Ο θεσµός των Eυρωπαϊκών Eτών ξεκίνησε το 1983 µε σκοπό την ανάδειξη ζητηµάτων που κρίνονται κρίσιµα για την ευηµερία, και στόχο την αφύπνιση των πολιτών και των κοινωνιών ως προς αυτά. Μετά από µια διετή παύση το 2016-2017 ο θεσµός επανέρχεται αφιερωµένος στον πολιτισµό υπό την έννοια της πολιτιστικής κληρονοµιάς, η οποία άλλωστε αφορά όλους τους τοµείς δηµιουργίας και έκφρασης, και µάλιστα έως τις µέρες µας.
Προβάλλοντας αυτή την επιλογή η Ευρωπαϊκή Ένωση ερµηνεύει τα πολιτιστικά κληροδοτήµατα ως το πεδίο στο οποίο “το παρελθόν συναντάει το µέλλον” και ως οντότητα που εξελίσσεται από τον τρόπο µε τον οποίο την προσεγγίζουµε και την βιώνουµε σε διαφορετικές χρονικές στιγµές.
Αυτό το Ευρωπαϊκό Έτος έρχεται σε µια καθοριστική εποχή, κατά την οποία η Ευρώπη αντιµετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις. Εν µέσω πολιτικών, κοινωνικών και οικονοµικών δυσκολιών που προκαλούν κρίση ταυτότητας τόσο στον οργανισµό της Ένωσης όσο και στους Ευρωπαίους πολίτες. Επιπλέον πρόκειται για εποχή µαζικής µετανάστευσης προς την ήπειρο. Υπό αυτές τις συνθήκες θεµελιώδεις αρχές και αξίες της ενοποίησης βρίσκονται υπό κρίση και τουλάχιστον µερική αµφισβήτηση. Μέσα σε αυτήν την πραγµατικότητα προβάλλει εκ νέου το αέναο καταφύγιο του πολιτισµού µε πολλαπλούς σκοπούς και στόχους. Ήδη από το 2007 έχει ανανεωθεί το ενδιαφέρον της Ένωσης για τον πολιτισµό µε τη διαµόρφωση σχετικής ατζέντας.
Η πρωταρχική επιδίωξη µέσω της προβολής του πολιτισµικού κεφαλαίου της Ευρώπης είναι η δηµιουργία µιας νέας αφήγησης για την αναγέννηση του “ευρωπαϊκού πνεύµατος” και της αίσθησης του συνανήκειν. Σε αυτά τα πλαίσια η πολιτιστική κληρονοµιά θεωρείται καθοριστικής σηµασίας για την κοινωνική συνοχή και την αποφυγή του κινδύνου κατακερµατισµού των ευρωπαϊκών κοινωνιών, και αναζητάται σε αυτήν η αποκατάσταση της αυτοπεποίθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η θεµελίωση του µέλλοντος της. Με την προβολή της διαφορετικότητας επιδιώκεται η ανάδειξη της κοινότητας, των κοινών αξιών και αρχών των ευρωπαϊκών λαών, η ανάπτυξη διαπολιτισµικού διαλόγου και η µετάβαση από τη δυναµική έκφραση πολλαπλών ταυτοτήτων µέσω του πολιτισµού στην εκ νέου ανακάλυψη κοινής ταυτότητας. Κατ᾽αυτόν τον τρόπο η πολιτισµική διπλωµατία τίθεται στην καρδιά του εγχειρήµατος και των επιλογών της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης.
Πολυσχιδείς είναι οι επιµέρους στόχοι. Εκτός των πολλών εκδηλώσεων προβολής τοπικών ή περιφερειακών πολιτισµικών αγαθών, επιδιώκεται επίσης η διαµόρφωση µιας νέας στρατηγικής µε σκοπό την πιο αποτελεσµατική πολιτισµική συνεργασία µε εστίαση στη συνδηµιουργία, ανταλλαγή, αµοιβαία κατανόηση, συµπλήρωση και επικούρηση. Επιζητώνται, επιπλέον, εξελιγµένες πρακτικές για την πιο αποτελεσµατική προστασία και συντήρηση των αγαθών και την αντιµετώπιση ποικίλων κινδύνων όπως η παράνοµη διακίνηση και η πίεση από την κλιµατική αλλαγή και τον αυξανόµενο τουρισµό. Στην όλη συλλογιστική επισηµαίνονται επιπροσθέτως οι δυνατότητες που προκύπτουν µέσω της πολιτισµικής προσέγγισης για την αποφυγή συγκρούσεων καθώς και την αποκατάσταση µετά από συγκρούσεις που δεν αποφεύχθηκαν. Δεν παραβλέπονται ασφαλώς ούτε τα προσδοκώµενα οικονοµικά οφέλη από την ενασχόληση µε την πολιτιστική κληρονοµιά, η οποία µάλιστα χαρακτηρίζεται ως “ευρωπαϊκός πόρος”. Η τόνωση του πολιτισµικού και δηµιουργικού τοµέα, η ανάπτυξη του αειφόρου τουρισµού, η παραγωγή νέων εκπαιδευτικών αγαθών, η εξαγωγή τεχνογνωσίας και η καινοτοµία είναι µερικές από αυτές τις προοπτικές µε στόχο τη µείωση της ανεργίας, την ανάπτυξη µικροµεσαίων επιχειρήσεων και την αξιοποίηση χρηµατοδοτήσεων.
Στην Ελλάδα έχουν διοργανωθεί αρκετές δράσεις, κυρίως προβολής και εορτασµού τοπικών πολιτισµικών αγαθών. Η εναρκτήρια εκδήλωση του έτους έλαβε χώρα τον Φεβρουάριο και ήταν µια συνάντηση µουσικών εκφράσεων της νότιας Ευρώπης, του ρεµπέτικου τραγουδιού, των fados και του flamenco. Διεθνή χαρακτήρα έχει το συνέδριο που θα λάβει χώρα στη Λήµνο στα τέλη Μαΐου µε θέµα το τέλος του Α´ Παγκοσµίου Πολέµου και τη συνθήκη του Μούδρου. Υπερτοπική είναι η πολλαπλή και πολυσχιδής έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου µε θέµα Όψεις του ωραίου, η οποία θα περιοδεύσει εκτός Αθηνών σε θεµατικά µουσεία του Πολιτιστικού Ιδρύµατος Οµίλου Πειραιώς, προσαρµοζόµενη κάθε φορά στο θέµα του µουσείου.
Η ανάδυση της πολιτισµικής διαφορετικότητας και κοινότητας των ευρωπαϊκών κοινωνιών στο κέντρο των πολιτικών επιλογών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι προφανώς µια δυνατότητα η οποία απαιτεί µακροπρόθεσµη προσήλωση. Γεγονός πάντως είναι ότι το Ευρωπαϊκό Έτος δεν χρηµατοδοτήθηκε µε ιδιαίτερους πόρους. Αντ᾽ αυτού χρησιµοποιήθηκαν πόροι ήδη υπαρχόντων προγραµµάτων που εµπίπτουν στη θεµατολογία του.
Ουρανία Βιζυηνού
Πηγές:
europa.eu/cultural-heritage/about ec.europa.eu/culture/policy/culture-policies/cultural-heritage ec.europa.eu/culture/policy/new-narrative_es ec.europa.eu/commission/commissioners/2014
2019/navracsics/announcements/keeping-dialogue- going-role- culture-overcoming- europes-challenges_en
www.theparliamentmagazine.eu/articles/opinion/cultural-heritage- europes-most- valuable-resource
http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2017/02/15/first- european- year-cultural- heritage-2018/ iask.hu/video/tibor-navracsics- exploring-heritage- and-identity- towards-embracing- a-european-identity/
http://eur-lex.europa.eu/legal- content/EN/TXT/?uri=COM:2014:477:FIN www.culture.gr/DocLib/EEPK_2018_liga_logia_en.pdf sharingheritage.de/en/projects/european-students- associaton-for- cultural-heritage- esach/