Για ποιον ελληνικό πολιτισμό μιλάμε σήμερα;
Για ποιον ελληνικό πολιτισμό μιλάμε σήμερα; Μήπως για τα φολκλορικά ψιμύθια, τις ψυχολογικές ιδεοληψίες, τον ποδοσφαιρικό εθνικισμό μας; Αν αυτή την «ελληνικότητα», τη σαρώσει και την αφανίσει ένας συνεπής εξευρωπαϊσμός, θα είναι λύτρωση από ψευδαισθήσεις.
Στην άλλοτε Ιωνία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, Φρυγία, Λυκαονία, Παμφυλία, Κιλικία, Γαλατία, Αιολία, Αρασεία έσβησε το 1922 η τελευταία ανάσα του Ελληνισμού ως πολιτισμού στους αντίποδες της βαρβαρικής χρησιμοθηρίας και νοησιαρχίας. Τέλειωσε η κοσμοπολίτικη ελληνική «καθολικότητα», η αρχοντική απλοχεριά των Ελλήνων. Η Ελλάδα ταυτίστηκε με τη μίμηση, την επαρχιώτικη βαλκανική μιζέρια, παγιδεύτηκε οριστικά στην καχεξία της Ψωροκώσταινας. Έγινε «εθνικό κράτος», δηλαδή ευρωπαϊκό περιθώριο.
Δεν ήταν τα εδάφη που χάσαμε ούτε ότι περιμαζέψαμε τους κοσμοπολίτες πρόσφυγες στη στενάχωρη ελλαδική αγκαλιά. Ο Ελληνισμός τέλειωσε το 1922, γιατί το κράτος στο οποίο συρρικνώθηκε ήταν μόνο μεταπρατικό, θεμελιωμένο (με τις λόγχες των Βαυαρών και τις ιδέες του Κοραή) στην ξιπασιά και στη μειονεξία: Αντέγραφε πιθηκίζοντας τη Δύση. Ο εξευρωπαϊσμός ήταν «εκσυγχρονισμός» και «πρόοδος», η ελληνικότητα καθυστέρηση και ντροπή. Διακόσια χρόνια τώρα δεν ξέρουμε τι να αποκάνουμε με τα πιο απτά κατάλοιπα της καθολικότητας του πολιτισμού μας: Ευνουχίσαμε τη γλώσσα μας σε χρηστικό τραύλισμα για διανοητικά καθυστερημένους. Διαβάζουμε τον Αριστοτέλη με τα γυαλιά του Ακινάτ, και ταυτίζουμε τη δημοκρατία με τη res publica. Εξομοιώνουμε την ελληνική «οικουμένη» με τον σκοτεινό βαρβαρικό Μεσαίωνα της Δύσης, την ελληνική εκκλησιαστική κοινωνία με τον θρησκευτικό πρωτογονισμό και τον ηθικιστικό ατομοκεντρισμό της Δυτικής φεουδαρχίας.
Σήμερα πια, ολοκληρωτικά και μάλλον ανεπίστροφα, μοιάζει χαμένη και η στοιχειώδης έστω υποψία για την αβυσσαλέα διαφορά πολιτισμού ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Δύση. Για το χάσμα που χωρίζει την ελληνική δημοκρατία από την «αντιπροσωπευτική» δημοκρατία (παρλαμενταρισμό), την κοινωνία από την societas, τον λόγο από τη ratio, την αλήθεια από την veritas, τον νόμο από τη lex.
Χρήστος Γιανναράς