
Το mRNA είναι ένας τύπος RNA απαραίτητος για την παραγωγή πρωτεΐνης. Τα εμβόλια mRNA λειτουργούν εισάγοντας ένα κομμάτι mRNA που αντιστοιχεί σε μια ιική πρωτεΐνη, συνήθως ένα μικρό κομμάτι πρωτεΐνης που βρίσκεται στην εξωτερική μεμβράνη του ιού. Χρησιμοποιώντας αυτό το mRNA, τα κύτταρα μπορούν να παράγουν την ιική πρωτεΐνη. Ως μέρος μιας φυσιολογικής ανοσοαπόκρισης, το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει ότι η πρωτεΐνη είναι ξένη και παράγει εξειδικευμένες πρωτεΐνες, τα λεγόμενα αντισώματα1.
Το 1987, ο Robert Malone, μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Βιολογικών Σπουδών του Salk Institute της Καλιφόρνια, ήταν ο πρώτος που έδειξε ότι η ανάμειξη mRNA με σταγονίδια λιπιδίων μπορούσε να οδηγήσει τα κύτταρα στην παραγωγή πρωτεϊνών. Τα επόμενα χρόνια, πολλοί ερευνητές προσπάθησαν να αναπτύξουν τη βέλτιστη βιοχημική στρατηγική έτσι ώστε να εκμεταλλευτούν τις προοπτικές του mRNA για την αξιοποίηση του mRNA στην κατασκευή φαρμάκων ή εμβολίων, ενώ άλλοι θεώρησαν τη διαδικασία υπερβολικά δαπανηρή και ασταθή. Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν ότι το mRNA γρήγορα ανιχνευόταν και αποδομούνταν από το ανοσοποιητικό σύστημα πριν προλάβει να μετατραπεί σε πρωτεΐνη2.
Η πρόοδος στη νανοτεχνολογία έδωσε λύση σε αυτό το πρόβλημα μέσω της ανάπτυξης νανοσωματιδίων λιπιδίων, τα οποία περιτύλιξαν το mRNA σαν φυσαλίδα, επιτρέποντας έτσι την είσοδο του στα κύτταρα. Τα πρώτα mRNA εμβόλια που χρησιμοποίησαν αυτή την τεχνολογία αναπτύχθηκαν εναντίον του θανατηφόρου ιού Έμπολα, αλλά δε σημείωσαν εμπορική επιτυχία στις Η.Π.Α., καθώς ο ιός περιορίστηκε σε συγκεκριμένες περιοχές της Αφρικής3.
Ο αντίκτυπος, όμως, της πανδημίας του ιού SARS-CoV-2 (ο οποίος προκαλεί τη νόσο COVID-19,) ήταν τόσο έντονος, που μόλις 66 ημέρες μετά την αποκάλυψη της αλληλουχίας του γονιδιώματος του ιού, το πρώτο mRna εμβόλιο χορηγήθηκε στην Jennifer Haller από το Σιάτλ, σηματοδοτώντας έτσι την έναρξη κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, με σκοπό τον έλεγχο του νέου εμβολίου, από την αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Moderna. Η πρωτοφανής αυτή ταχύτητα έδωσε ελπίδα ότι προοιωνίζεται ένα ελπιδοφόρο μέλλον για την ανάπτυξη των εμβολίων και τη διεθνή συνεργασία. Παράλληλα, η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα με την οποία οι Η.Π.Α. αντέδρασαν στην κρίση της πανδημίας ενίσχυσε την εικόνα τους ως τεχνολογικά προηγμένη και διεθνώς υπεύθυνη δύναμη. Αυτή η εξέλιξη συνέβαλε στην ενίσχυση της πολιτιστικής εξωστρέφειας της χώρας και της ήπιας ισχύος που ασκεί σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελώντας χαρακτηριστικό παράδειγμα Nation Branding μέσω της Διπλωματίας της Υγείας.
Τον Δεκέμβριο του 2020, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των Η.Π.Α. εξέδωσε άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης για εμβόλια mRNA που αναπτύχθηκαν από την αμερικανική Pfizer (σε σύμπραξη με τη γερμανική BioNTech) και τη Moderna, καθιστώντας τα πρώτα εμβόλια mRNA διαθέσιμα στο κοινό4. Η ταχύτητα, η αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια και η ισχύς έναντι διαφόρων παραλλαγών του ιού, σε συνδυασμό με τη σταθερότητα όσον αφορά την παραγωγή τους σε ευρεία κλίμακα, έκαναν τα mRNA εμβόλια κυρίαρχα στις Η.Π.Α. για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ το ίδιο συνέβη στην πορεία και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προμήθεια mRNA εμβολίων στον υπόλοιπο κόσμο υπήρξε λιγότερο μαζική, με την τάση, ωστόσο να δείχνει ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση της παρουσίας τους5. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τουλάχιστον 165 χώρες έχουν εγκρίνει τη χρήση του εμβολίου της Pfizer-BioNTech και 114 χώρες αυτό της Moderna μέχρι σήμερα6.
Όπως είναι αναμενόμενο, στην επίτευξη αυτών των στόχων συνέβαλε και η αμερικανική κυβέρνηση μέσω επιχορηγήσεων στον τομέα των ερευνών, οι οποίες της δίνουν, με τη σειρά τους, μια σειρά δικαιωμάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι άδειες ευρεσιτεχνίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια (το οποίο έχει τα δικαιώματα για την ψευδουριδίνη, απαραίτητη για τα τροποποιημένα mRNA εμβόλια,) που χρησιμοποιούν οι Pfizer-BioNTech και Moderna και οι οποίες περιέχουν ρήτρα η οποία αναφέρει ότι:
<< υπόκειται ρητά σε όλα τα ισχύοντα δικαιώματα της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης, ενδεικτικά, οποιασδήποτε ισχύουσας απαίτησης, σύμφωνα με την οποία τα προϊόντα, τα οποία προκύπτουν από τέτοια πνευματική ιδιοκτησία και πωλούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες, πρέπει να κατασκευάζονται ουσιαστικά στις Ηνωμένες Πολιτείες >>5.
Η ανάγκη για πρωτοπορία των Η.Π.Α. στην αντιμετώπιση της πανδημίας, άλλωστε, ήταν τόσο σημαντική που ώθησε τον θεμελιωτή του όρου της ήπιας ισχύος, Joseph S. Nye, Jr., να καλέσει για ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ, με σκοπό τον εμβολιασμό των ανθρώπων στις φτωχές χώρες του πλανήτη7.
Η ραγδαία ανάπτυξη και παγκόσμια αποδοχή των mRNA εμβολίων εναντίον του ιού SARS-CoV-2 απέδειξε τις απέραντες προοπτικές της mRNA τεχνολογίας. Παράλληλα, η αντίδραση στην πανδημία του COVID-19 αξιοποίησε δεδομένα ετών έρευνας πάνω στον σχεδιασμό mRNA εμβολίων, με στόχο ακόμα και τη θεραπεία του καρκίνου. Αν και τα αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα από τις πρώτες κλινικές δοκιμές παρουσίασαν μόνο μέτριες ενδείξεις κλινικής αποτελεσματικότητας, η βελτιστοποίηση της δομής, της σταθερότητας, και των μεθόδων χορήγησης των mRNA εμβολίων σε συνδυασμό με τα σχετικά πλεονεκτήματα των εξατομικευμένων παρασκευασμάτων, του χαμηλού κόστους κατασκευής και της γρήγορης και κλιμακούμενης παραγωγής που απαιτείται για μια ομάδα ασθενών που συχνά βιώνει ταχεία εξέλιξη της νόσου, μπορούν να αποδειχθούν μελλοντικά αποτελεσματική στρατηγική για τη θεραπεία του καρκίνου8.
Οι Η.Π.Α., ως η χώρα που καινοτόμησε και διαθέτει τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους, καλούνται να συνεχίσουν να υποστηρίζουν την εξέλιξη της mRNA τεχνολογίας. Ενδεχόμενες περικοπές στις κρατικές δαπάνες για την έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και οι θεωρίες συνομωσίας, δεν θα πρέπει να σταθούν εμπόδιο, όχι μόνο γιατί τα mRNA εμβόλια αποτελούν ελπίδα για ολόκληρη την ανθρωπότητα, αλλά και επειδή αυτό επιτάσσουν τα εθνικά συμφέροντα της χώρας.
Σπύρος Μιχαλόπουλος
Βιβλιογραφία
- What are mRNA vaccines and how do they work? https://medlineplus.gov/genetics/understanding/therapy/mrnavaccines/ (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Andy Extance, 2021, mRNA vaccines: hope beneath the hype https://www.jstor.org/stable/27354890?searchText=mrna%20vaccines&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3Dmrna%2Bvaccines%26so%3Drel&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&refreqid=fastly-default%3A5facc069d8c9900a6a6ec8ee4113af0a (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Chris Beyrer, 2021, The Long History of mRNA Vaccines https://publichealth.jhu.edu/2021/the-long-history-of-mrna-vaccines (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Kevin Doxzen and Elissa Prichep, 2021, mRNA vaccines – here’s everything you need to know https://www.weforum.org/stories/2021/07/everything-you-need-to-know-about-mrna-vaccines/ (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Reinhilde Veugelers, 2021, mRNA VACCINES: A LUCKY SHOT?https://www.jstor.org/stable/resrep38517?searchText=mrna+vaccines&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3Dmrna%2Bvaccines%26so%3Drel&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&refreqid=fastly-default%3A5facc069d8c9900a6a6ec8ee4113af0a&seq=1 (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Josh Holder, 2023, Tracking Coronavirus Vaccinations Around the World https://www.nytimes.com/interactive/2021/world/covid-vaccinations-tracker.html (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Joseph S. Nye, Jr., 2021, COVID-19 vaccines and the US national interest https://jordantimes.com/opinion/joseph-s-nye-jr/covid-19-vaccines-and-us-national-interest (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Cathrine Lund Lorentzen, MDa ∙ Prof John B Haanen, MD PhDb ∙ Özcan Met, PhDa ∙ Prof Inge Marie Svane, MD PhD, 2022, Clinical advances and ongoing trials of mRNA vaccines for cancer treatment https://www.thelancet.com/journals/lanonc/article/PIIS1470-2045(22)00372-2/fulltext (Ανακτήθηκε: 10/03/2025)
- Πηγή εικόνας: pixabay.com