*Του Τουρκολόγου και επιστημονικού συνεργάτη Νίκου Νανούρη
Σε προηγούμενο άρθρο ο γράφων προσπάθησε συνοπτικά να παρουσιάσει τον τρόπο με τον οποίο η Ήπια ισχύς εντάχτηκε στο οπλοστάσιο της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας από την περίοδο διακυβέρνησης του AKP μέχρι σήμερα. Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να εστιάσουμε στην προσπάθεια από πλευράς Άγκυρας να προσελκύσει στη σφαίρα επιρροής της τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, προτάσσοντας ακραιφνώς θρησκευτικούς,ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς.
Μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ,ο εσωτερικός απομονωτισμός κυριάρχησε στη τουρκική εξωτερική πολιτική βασισμένος στα Κεμαλικά πρότυπα. Αυτού του είδους εξωτερική πολιτική είχε ως στόχο να αποκόψει κάθε δεσμό και συγγένεια του νεοσύστατου Τουρκικού κράτους με το οθωμανικό παρελθόν, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο και τις διπλωματικές σχέσεις με τι βαλκανικές χώρες .
Από την αυγή του 21ου αιώνα όμως άρχισε σταδιακά να αναδύεται πιο ενεργά μια αλλαγή ατζέντας της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, και συγκεκριμένα από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης( ΑΚP) , υιοθετώντας σε τεράστιο βαθμό τις νέο οθωμανικές απόψεις του Αχμέτ Νταβούτογλου . Στη νέο οθωμανική ατζέντα της πολιτικής του AKP,οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων παίζουν βαρυσήμαντο ρόλο στη πολυεπίπεδη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, λόγω του οθωμανικού παρελθόντος στη περιοχή και ύπαρξης σημαντικού ποσοστού μουσουλμανικών πληθυσμών.
Αρχικά η Τουρκία θέλοντας να υπερκεράσει το κενό στις διπλωματικές σχέσεις με τις χώρες των Βαλκανίων, ενίσχυσε τις διμερείς σχέσεις της μαζί τους συνάπτοντας παράλληλα συνεργασίες μέσω δομών όπως το “Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας” και τη ‘’Διαδικασία Συνεργασίας χωρών της Ν.Α Ευρώπης’’. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της όμως γίνεται προσπάθεια να ευοδωθούν μέσω της ήπιας ισχύος, δηλαδή την πολιτιστική εκπαιδευτική και θρησκευτική επιρροή στα Βαλκάνια.’’
Κινητήριο μοχλό στην πολιτιστική επιρροή στην οροσειρά του Αίμου αποτελεί η ‘’Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού’’ (TIKA). Η οργάνωση ιδρύθηκε από τον πρόεδρο Οζάλ αλλά ο ρόλος της ενισχύθηκε σημαντικά από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν .Στόχος του συγκεκριμένου οργανισμού είναι η ανάπτυξη οικονομικών και πολιτιστικών προγραμμάτων και η διαφύλαξη του κοινού ιστορικού πολιτιστικού πλούτου. Το πλαίσιο πολιτιστικής διείσδυσης της οργάνωσης εμπεριέχει την εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας και η ίδρυση τμημάτων Τουρκολογίας. Ακόμα παρατηρείται η εμπλοκή στην ανάπτυξη υποδομών, όπως η συντήρηση εκαπιδευτικών ιδρυμάτων στη Βόρεια Μακεδονία και η αναστήλωση οθωμανικών πολιτιστικών μνημείων και τεμενών στο Κόσοβο και στο Μαυροβούνιο. Οι συγκεκριμένες πρωτοβουλίες έχουν στόχο εκτός από τη βελτίωση των πολιτιστικών σχέσεων,τη δημιουργία ενός νομικού πλαισίου, στην ομπρέλα του οποίου θα ενταχθούν οι εθνικές μειονότητες.
Παράλληλα η ‘’Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων’’ (Diyanet) σε συνεργασία με την TIKA και το Υπουργείο Πολιτισμού συνεργάζονται με επίκεντρο τα θέματα θρησκείας όπως η εκπαίδευση θεωρητικών του Ισλάμ και τη μετάφραση του κορανίου σε άλλες γλώσσες, όπως επίσης αναπαλαίωση τζαμιών με οθωμανικό παρελθόν. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ανέγερσης τζαμιών αποτελεί το τέμενος Namazgahτο οποίο βρίσκεται στη καρδιά των Τυράννων αποτελώντας παράλληλα και πολιτιστικό κέντρο με την αισθητική του να παραπέμπει σε τέμενος της Κωνσταντινούπολης, όπως και η ανέγερση του τεμένους Ferhadijaστη Βοσνία μιας χώρας την οποία οι Τούρκοι θεωρούν ως το τελευταίο κατάλοιπο της άλλοτε ισχυρής μουσουλμανικής παρουσίας στη Νοτιανατολική Ευρώπη.
Τέλος και στο χώρο της εκπαίδευσης η Τουρκία επιδιώκει να προωθήσει την ηγεμονική και πολιτιστική επιρροή της μέσω του Ινστιτούτου ‘’YunusEmre’’. Η δράση του ινστιτούτου περιλαμβάνει στη χορήγηση υποτροφιών σε βαλκανικές χώρες με στόχο οι νέοι να σπουδάσουν στα πανεπιστήμια της Τουρκίας και να εντάξουν στη ζωή τους την εκμάθηση της Τουρκικής γλώσσας. Παράλληλα φαίνεται ότι η δράση του συγκεκριμένου οργανισμού έχει αναμειχθεί στην ίδρυση του International Balkan University στα Σκόπια και στο International University of Sarajevo.
Γίνεται ξεκάθαρο λοιπόν πως πέρα από τις διάφορες οικονομικές σχέσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες που διενεργούνται στο χώρο των Βαλκανίων από πλευράς Τουρκίας, ενισχύονται μέσω της θρησκευτικής και πολιτιστικής επιρροής. Στην προσπάθεια της να εξισορροπήσει και τον ομολογουμένως έντονο ρωσικό παράγοντα στη περιοχή, προβάλλει συνεχώς τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τις μουσουλμανικές μειονότητες. Είναι μια τακτική η οποία εκτός του ότι έχει στόχο να εξαλείψει την ιδέα του Οθωμανικού δυνάστη η οποία διαχέεται ακόμη στα Βαλκάνια, σε γεωπολιτικό επίπεδο στοχεύει να μετατοπίσει τη γραμμή ασφαλείας και συμφερόντων δυτικότερα.