Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν αποτέλεσε μία μάχη ή έναν πόλεμο, ο οποίος διήρκησε ολίγα χρόνια ή αποτέλεσε αλλότρια ιδέα, όπως πολλοί ισχυρίζονται και αβαντάρουν την άποψη πως η Ελληνική Εθνεγερσία αποτέλεσε πρότυπο και συνάμα ιδέα της Αμερικανικής (1776) και της Γαλλικής επαναστάσεως (1789). Ο λόγος που δεν ισχύει κάτι τέτοιο είναι πως μεσούσης της τουρκοκρατίας οι ημεδαποί αδιαλείπτως σκέπτονταν και προετοίμαζαν μικρές επαναστάσεις ανά πόλεις, οι οποίες δεν έφεραν θετικό αποτέλεσμα με εξαίρεση αυτήν την οποία εορτάζουμε σήμερον και όπως διαφάνηκε είχε και τη μεγαλυτέρα οργάνωση. Εντούτοις, οι λόγιοι της εποχής και ειδικότερα οι Έλληνες νομικοί γνώριζαν περί των άλλων επαναστάσεων και ιδίως αυτήν της Αμερικής, η οποία θεσμοθέτησε ένα Σύνταγμα πρότυπο για τα μέχρι τότε δεδομένα.
Ως γνωστόν, ένα από τα λεγόμενα ελληνικά επαναστατικά Συντάγματα είναι αυτό της Τροιζήνας το οποίο υπογράφηκε και επικυρώθηκε από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση τον Ιούνιου του 1827, το οποίο περιείχε καταβολές από το Αμερικανικό Σύνταγμα. Πιο συγκεκριμένα, δυνάμεθα σήμερα να συγκρίνουμε και να δούμε τις κατάδηλες ομοιότητες ορισμένων άρθρων, όπως είναι το άρθρο 13 του Συντάγματος της Τροιζήνας («Καμία διαταγή περί εξετάσεως και συλλήψεως οποιωνδήποτε προσώπων και πραγμάτων δεν ημπορεί να εκδοθή, χωρίς να στηρίζεται εις ικανά δείγματα, και να περιγράφη τον τόπον της εξετάσεως, και τα πρόσωπα και πράγματα, τα οποία πρέπει να συλληφθώσι»)¹ και αυτό της τέταρτης τροποποίησης του Αμερικάνικου Συντάγματος («Το δικαίωμα του καθενός να είναι ασφαλής όσον αφορά το πρόσωπό του, την κατοικία, τα έγγραφα και αντικείμενα, ενάντια σε μη εύλογες έρευνες και κατασχέσεις, δεν πρέπει να παραβιασθεί και δεν θα εκδίδονται εντάλματα παρά μόνο για εύλογη αιτία, επιβεβαιωμένα με όρκο ή διαβεβαίωση, που θα περιγράφουν συγκεκριμένα το μέρος που θα ερευνηθεί, και το πρόσωπο ή τα πράγματα που θα δεσμευθούν»)².
Άλλη μία τρανή απόδειξη της ως άνω άποψης είναι αυτό μεταξύ του άρθρου 14 του Συντάγματος της Τροιζήνας («Εις όλας τας εγκληματικάς διαδικασίας έκαστος έχει το δικαίωμα να ζητή την αιτίαν και φύσιν της εις αυτόν προσαφθείσης κατηγορίας, να αντεξετάζεται προς τους κατηγόρους και τους μάρτυρας, να παρουσιάζη μαρτυρίας υπέρ εαυτού, να λαμβάνη εις βοηθείαν του συμβούλους, και να ζητή ταχείαν απόφασιν από το δικαστήριον»)³ και της έκτης τροποποίησης του Αμερικάνικου Συντάγματος («Σε όλες τις ποινικές διώξεις ο κατηγορούμενος δικαιούται σε ταχεία και δημόσια δίκη, από ένα αμερόληπτο ορκωτό δικαστήριο … και να έχει ενημερωθεί για τη φύση και την αιτία της κατηγορίας. Να αντιμετωπίσει τους μάρτυρες κατηγορίας. Να διαθέτει διαδικασία για την υποχρεωτική προσαγωγή μαρτύρων υπερασπίσεως»)⁴.
Εκτός από τις άνωθεν ομοιότητες μεταξύ άρθρων η φιλοσοφία αμφότερων των Συνταγμάτων ήταν ίδια, αφού ήταν φιλελεύθερα και δημοκρατικά⁵ σε περιόδους κρίσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μάλιστα, μέχρι σήμερα έχουν κρατήσει τον χαρακτήρα τους και περαιτέρω έχουν αυξήσει το φιλελεύθερο πνεύμα τους διευρύνοντας τα δικαιώματα κατοχυρώνοντας μάλιστα και περισσότερα. Βέβαια, οφείλουμε να προσθέσουμε πως η περιβόητη τρισδιάστατη διάκριση των εξουσιών επίσης αποτελεί αρχή η οποία προέρχεται από τις ΗΠΑ⁶ και στην Ελλάδα θεωρείται τόσο σημαντική που ο συντακτικός νομοθέτης έπλεξε στο άρθρο 110 να την υπαγάγει -συγκεκριμένα το άρθρο 26 που ορίζει τη διάκριση των εξουσιών- στις μη αναθεωρήσιμες διατάξεις του Συντάγματος θεωρώντας την έτσι καίριας σημασίας.
Όπως ισχυρίζεται και ο γνωστός Αμερικάνος διπλωμάτης John Kiesling οι ΗΠΑ επιδιώκουν μέσω της διπλωματίας να μεταλαμπαδεύσουν αρχές και αξίες από τις οποίες από τη μία πλευρά η Αμερική θα ωφεληθεί και από την άλλη το ίδιο το ξένο κράτος και οι πολίτες αυτού⁷. Επίσης, έτσι ασκείται επιρροή προς άλλα κράτη με σημαία το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ήτοι αναπόσπαστα μέρη μιας φιλελεύθερης δημοκρατίας. Έτσι και στην Ελλάδα προ δύο χιλιετιών με τους νόμους του Λυκούργου ή με τον Κώδικα της Γόρτυνας είχαν κατοχυρωθεί μερικά δικαιώματα.
Η ελληνική νομοθετική ιστορία δύναται να χρησιμεύσει ως μορφή πολιτιστικής διπλωματίας και επιρροής στην Αμερικανική ήπειρο. Το όφελος θα ήταν πολλαπλό. Αφενός, θα καταδεικνυόταν η ιστορία της νομικής επιστήμης των Ελλήνων διαχρονικά και αφετέρου, θα αναπτύσσονταν μια νέα πτυχή εξέτασης μελέτης και πανανθρώπινης πρότασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου μιας και είναι το κεντρικό θέμα των κοινωνιών του 20ου και 21ου αιώνος μέσω του νομοθετικού έργου του Λυκούργου, μιας και είναι ένας εκ των 23ων μεγάλων νομοθετών του κόσμου σύμφωνα με την αμερικανική Βουλή.
Διονύσιος Σ. Δραγώνας
Βιβλιογραφία
- Σύνταγμα της Τροιζήνας
- Αμερικανικό Σύνταγμα
- Σύνταγμα της Τροιζήνας
- Αμερικανικό Σύνταγμα
- Το Σύνταγμα της Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας και το Αμερικανικό Σύνταγμα (https://www.agnikolaos.gr/articles/1028-to-syntagma-tis-ethnosynelefsis-tois-troizinas-kai-to-amerikaniko-syntagma)
- Φ. Κοζύρης, Εισαγωγή στο Αμερικανικό Δίκαιο, εκδοσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2002, σελ. 43
- Στο βιβλίο με τίτλο Μαθήματα Διπλωματίας του John Brady Kiesling (μτφρ.: Αριάδνη Αλαβάνου, εκδόσεις: Λιβάνη, Αθήνα 2007) σε αρκετά σημεία του βιβλίου αναφέρει ως έμπειρος διπλωμάτης των ΗΠΑ πως η Αμερική προσπαθεί να ασκήσει επιρροή σε μικρότερα κράτη δίνοντάς τους ιδέες για κατοχύρωση δικαιωμάτων, παροχή βοήθειας σε εκλογικές διαδικασίες και λοιπές διπλωματικές ενέργειες σε νομικό επίπεδο μέσω του οποίου η Αμερική αντλεί όφελος.