Η θρησκευτική και η εκκλησιαστική διπλωματία αποτελούν μια σημαντική πτυχή της πολιτιστικής διπλωματίας. Στην περίπτωση της Συρίας, η αξία της θρησκευτικής διπλωματίας έγκειται στην ύπαρξη ενός σημαντικού πληθυσμού Μουσουλμάνων στην περιοχή. Ωστόσο, η ύπαρξη Ορθοδόξων είναι επίσης κρίσιμη, λόγω της συμβολής του Συριακού Πατριαρχείου της Αντιοχείας και Πάσης Ανατολής.
Η ίδια η εκκλησιαστική διπλωματία ορίζεται ως η αξιοποίηση της θρησκευτικής ταυτότητας ενός λαού και ως πτυχή προώθησης συγκεκριμένων αξιών στο διεθνές σύστημα. Η εκκλησιαστική διπλωματία συνιστά σημαντικό εργαλείο προσέγγισης ενός λαού από έναν άλλον στην βάση της κοινής θρησκείας και μπορεί να δώσει διέξοδο, σε περίπτωση σύρραξης ή κρίσης, δίνοντας έμφαση στην ανθρωπιστική διάσταση και στην άμεση ανάγκη για επίλυση μιας σύγκρουσης. Σε αυτό επικεντρώνεται, δεδομένης της 13 χρόνων κρίσης στην Συρία, το Συριακό Πατριαρχείο αλλά και το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο.
Και οι δύο αυτές οντότητες, αν και δεν έχουν ως έδρα την ίδια την Αντιόχεια, διεκδικούν την καταγωγή τους από την αρχαία έδρα αυτής της πόλης. Η ίδια η Αντιόχεια ως πόλη καθίσταται σημαντική για την χριστιανική σκέψη. Πολλοί απόστολοι την εποχή του Χριστιανισμού πέρασαν από εκείνη την πόλη για να κηρύξουν τον λόγο του Θεού. Ο ίδιος ο όρος «Χριστιανός» άρχισε να χρησιμοποιείται στην Αντιόχεια. Η πόλη αποτέλεσε πεδίο δράσης του Ιησού Χριστού και των μαθητών του, ενώ αργότερα και ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος και ο Άγιος Νικόλαος αντίστοιχα έδρασαν στην πόλη αυτή.
Είναι σημαντική η σύνδεση του Πατριαρχείου αυτού με άλλες ορθόδοξες κοινότητες, όπως εκείνη της Ελλάδας, της Αρμενίας ή του Λιβάνου, καθώς και η συμμετοχή τόσο στο Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών, όσο και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη ή σε περιφερειακό επίπεδο στο Συμβούλιο Χριστιανών της Μέσης Ανατολής. Τόσο το ίδιο όσο και άλλα χριστιανικά κέντρα της Μέσης Ανατολής τοποθετούνται επί των κρίσεων που βιώνονται σε όλο το περιφερειακό υποσύστημα. Εσωτερικά, το Πατριαρχείο της Αντιόχειας μετέχει ενεργά σε λειτουργίες, εκδηλώσεις και δρώμενα που λαμβάνουν χώρα στις διάφορες πόλεις της Δαμασκού ή του Χαλεπίου. Το Πατριαρχείο πολλάκις έχει τοποθετηθεί κατά των τρομοκρατικών πράξεων των τζιχαντιστών εντός της Συρίας
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι και η ίδια η κυβέρνηση Άσαντ επιδιώκει να υποστηρίξει τουλάχιστον ρητορικά μειονότητες όπως οι Χριστιανοί εντός της επικράτειας της. Αυτή η πρακτική ίσως συνδέεται άμεσα με την ρητορική προστασίας των μειονοτήτων που κηρύττει ο Μπασάρ Αλ Άσαντ, προερχόμενος από την θρησκευτική σέκτα των Αλεβιτών. Ωστόσο, οι Χριστιανοί της Συρίας δεν θεωρούν ότι τα δικαιώματα τους τυγχάνουν υπεράσπισης και αντίθετα κατηγορούν την κεντρική κυβέρνηση για επιθέσεις κατά των χριστιανών και για την υπονόμευση της αξίας του Συριακού Ορθόδοξου Πατριαρχείου της Αντιοχείας.
Παράλληλα, το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο της Αντιόχειας δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε μία άλλη διάσταση της Ορθοδοξίας. Διασυνδέεται με την ελληνική παράδοση και με την Ελλάδα γενικότερα και επικεντρώνεται στην δράση και το έργο των Αποστόλων Παύλου και Πέτρου στην Αντιόχεια. Το κέντρο του Πατριαρχείου είναι ο Μαριαμιτικός Καθεδρικός Ναός της Δαμασκού. Σε διάφορες περιστάσεις, η Ελληνορθόδοξη Εκκλησία έχει παραγάγει σημαντικό ανθρωπιστικής φύσεως λόγο για την κρίση στην Συρία. Οι Ελληνορθόδοξοι Χριστιανοί συμπλέουν με την κυβέρνηση και σέκτα του Άσαντ γιατί δεν θεωρούν ότι οποιαδήποτε άλλη παράταξη στην Συρία θα προστατεύσει τα δικαιώματα τους. Ωστόσο, οι διάφορες μειονότητες, σύμφωνα με αναφορές του Freedom House, περιθωριοποιούνται.
Η περίπτωση των δύο Πατριαρχείων καταδεικνύει το πως η Συρία δοκιμάζεται σε σχέση με την πολυπολιτισμική και διαθρησκευτική της κληρονομιά. Παράλληλα, αποτελεί σημαντική μελέτη περίπτωσης για το πως η πολιτιστική διπλωματία εντός ενός κράτους μπορεί να ασκείται αυτόνομα από κάποιους φορείς. Η ορθόδοξη χριστιανική κληρονομιά αν και δεν έχει την ισχύ της ισλαμικής, θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την κοσμική εικόνα της Συρίας, ωστόσο και αυτή αποτελεί μια πτυχή του συριακού πολιτισμού που δοκιμάζεται από τις αλλεπάλληλες εσωτερικές κρίσεις και συρράξεις στην περιοχή.
Μάριος Παχίδης
Βιβλιογραφία
Aubin, S. (2021, March 14). Syria war: Ten years on, Syrian Christians say Assad “has taken us hostage.” https://www.middleeasteye.net/news/syria-war-anniversary-christians-assad-manipulation
Freedom House. (2024). Syria in Freedom in the World 2024. https://freedomhouse.org/country/syria/freedom-world/2024
Johnston, D. (2009). Faith- Based Diplomacy. International Religion and Diplomacy. https://www.bakerinstitute.org/sites/default/files/2013-08/import/REL-pub-JohnstonFaithBasedDiplomacy-2009.pdf
Rafizadeh, M. (2011). For Syria’s minorities, Assad is security. Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/opinions/2011/9/16/for-syrias-minorities-assad-is-security
Orthodox Times. (2020, January 24). MECC: The role of Christian in the suffering Middle East. https://www.orthodoxtimes.gr/mecc-the-role-of-christian-in-the-suffering-meddle-east/
Syrian Arab News Agency. (2023, October 6). Syriac Orthodox Patriarch of Antioch and All the East condemn terrorist attack on Military Academy cadet. https://sana.sy/en/?p=318187
Syrian Observer. (2013, December 23). Syrian Patriarch: Takfiris Target All Syrians. https://syrianobserver.com/syrian-actors/syrian_patriarch_takfiris_target_all_syrians.html
Syrian Observer. (2012, December 12). Youhanna al-Yaziji elected the new Greek Orthodox Patriarch of the Levant and Antioch. https://syrianobserver.com/uncategorized/youhanna_alyaziji_elected_the_new_greek_orthodox_patriarch_of_the_levant_an.html
Syrian Observer. (2015, January 18). Orthodox Church Remembers Ottoman Genocide in Syria. https://syrianobserver.com/foreign-actors/orthodox_church_remembers_ottoman_genocide_in_syria.html
Syriac Orthodox Church of Antioch and All East. (2024a). External Relations.
Syriac Orthodox Church of Antioch and All East. (2024, March 31). Greetings Offered to His Eminence Armenian Archbishop Armash Nalbandian. https://syriacpatriarchate.org/2024/03/greetings-offered-to-his-eminence-armenian-archbishop-armash-nalbandian/
Πηγή Εικόνας: Marina M (2024). Depiction on a Ceiling. https://www.pexels.com/photo/fresco-depicting-saint-on-ceiling-8349020/