82-ulysses-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B6%CE%AD%CE%B7%CE%BC%CF%82-%CF%84%CE%B6%CF%8C%CF%85%CF%82-%CE%BC%CE%B9%CE%B1/ Ο «Οδυσσέας» («Ulysses»), του Τζέημς Τζόυς. Μια Πανοραμική Θέαση | ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ (2023). Διαθέσιμο: https://www.oanagnostis.gr/%CE%BF-%CE%BF%CE%B4%CF%85%CF%83%CF%83%CE%AD%CE%B1%CF%82-ulysses-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B6%CE%AD%CE%B7%CE%BC%CF%82-%CF%84%CE%B6%CF%8C%CF%85%CF%82-%CE%BC%CE%B9%CE%B1/
- https://www.politeianet.gr/books/9789603829638-joyce-james-kaktos-odusseas-231151 ΟΔΥΣΣΕΑΣ (2023). Available at: https://www.politeianet.gr/books/9789603829638-joyce-james-kaktos-odusseas-231151
- https://www.offlinepost.gr/2022/09/21/keltikh-mythologia-o-kyklos-tou-ulster/ Κέλτικη μυθολογία: O κύκλος του Ulster (2022). Διαθέσιμο: https://www.offlinepost.gr/2022/09/21/keltikh-mythologia-o-kyklos-tou-ulster/
