Το 1860, ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών, Λόρδος Πάλμερστον λαμβάνοντας το πρώτο τηλεγραφικό μήνυμα εξέφρασε την άποψη ότι «αυτό είναι το τέλος της διπλωματίας», θεωρώντας ότι η χρήση της τεχνολογίας θα αποτελέσει φραγμό στην ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών. Σήμερα, 162 χρόνια μετά, οι παγκόσμιοι ηγέτες και οι διπλωμάτες χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μιλήσουν και να εμπλακούν απευθείας με τους υπόλοιπους χρήστες των μέσων που θέλουν να επηρεάσουν, να προσαρμόσουν μηνύματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικών σημάτων στα χαρακτηριστικά του τοπικού κοινού όσον αφορά στην ιστορία, τον πολιτισμό, τις αξίες και τις παραδόσεις. Ως αποτέλεσμα η εξωτερική πολιτική και η εικόνα που στοχεύουν να προωθήσουν είναι άμεσες και διαυγείς. Η τεχνολογική αυτή καινοτομία που οφείλεται και συμβάλλει στην παγκοσμιοποίηση έχει διαμορφώσει ένα νέο είδος διπλωματίας, η οποία αποκαλείται ψηφιακή διπλωματία.
Η ψηφιακή διπλωματία αποτελεί μία μορφή ήπιας ισχύος και έχει ερμηνευτεί, οριστεί και κατανοηθεί με διαφορετικούς αλλά παρόμοιους τρόπους τόσο από ερευνητές όσο κι από διπλωμάτες (Sotiriu, 2015). Είναι μια μορφή Διπλωματίας, η οποία περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και κοινωνικών μέσων δικτύωσης όπως το Twitter, Facebook, Instagram κ.α. Τα κράτη χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία για την επιδίωξη των στόχων της εξωτερικής τους πολιτικής, τη διαμόρφωση της δημόσιας εικόνας και φήμης τους στο εξωτερικό ώστε να επηρεάζουν τη διεθνή κοινή γνώμη στην εποχή της πληροφορικής επανάστασης, όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε διευρυμένο όγκο πληροφοριών (Manor και Segev, 2015).
Όπως σημειώθηκε από τον Fisher (2013), το πλεονέκτημα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρέχει την ευκαιρία άμεσης επαφής μεταξύ πολιτών διαφορετικών χωρών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν, επίσης, χώρους για αλληλεπίδραση, αυξημένη δέσμευση και κατά συνέπεια, προώθηση των στόχων της διπλωματίας. Η πιθανή ευκολία πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το χαμηλό κόστος σε σύγκριση με άλλες μεθόδους τα καθιστούν ελκυστικό εργαλείο για πολλές πρεσβείες, καθώς και άλλα κυβερνητικά γραφεία, που αντιμετωπίζουν περικοπές προϋπολογισμού και απαιτήσεις για αύξηση της δέσμευσης.
Σε έναν τέτοιο διαδικτυακό κόσμο, η χρήση των hashtags αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο. Η λέξη hashtag προέρχεται από την ένωση των λέξεων hash και tag, δηλαδή του συμβόλου # και μιας ετικέτας (λέξης). Μέσω ενός #hashtag γίνεται δυνατόν να αναγνωριστεί μία επωνυμία, να ενισχυθεί η απήχηση μιας είδησης και να επηρεάσει θετικά το κοινό. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται. Στις Διπλωματικές σχέσεις, μόνο ένα #hashtag μπορεί να συνοψίσει μια συνεκτική επικοινωνιακή στρατηγική (σύμφωνα με το μοντέλο ορθολογικού παράγοντα της εξωτερικής πολιτικής) ή μια πιο ad-hoc και ασυνεχή πρακτική (σύμφωνα με τα μοντέλα πλουραλιστικής και γραφειοκρατικής πολιτικής) κάνοντας τη γνωστή σε όλους τους χρήστες των διαδικτυακών μέσων (Ociepka, 2018). Οι διπλωματικές δηλώσεις και η πρόσβαση των πολιτών σε αυτές γίνονται πιο σύντομες και προσιτές, δίνοντας στους χρήστες την ευκαιρία να παρατηρήσουν, να ελέγξουν και να αντιδράσουν. Συνεπώς, δημιουργείται ένα νέος δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών και των κρατών και μία νέα τάξη πραγμάτων στην οποία οι πολίτες είναι πλέον ενεργοί και όχι παθητικοί ακροατές.
Σήμερα στην πλειοψηφία τους, τα κράτη αξιοποιούν την τεχνολογία για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Ιδιαίτερη περίπτωση είναι η Τσεχία, η οποία έχει δημιουργήσει το δικό της hashtag, #GrowOurHumanity. Mε τη συνεισφορά των Τσεχικών κέντρων σε όλο τον κόσμο συμμετέχει στο διεθνές πρότζεκτ των Τσεχικών Κέντρων. Το #GrowOurHumanityhashtag ξεκίνησε από τη Στοκχόλμη και συνεχίστηκε σε άλλες πόλεις – Βρυξέλλες, Σόφια, Μιλάνο, Ρότερνταμ και σε άλλα Τσεχικά Κέντρα και τσεχικές πρεσβείες στοχεύοντας στην καλύτερη κατανόηση του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο. Αποτελεί μια απόπειρα προσέγγισης του ατόμου με αισθήματα σεβασμού και αλληλεγγύης, ώστε σε καιρούς πολυεπίπεδης κρίσης, οι δίαυλοι της επικοινωνίας να παραμείνουν ανοιχτοί. Η δράση αυτή επίσης ενισχύεται από λογαριασμούς στα μέσα δικτύωσης ενώ συνολικά έχουν δημοσιευτεί περισσότερες από 100 αναρτήσεις και το hashtag #GrowOurHumanity έχει προστεθεί σε πολλές δημοσιεύσεις χρηστών.
Από τον ψηφιακό κόσμο, η δράση έχει μεταφερθεί και σε οργανώσεις στον πραγματικό κόσμο, τόσο στην Τσεχία αλλά και σε άλλες χώρες παγκοσμίως. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα αρκετοί δήμοι αξιοποιώντας το #hashtag διοργανώνουν εκθέσεις με σχετικά αποφθέγματα όπου προβάλλονται σε 16 πάνελ σοφά λόγια διακεκριμένων Τσέχων ανθρωπιστών, οι οποίοι ανέπτυξαν την έννοια της ανθρωπιάς, της προσπάθειας, τόνισαν την αγάπη τους για την αλήθεια, την ηθική ακεραιότητα, την πίστη στη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος και χρησιμοποίησαν τα ιδανικά τους ως ακτιβιστές, πολιτικοί, καθηγητές, συγγραφείς, αθλητές και καλλιτέχνες.
Οι προκλήσεις και οι προοπτικές που προσφέρει η τεχνολογία είναι τεράστιες και η πλήρη και αποτελεσματική αξιοποίηση των μέσων που διατείθενται δύναται να αποβεί ιδιαίτερα επωφελής για μικρά κράτη, όπως η Τσεχία και η Ελλάδα. Ήδη με τη χρήση ένος hashtag ενισχύεται η επαφή μεταξύ τους, δημιουργώντας ένα είδος ψηφιακού «συμμάχου» και μπορούν να «ανταγωνιστούν» στο διεθνές περιβάλλον με δρώντες που διαθέτουν εκ των πραγμάτων πολλαπλάσιους πόρους και κατά πολύ μεγαλύτερες (αριθμητικά) διπλωματικές υπηρεσίες.
Μαρία – Ελένη Κωτουλά
Βιβλιογραφία
Fisher, A. (2013). The use of social media in public diplomacy: Scanning E-diplomacy by embassies in Washington, DC.
Hocking, B., Melissen, J., Riordan, S., & Sharp, P. (2012). Futures for diplomacy: Integrative diplomacy in the 21st century. Clingendael: Netherlands Institute of International Relations.
Manor, I., & Segev, C. (2015). America’s selfie: How the US portrays itself on its social media accounts. In C. Bjola & M. Holmes (Eds.), Digital diplomacy: Theory and practice (pp. 89–108). New York, NY: Routledge.
Lewis, D. (2014). Digital diplomacy. Retrieved from http://www.gatewayhouse.in/digital-diplomacy-2/
Sotiriu, S. (2015). Digital diplomacy: Between promises and reality. In C. Bjola & M. Holmes (Eds.), Digital diplomacy: Theory and practice (pp. 33–51). NewYork, NY: Routledge.
