Είναι αρκετές εκείνες οι φορές, που συχνά ακούει κανείς την ερώτηση γιατί να ενδιαφέρει την κοινωνία η συντήρηση και η ανάδειξη των πολιτιστικών της μνημείων. Συνήθως, αυτή είναι μια ερώτηση, που θα γίνει από άτομα νεαρότερων ηλικιών και εκεί ακριβώς θα πρέπει κανείς να εστιάσει, καθώς είναι ζωτικής σημασίας και οι νεότερες γενιές να κατανοήσουν, ότι τα μνημεία, ιδιαίτερα εκείνα που βρίσκονται εντός αστικού ιστού, είναι εκείνα που ‘’ανοίγουν’’ τον διάλογο με το παρελθόν. Μέσα από αυτά, κατανοούμε την ιστορική πορεία του τόπου μας και μπαίνουμε σε θέση να διαχειριστούμε το παρόν μας καλύτερα. Ένα παρόν που ολοένα και μεταβάλλεται με εντατικούς ρυθμούς και γίνεται πολυσύνθετο.
Το εξελισσόμενο αυτό κοινωνικό πλαίσιο έρχεται συχνά σε σύγκρουση με το παρασκήνιο που περιβάλλει τα μνημεία αυτά. Δεν πρέπει να λησμονούμε, ότι το κάθε μνημείο είναι προϊόν μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και έχει δημιουργηθεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Ως εκ τούτου, πολλές φορές μπορεί να έρχεται σε αντιδιαστολή με τις σύγχρονες κοινωνικές νόρμες.
Η διαμάχη αυτή στις μέρες μας έκανε την εμφάνιση της μέσα από μία σειρά κοινωνικών αντιδράσεων, που ήγειραν συγκεκριμένου χαρακτήρα μνημεία, σε διάφορες πόλεις του κόσμου.
Συγκεκριμένα, στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας αναδείχθηκε, σχεδόν πρόωρα θα έλεγε κανείς, το
ζήτημα της εξαφάνισης και ισοπέδωσης συμβολικών έργων τέχνης, που η ύπαρξη τους και μόνο
οδηγούσε στην υπενθύμηση οδυνηρών ιστορικών γεγονότων για την συλλογική μνήμη. Ο λόγος της σύγκρουσης ήταν η σημερινή Σπείρα ή Οβελίσκος του Δουβλίνου.
Το εν λόγω δημιούργημα ανεγέρθηκε το 2003, στο σημείο όπου κάποτε δέσποζε η Στήλη του Νέλσονα. Η Στήλη αυτή είχε κατασκευαστεί το 1809 με σκοπό να τιμήσει τον ναύαρχο Νέλσον, ο οποίος κατά διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων είχε επιτύχει μια μεγαλειώδη νίκη στην ναυμαχία του Τραφάλγκαρ. Παρ’ όλα αυτά, ήδη από τότε είχε προκαλέσει αντιδράσεις, καθώς
αποτελούσε πρόδηλο σύμβολο του μεγαλείου, της ισχύος και της επιβολής του βρετανικού στέμματος στον κόσμο. Κάτι τέτοιο είναι λογικό να εξοργίζει την ιρλανδική κοινωνία, η οποία, ήδη από τον 19ο αιώνα, διεκδικεί δυναμικά την πραγματοποίηση του αιτήματος της για ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση.
Παρά την ανεξαρτησία της το 1923, καμία από τις κυβερνήσεις της Ιρλανδίας δε θέλησε να ξεκινήσει διαδικασίες με σκοπό την απομάκρυνση της Στήλης από το σημείο, παρά το γεγονός ότι έκτοτε και για σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα δεν έπαψαν οι παρεμβάσεις και η καταπίεση από μεριάς της Μεγάλης Βρετανίας. Ο κοινωνικός αναβρασμός έθρεψε τα πρώτα αντάρτικα κινήματα και αυτά με την σειρά τους ενέταξαν στο σχέδιο δράσης τους επιχειρήσεις με στόχο να πλήξουν τα σύμβολα ενός παρελθόντος που δεν σκόπευε να τους διευκολύνει στην νέα εποχή που ήθελε να χαράξει η Ιρλανδία. Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός/IRA ήταν εκείνος, που το 1966 αποφασίζει να ανατινάξει την Στήλη του Νέλσονα. Από την στιγμή εκείνη και για τα επόμενα 40 χρόνια, θα ανοίξει ένας αδιάκοπος διάλογος για το τι θα αντικαταστήσει την Στήλη και με ποια συμβολική αξία. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την ανατίναξη του μνημείου, στόχος της τότε ιρλανδικής κυβέρνησης ήταν η αντικατάσταση της Στήλης με την προτομή ενός Iρλανδού αγωνιστή , του Πάτρικ Πιρς, ο οποίος ήταν ένας εκ των ηγετών της Πασχαλινής Εξέγερσης.
Η Σπείρα ή ο Οβελίσκος του Δουβλίνου δεν είναι παρά μόνο ένα ατσάλινο, κωνικού σχήματος, κατασκεύασμα, ύψους 121 μέτρων, σημείο αναφοράς και συνάντησης για τους Δουβλινέζους. Εν τέλει, επικράτησε η άποψη, ότι στη θέση ενός συμβόλου-μνημείου, που πόλωσε το κοινωνικό κλίμα και διατηρούσε σε αναβρασμό τα πάθη μια εμφύλιας διαμάχης για τόσες δεκαετίες, καλύτερα να ανεγειρόταν κάτι μη φορτισμένο και ουδέτερο. Αυτή η επιλογή δείχνει και την διάθεση της σύγχρονης ιρλανδική κοινωνίας και πολιτείας να αφήσει τις πληγές του παρελθόντος να επουλωθούν, αφού οποιαδήποτε άλλη επιλογή, όπως αυτή της προτομής του Πάτρικ Πιρς ή κάτι αντίστοιχο, θα εμπόδιζε τη γεφύρωση των διαφορών.
Αυτό είναι και η απάντηση στο ερώτημα που τέθηκε επί της αρχής. Τα πολιτιστικά μνημεία οφείλουν να εμπνέουν τους ανθρώπους στο παρόν και συνεπώς να εκφράζουν τις διαχρονικές αξίες που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία. Να είναι ο κοινός τόπος, το ενιαίο σύμβολο, από το οποίο μπορεί να αντλήσει το άτομο τα στοιχεία της ταυτότητας του. Η συγκεκριμένη διένεξη ήταν απλώς η αρχή σε μια σειρά ομοειδών κοινωνικών αιτημάτων για αλλαγή του μνημειακού τοπίου, κυρίως αποικιοκρατικού χαρακτήρα, ανά τον κόσμο.
Ποδιάς Λεωνίδας
Βιβλιογραφία:
- https://theatrecomments.weebly.com/taualphaxiiotadeltaiotaalpha-write/54 δουβλινο: μεγαλο σε ηλικια, νεο στην… ψυχη (2023). Διαθέσιμο: https://theatrecomments.weebly.com/taualphaxiiotadeltaiotaalpha-write/54
- https://thedubliner.gr/el/the-home-of-the-dubliner/ The Home of The Dubliner | The Dubliner – Irish Pub (2015). Διαθέσιμο: https://thedubliner.gr/el/the-home-of-the-dubliner/
- https://www.tovima.gr/print/vimagazino/o-polemos-lfton-mnimeion/ Ο πόλεμος των μνημείων – ΤΟ ΒΗΜΑ (2023). Διαθέσιμο: https://www.tovima.gr/print/vimagazino/o-polemos-lfton-mnimeion/