
Η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Βιέννης, εκτός από έναν από τους πιο διάσημους μουσικούς θεσμούς του πλανήτη, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα παγκοσμίως· όχι μόνο λόγω της υψηλής καλλιτεχνικής του αξίας, αλλά και εξαιτίας της ισχυρής πολιτιστικής και διπλωματικής του διάστασης.
Η ιστορία της ξεκινά το 1939, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Βιεννέζικη Φιλαρμονική Ορχήστρα (Wiener Philharmoniker) διοργάνωσε την πρώτη συναυλία την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Η συναυλία αυτή είχε ως στόχο την τόνωση του ηθικού και την ανάδειξη της αυστριακής μουσικής παράδοσης, ιδιαίτερα μέσα από το έργο της οικογένειας Στράους. Μετά το τέλος του πολέμου, η συναυλία καθιερώθηκε ως ετήσιος θεσμός, αποκτώντας όλο και μεγαλύτερη δημοφιλία. Από το 1959, μεταδίδεται ζωντανά από τη δημόσια τηλεόραση της Αυστρίας (ORF) και πλέον καλύπτει πάνω από 90 χώρες, προσελκύοντας εκατομμύρια θεατές παγκοσμίως. Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει κυρίως βαλς, πόλκες και εμβατήρια των Γιόχαν Στράους πατέρα και υιού, καθώς και άλλων σημαντικών αυστριακών συνθετών, όπως οι Φραντς Λέχαρ και Γιόζεφ Λάνερ.
Δεν πρόκειται όμως απλώς για ένα ακόμα μουσικό γεγονός διεθνούς εμβέλειας. Η «Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Βιέννης», όπως είθισται να λέγεται, αποτελεί ένα εργαλείο ήπιας ισχύος, χάρη στην ισχυρή πολιτιστική και διπλωματική της διάσταση. Εκτός από το ισχυρότερο σύμβολο πολιτιστικής κληρονομιάς που διαθέτει η Αυστρία, ο συγκεκριμένος θεσμός συνιστά ένα πολιτιστικό κεφάλαιο με σημαντική επιρροή στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Η Αυστρία χρησιμοποιεί τον πανίσχυρο αυτό καλλιτεχνικό θεσμό ως ένα πολύτιμο μέσο άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας. Αξιοποιείται στρατηγικά για την προώθηση της διεθνούς εικόνας της, καθώς επίσης και για την ενίσχυση των διακρατικών της σχέσεων.
Η Βιέννη, ως ιστορική έδρα μεγάλων συνθετών όπως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν και ο Σούμπερτ, χρησιμοποιεί την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία για να διατηρεί και να ανανεώνει την ταυτότητά της ως πρωτεύουσα της κλασικής μουσικής. Ως εκ τούτου, η συνεχής μετάδοσή της και η παρακολούθηση από εκατομμύρια θεατές παγκοσμίως για περισσότερα από εξήντα χρόνια έχει ενισχύσει τη θέση της Αυστρίας ως παγκόσμιου κέντρου της κλασικής μουσικής και πολιτισμού. Αυτή η διαρκής προβολή της Αυστρίας συνδέεται άμεσα με την πολιτιστική διπλωματία, καθώς η συναυλία αυτή δεν στοχεύει μόνο στην προβολή της αυστριακής μουσικής, αλλά και στην ενίσχυση των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων της χώρας.
Απόδειξη της λειτουργίας της ως εργαλείο πολιτιστικής προώθησης και οικονομικής συνεργασίας με άλλες χώρες αποτελούν οι συνεργασίες με διεθνείς χορηγούς και η προσέλκυση χιλιάδων τουριστών από όλο τον κόσμο κάθε χρόνο, συμβάλλοντας στην προβολή της χώρας ως σημαντικού πολιτιστικού προορισμού. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται η αυστριακή τουριστική βιομηχανία και, κατ’ επέκταση, η τοπική της οικονομία, εδραιώνοντας περαιτέρω τη θέση της ως διεθνές πολιτιστικό κέντρο. Το πολιτιστικό κεφάλαιο που παράγεται μέσω της Πρωτοχρονιάτικης Συναυλίας ενσωματώνεται στις ευρύτερες στρατηγικές πολιτιστικής διπλωματίας της χώρας, με στόχο την προώθηση της ήπιας ισχύος της και την εδραίωσή της ως ηγέτιδας δύναμης στην κλασική μουσική σκηνή.
Επιπλέον, το γεγονός ότι οι περισσότεροι μαέστροι που καλούνται κάθε χρόνο προέρχονται από διαφορετικές χώρες καταδεικνύει τον διπλωματικό χαρακτήρα της συναυλίας. Η επιλογή μαέστρου συχνά αντικατοπτρίζει τις πολιτικές και διπλωματικές προτεραιότητες της Αυστρίας. Για παράδειγμα, η ανάθεση της διεύθυνσης σε έναν μαέστρο από κάποια χώρα με την οποία η Αυστρία επιδιώκει να βελτιώσει τις σχέσεις της συνιστά μια συμβολική πράξη, που μπορεί να διευκολύνει τη διπλωματική προσέγγιση. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο ρόλος της ήπιας ισχύος (soft power), σε αντίθεση με τη σκληρή ισχύ (hard power), δηλαδή η επίλυση των διαφορών των κρατών με ειρηνικά μέσα, βασισμένα στη γοητεία του πολιτισμού και στις αξίες του, έναντι της στρατιωτικής και οικονομικής πίεσης. Παράλληλα, οι προσκλήσεις προς υψηλόβαθμους αξιωματούχους, πρέσβεις και αρχηγούς κρατών συνιστούν έναν διακριτικό αλλά ισχυρό μηχανισμό διπλωματικών επαφών και μαρτυρούν, για ακόμα μια φορά, τη διεθνή διάσταση του θεσμού.
Η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Βιέννης δεν είναι μόνο ένα εμβληματικό μουσικό γεγονός, αλλά και ένα ισχυρό εργαλείο πολιτιστικής διπλωματίας. Μέσω της μουσικής, η Αυστρία προβάλλει την πολιτιστική της κληρονομιά, ενισχύει τις διεθνείς της σχέσεις και προωθεί την εικόνα της ως πολιτιστικό και πολιτικό κέντρο της Ευρώπης. Σε έναν κόσμο όπου η ήπια ισχύς αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία, η συναυλία αυτή αποδεικνύει ότι η μουσική μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ των λαών, προωθώντας την ειρήνη, τη συνεργασία και τον διάλογο.
Ελένη Διαμαντή
Βιβλιογραφία:
Ang, Ien, et al. Cultural Diplomacy: Beyond the National Interest?. Routledge, 2015.
Mark, Simon. A Comparative Study of Cultural Diplomacy in Europe. Peter Lang, 2010.
Nye, Joseph S. Soft Power: The Means to Success in World Politics. PublicAffairs, 2004.
Schneider, Cynthia P. Culture Communicates: US Diplomacy That Works. Georgetown University Press, 2009.
Πηγή εικόνας: https://unsplash.com/photos/people-inside-building-z0HvnhfuZjI