Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ως πολιτιστικό εργαλείο
Η Ελλάδα πράγματι, όπως είπε πριν χρόνια ο Πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν, ένα από αυτά που ξέρει και κάνει καλά είναι ο Πολιτισμός. Ο Πολιτισμός είναι ασφαλώς παγκόσμιος. Ωστόσο οι Ελληνικές συνιστώσες του πολιτισμού, στις επιστήμες, την φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την αστρονομία και σε όλες τις άλλες επιστήμες που γεννήθηκαν στην Ελλάδα, ή οι οποίες έγιναν πραγματικές επιστήμες εδώ, είναι σημαντικότατες από την γέννησή τους σε όλες τις εξυφάνσεις του πολιτισμού.
Πριν λίγα χρόνια είχα διοργανώσει ένα διεθνές συνέδριο με θέμα Αστρονομία, Μητέρα του Πολιτισμού, στο οποίο πραγματευθήκαμε Πράγματι η αστρονομία όπως λέει ουσιαστικά και ο Πλάτων είναι αυτή η οποία μας κάνει να γίνουμε άνθρωποι, δηλαδή να αναπτύξουμε πολιτισμό. Βλέπουμε τα ουράνια σώματα, τον Ήλιο, την Σελήνη, τα άστρα τους πλανήτες, τα θαυμάζουμε και αρχίζουμε να τα παρατηρούμε, να τα μελετάμε και στην προσπάθειά μας να καταλάβουμε τι είναι και να κατανοήσουμε τα φυσικά φαινόμενα αναπτύσσουμε τον πολιτισμό.
Η αστρονομία είναι σήμερα λαοφιλέστατο αντικείμενο, μια επιστήμη που γοητεύει που είναι προσιτή, και κυρίως γοητευτική, ειδικά με τις εκπληκτικές φωτογραφίες που έχουμε από τα σύγχρονα τηλεσκόπια, επίγεια και διαστημικά. Η αστρονομία προσφέρεται για εκλαΐκευση, για προβολή ενός έργου και συνεπώς και για διπλωματία, για διείσδυση σε άλλες χώρες.
Η αρχαιολογία και ειδικότερα όταν αυτή αναφέρεται στην Ελλάδα με τα εμβληματικά κτίρια όπως ο Παρθενώνας, η Ακρόπολη κ.λπ. επίσης έχει τεράστια διείσδυση σε ένα μεγάλο τμήμα του μορφωμένου κυρίως πληθυσμού όλων των χωρών. Συνεπώς η αρχαιολογία επίσης προσφέρεται και οφείλει να χρησιμοποιείται ως διπλωματικό και κυρίως πολιτικό εργαλείο και όπλο. Πρέπει να διδαχθούμε από άλλες χώρες που χρησιμοποιούν άριστα την αρχαιολογία άριστα ως όπλο. Για παράδειγμα η ανάλυση του DNA ενός προϊστορικού οστού που βρέθηκε στα σύνορα μιας χώρας χρησιμοποιείται για «απόδειξη» ή έστω θεωρείται ότι είναι ένδειξη ότι ο λαός της ήταν εκεί χιλιετίες πριν. Πριν αρκετές δεκαετίες είχαν συλληφθεί κάποιοι με σκάφος που πόντιζαν αρχαία από την χώρα τους γύρω από νησιά άλλης χώρας σχεδιάζοντας, τολμώ να πω με χρονικό ορίζοντα αιώνων. Συνεπώς η αρχαιολογία προσφέρεται για πολιτιστική διπλωματία. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για την ιστορία. Η φιλοσοφία επίσης η οποία γεννήθηκε στην Ελλάδα προσφέρεται μαζί με την ιστορία της προσφέρεται για πολιτιστική διπλωματία.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της αρχαιότητας σε παγκόσμια κλίμακα που συνδυάζει την αστρονομία, την αρχαιολογία, την ιστορία και ακόμη και άλλα που προσελκύουν το κοινό όλων των ηλικιών. Είναι ένα αντικείμενο που περιβάλλεται από μεγάλο μυστήριο, που βρέθηκε σε ένα αρχαίο ναυάγιο, που είναι ένα θαύμα της τεχνολογίας που μοιάζει να είναι εκτός τόπου και χρόνου, ένα μηχάνημα με γρανάζια της αρχαιότητας, ένας υπολογιστής. Όλα αυτά τον κάνουν πολύ ελκυστικό και συγχρόνως είναι ένα μισητό για την ύπαρξή του μηχάνημα, αφού όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα των κατ΄ εξοχήν προηγμένων χωρών διδάσκουν ότι ο πολιτισμός και η τεχνολογία γεννήθηκαν στην χώρα τους. Αλλά ακόμη και αυτή η αρνητική όψη συμβάλλει εντέλει στην προβολή της Ελλάδας.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι επίσης ένα σημαντικότατο εκπαιδευτικό εργαλείο που προσφέρεται για την διδασκαλία σε σχολεία, ελληνικά και ξένα και ως εκ τούτου προσφέρεται για πολιτιστική διπλωματία. Είναι ένα άριστο εκπαιδευτικό εργαλείο που διδάσκει την έννοια των φυσικών νόμων, της αιτιοκρατίας, της μοντελοποίησης των φυσικών φαινομένων και μέσα από αυτά της εξέλιξης των θετικών επιστημών και εντέλει του πολιτισμού.
Τι είναι ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι το αρχαιότερο γνωστό προηγμένο επιστημονικό όργανο και υπολογιστής. Κατασκευάσθηκε από Έλληνες επιστήμονες, πιθανότατα μεταξύ 150 και 100 π.Χ. Οι διαστάσεις του είναι περίπου 32Χ22Χ7 εκατοστά. Βρέθηκε σε τεράστιο αρχαίο ναυάγιο του Α΄ π.Χ. αιώνα, στα Αντικύθηρα, σε βάθος 45 με 60 μέτρα, και ανασύρθηκε από Συμιακούς σφουγγαράδες. Το πλοίο ήταν γεμάτο με θησαυρούς που μεταφέρονταν από την Ελλάδα στη Ρώμη.
Ο Μηχανισμός λειτουργεί με προσεκτικά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα γρανάζια. Τα γρανάζια εκτελούν συγκεκριμένες μαθηματικές πράξεις, καθώς κινούνται γύρω από άξονες. Η κίνηση των γραναζιών κινεί δείκτες.
Α) Στην Α΄ όψη του Μηχανισμού σε ομόκεντρες κλίμακες με τον ζωδιακό κύκλο και το έτος δείκτης δίνει τη θέση του Ηλίου (με χρυσούν σφαιρίον) κατά τη διάρκεια του έτους στον ουρανό.
Άλλος δείκτη δίνει τη θέση της Σελήνης και την φάση της στη διάρκεια του μήνα, με αργυρούν σφαιρίον (που περιστρέφεται γύρω από δυο άξονες). Πιθανότατα υπήρχαν και δείκτες για τους πλανήτες, που όπως διαβάζουμε σε αρχαία κείμενα, κατέληγαν σε πολύτιμους λίθους (και προσδιόριζε τη θέση των πλανητών με ανισοταχή ρεαλιστική κίνηση). Πιθανότατα ήταν και ωρολόγιο με συνεχή κίνηση.
Β) Στην Β΄ όψη του Μηχανισμού τηρούνται τέσσερα πολυετή ημερολόγια, τα οποία προβλέπουν:
1) τις εκλείψεις,
α) οι οποίες προβλέπονται με την περίοδο του Σάρου διάρκειας 223 μηνών σε ελικοειδή κλίμακα και
β) με την ακριβέστερη περίοδο του Εξελιγμού, διάρκειας 54 ετών περίπου, σε μικρή κυκλική κλίμακα.
2) την επανεμφάνιση της Σελήνης με την ίδια φάση, στην ίδια ακριβώς θέση του ουρανού, με:
α) την περίοδο 19 ετών του Μέτωνος, σε ελικοειδή κλίμακα. Με την περίοδο του Μέτωνος ορίζεται το Ορθόδοξο Πάσχα.
β) του Καλλίππου διάρκειας 76 ετών σε μικρή κυκλική κλίμακα.
3) τα έτη των Στεφανιτών Αγώνων: των Ολυμπιακών, Νεμέων, Πυθίων, Ισθμίων Νάων, σε μικρή κυκλική κλίμακα.
Σε μπρούτζινες πλάκες αναγράφονται οδηγίες χρήσης με τεχνικούς και αστρονομικού όρους.
Είναι το μόνο επιστημονικό όργανο που, λόγω του ναυαγίου, επέζησε της ανακύκλωσης του χαλκού που ήταν πολύτιμος κατά την αρχαιότητα. Είναι πολύ πιο προηγμένο από τα αστρονομικά ωρολόγια που εμφανίσθηκαν στην Δυτική Ευρώπη μετά τον 14ο αιώνα.
Ο μέγας μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης και ο σημαντικότατος αστρονόμος Ίππαρχος είναι οι πατέρες του μηχανήματος, πού έλκει την καταγωγή από τον Θαλή, Αρίσταρχο και άλλους γίγαντες της επιστήμης του αρχαίου κόσμου.
περιγραφή της Έκθεσης για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και της Ιστορίας της Ελληνικής Αστρονομίας.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένα αρχαίο μηχάνημα, το αρχαιότερο πλανητάριο και υπολογιστής. Ο Μηχανισμός αποτελεί ένα θαυμάσιος ελκυστή των παιδιών στη Φιλοσοφία, τις Επιστήμες, τα Μαθηματικά, την Αστρονομία και την Τεχνολογία και τον χρησιμοποιούμε ως τέτοιο.
Η έκθεση παρουσιάζει τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, που είναι ο αρχαιότερος υπολογιστής και συγχρόνως πολύπλοκο αστρονομικό όργανο, πλανητάριο και πιθανότατα και αστρονομικό ρολόι. Ο Μηχανισμός είναι πολύ πιο προηγμένο από τα αστρονομικά ωρολόγια που εμφανίσθηκαν στην Δυτική Ευρώπη μετά τον 14ο αιώνα. Εκτίθεται σε ειδική θαυμάσια Έκθεση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
O Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται παγκοσμίως το πιο σημαντικό αρχαιολογικό αντικείμενο, επειδή είναι ένα το πλέον πολύπλοκο μηχάνημα, το αρχαιότερο αυτόματο και υπολογιστής. Ο Μηχανισμός είναι σημαντικότατος τόσο για την Ελλάδα όσο και την ανθρωπότητα.
Η Μελέτη μας παρέχει αδιάσειστες αποδείξεις ότι οι Έλληνες ανέπτυσσαν υψηλού επιπέδου επιστήμη και τεχνολογία βασισμένη σε γνώσεις των νόμων της φυσικής και μαθηματικά, πολύ ανώτερα από ότι εκτιμούσε μέχρι τώρα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ιδανικός πρεσβευτής της Ελλάδας
Έχουμε κάνει και συνήθως με πενιχρά μέσα και μηδενικούς προϋπολογισμούς δεκάδες εκθέσεις του Μηχανισμού των Αντικυθήρων σε διάφορες χώρες με τεράστια επιτυχία προβάλλοντας συνεχώς θετικότατα την Ελλάδα. Ο Μηχανισμός προσφέρεται σήμερα ως εκπαιδευτικό εργαλείο, έλκει τους νέους στην τεχνολογία, στις επιστήμες, φιλοσοφία, αρχαιολογία, μαθηματικά και αστρονομία. Τον μελετούμε ως εκπαιδευτικό εργαλείο και τον χρησιμοποιούμε σε Σχολεία, Πανεπιστήμια και Εκθέσεις σε όλο τον Κόσμο με άριστη προβολή της Ελλάδας και των αποτελεσμάτων μας.
Η έκθεση παρουσιάζει το περίεργο όσο και αξιοθαύμαστο αντικείμενο που ονομάζουμε Μηχανισμό των Αντικυθήρων και την εξέλιξη της Ελληνικής αστρονομίας, που έγινε από πρακτική πραγματική Επιστήμη στην Ελλάδα με τη χρήση κατάλληλων μαθηματικών και φυσικής. Η αστρονομία έχει τις ρίζες της στην Ελλάδα, την προϊστορική εποχή όπως απέδειξα τελευταία από την 6η χιλιετία π.Χ. στην Θεσσαλία, στο Σέσκλο και Διμήνι, την 4η και 3η χιλιετία στο Αιγαίο, την εποχή του Ορφέα στην Θράκη και Μακεδονία αλλά και στην Κρήτη του Εννέωρου Μίνωα ήδη από την Β΄ χιλιετία π.Χ..
Η Έκθεση περιλαμβάνει δυο αλλήλεπιδραστικά μοντέλα (κατασκευασμένα από τον Καθηγητή κ. Μάνο Ρουμελιώτη και την καλλιτέχνιδα κ. Αμαλία Πορλίγκη), προβάλλεται σύντομη ταινία του κ. Νίκου Γιαννόπουλου και τριδιάστατες αλληλεπιδραστικές φωτογραφίες του κ. Tom Malzbender, της HP). Η Έκθεση παρουσιάζεται σε 21 περίπου πάνελ διαστάσεων 70 Χ 100 εκατοστών (ή 100 Χ 140 εκατοστά), σε τρεις με οκτώ υπολογιστές και ένα DVD με μεγάλη οθόνη (αν γίνεται). Περιλαμβάνει μπρούτζινο ομοίωμα, βασισμένο στις μελέτες μας, κατασκευής του μαθηματικού κ. Διον. Κριάρη.
Έχουμε κάνει πάρα πολλές επιτυχημένες εκθέσεις.
Έχω πραγματοποιήσει πολλές καλές εκθέσεις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, κυρίως σε Μουσεία και Πανεπιστήμια, με θέμα την ιστορία της αστρονομίας εστιασμένη τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, τον αρχαιότερο υπολογιστή και επιστημονικό όργανο.
Επισημαίνω ότι έχω την έκθεση διαθέσιμη σε πολλές γλώσσες (Αγγλικά, Αραβικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Πορτογαλικά, Πολωνικά, Σουηδικά, Λιθουανικά και Ρώσικα).
Έχουν πραγματοποιηθεί πολλές εκθέσεις ανά τον Κόσμο. Η παλαιότερη με τίτλο Θεοί, μύθοι και θνητοί: Ανακαλύψτε την Αρχαία Ελλάδα, στο Παιδικό Μουσείο του Μανχάταν, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, 2007 έως 2010, είχε 500 000 επισκέπτες. Ακολούθησαν πολλές στην Ευρώπη, όπως στα Εγκαίνια του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας, IAU Symposium 260 και Έκθεση Τέχνης, UNESCO Headquarters, Paris, Γαλλία, 15-23/1/2009 5.000 μεταξύ των οποίων ο βραβευμένος με βραβειο Νόμπελ κ. RobertWilson ο άνθρωπος που μέτρησε πρώτος την μεγάλη έκρηξη και ο οποίος έμεινε στην έκθεση του Μηχανισμού των Αντικυθήρων επί 45 λεπτά, ενώ είχε μείνει μόλις ένα λεπτό στην έκθεση της NASA που ήταν 15 μέτρα από τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και ένας Γλαλλος Υπουργός Οικονομικών και επισημαίνω ότι και οι δυο είπαν ότι η έκθεση μας ήταν η καλύτερη από όλες, στο Πλανητάριο Olsztyn του Αστεροσκοπείου Olsztyn όπου παρατηρούσε ο Κοπέρνικος, Πολωνία, 06/5-20/9/2009, 10.000 επισκέπτες, στο 13ο Επιστημονικό Picnic της Πολωνικής Ραδιοφωνίας, και του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών Κοπέρνικος, η μεγαλύτερη υπαίθρια εκδήλωση στην Ευρώπη για την προώθηση της επιστήμης, Βαρσοβία, Πολωνία, 30/5/2009 με 4.000 επισκέπτες, στο Αστρονομικό Ινστιτούτο Σλοβακικής Ακαδημίας Επιστημών, Tatranska Lomnica, Σλοβακία 01/10-07/11/2009, στο 34ο Συνέδριο της Πολωνικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Ινστιτούτο Φυσικής του Πανεπιστημίου Jagielonian, Κρακοβία, Πολωνία, 15/9-30/10/2009, με 350 επισκέπτες, στο XXIII International Congress of History of Science and Technology, Technical University, Budapest, Hungary, August 2009, με 2000 επισκέπτες, Μουσείο Gustavianum, το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, Ουψάλα, Σουηδία, 31/1-26/4/2009 με 10.000 επισκέπτες (έκτοτε διπλασιάσθηκε ο αριθμός επισκεπτών του Μουσείου)9. Μουσείο Cosmocaija Βαρκελώνη, Ιαν 2010. 1000 επισκέπτες, στο Πανεπιστήμιο του Birminham, το Πανεπιστήμιο του Reading (School of Systems Engineering & Ure Museum of Greek Archaeology, School of Humanities), στο Goldsmiths College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, στο Clifton College, στην North East Wolverhampton Academy, την Nikon Metrologies (Oxford)
Σε πάρα πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα όπως στο Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα, 05-08/4/2009 2000 επισκέπτες11. Ιωνικό Κέντρο, Αθήνα, Δεκ 2008-Ιαν 2009, 3000 επισκέπτες, Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Ρεθύμνου Ρέθυμνο, Ελλάδα 27-30/3/2009 300 επισκέπτες, στο Κρανίδι Αργολίδας, Ελλάδα από 23/3/2009 με 500 επισκέπτες, στο 3ο Επιστημονικό Συμπόσιο: «Επιστήμη και Τέχνη», Ένωση Ελλήνων Φυσικών και Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, 12-15/10/2009 με 2,200 επισκέπτες στην 7ο Συνέδριο της Βαλκανικής Ένωσης Φυσικής στην Αλεξανδρούπολη, 9-13/9/2009, με 500 επισκέπτες, το 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο για την Ερασιτεχνική Αστρονομία Αλεξανδρούπολη, Ελλάδα 25-27/9/2009, με 400 επισκέπτες, Συνεδριακό και Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα, Απρίλιος 2009, Σκιάθο, Κέντρο Δήμου Σκιάθου, Σεπτέμβρης 2009, Σκιάθο, Λύκειο Σκιάθου, Ιανουάριος, Φεβρουάριος 2010, Σχολή Ελλήνων Παιδεία, Ρόδο, Νοέμβρης 2009, Σχολείο Χίου, ΕΚΦΕ Χίου, Δεκέμβρης 2009, Σχολείο Καλλιθέας, Δεκέμβρης 2009, Θέογνις, Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Μεγάρων, Φεβρουάριος 2010, Κάλυμνο, Σάμο, Μουσείο Επιστημών και Τεχνολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, 2010 (μόνιμη έκθεση), στο Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, Δελφοί, 27-31 Ιουλίου 2010 300 επισκέπτες, στα Κύθηρα, Ιούνιος 2010 (μόνιμη έκθεση), στη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων στον Πειραιά με 150 επισκέπτες, στο θαυμάσιο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης στα Χανιά με 1000 επισκέπτες, Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας, Αρχαιολογικό Μουσείο Καστοριάς, στην Αφρική στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εγκαινιάσθηκε την 30/11/2008 και εξακολουθεί με περισσότερους από 10.000 επισκέπτες, στο 7em Salon d ‘Astronomie στην πόλη της Αλγερίας Κωνσταντίνη, Έκθεση στην πόλη Κωνσταντίνη, Αλγερία 30/10-1/11/2008 6.000 επισκέπτες έκθεση στο CRAAG, Centre de Recherche en Astronomie et Astrophysique, Geophysique, Αστεροσκοπείο Αλγερίου, Αλγερία εγκαίνια 2/11/2008, 50 επισκέπτες, στην φημισμένη Αμπέτειο Ελληνική Σχολή στο Κάιρο, Αίγυπτο, Μόνιμη έκθεση εγκαινιάστηκε στις, 29/11/2008, 300 επισκέπτες, στο φημισμένο Αβερώφειο, την Ελληνική Σχολή στην Αλεξάνδρεια, Αίγυπτο, σε μόνιμη έκθεση εγκαινιάστηκε στις, 29/11/2008, 300 επισκέπτες. Πολύ επιτυχημένες ήταν δυο εκθέσεις που έκανα στην Μόσχα, στο Μουσείο Αρχιτεκτονικής με πολλές χιλιάδες επισκέπτες, μεταξύ των οποίων πολλοί φοιτητές. Ακόμη σημαντικότερη ήταν η επιτυχία στο Φεστιβάλ Επιστημών Όλων των Ρωσιών όπου στο Πανεπιστήμιο Λομονόσωβ πέρασαν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες υψηλού επιπέδου επισκέπτες μεταξύ των οποίων η Υπουργός Παιδείας της Ρωσίας με την οποία μίλησα, ο Πρύτανης του Κρατικού Πανεπιστημίου Λομονόσωβ. Σκέπτομαι πολλές φορές ότι ίσως η απόφαση της Υπουργού να βάλει την Ελληνική ως ξένη γλώσσα στα σχολεία της χώρας την οποία μάθαμε ένα μήνα αργότερα, ίσως συνδέεται με την επίσκεψή της στο περίπτερο της έκθεσης που είχα την τιμή να έχω στο πρώτο από 3800 περίπτερα.
Ξενοφώντας Διον. Μουσάς,
Καθηγητής Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής, Τμήμα Φυσικής, Σχολή Θετικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιο Αθηνών
