Η μυθολογία αποτελεί έναν επιστημονικό κλάδο, ο οποίος ασχολείται με τη μελέτη ιστοριών, που έχουν εξέχουσα σημασία για έναν πολιτισμό και είχαν θρησκευτικό συνήθως περιεχόμενο. Οι μύθοι είναι εν γένει ιστορίες, βασισμένες στην παράδοση και το θρύλο, προορισμένες αρχικά να ερμηνεύσουν το πώς ξεκίνησε η δημιουργία σε κοσμικό και τοπικό επίπεδο με μύθους της δημιουργίας ή ιδρυτικούς μύθους και να αιτιολογήσουν πληθώρα γεγονότων. Πολλοί μύθοι δημιουργήθηκαν προκειμένου να εξηγηθούν φυσικά φαινόμενα ή να συμπληρωθούν πολιτισμικά κενά, όμως εξίσου αρκετοί δεν είχαν ερμηνευτικό σκοπό και ήταν αφηγήσεις, οι οποίες πέρασαν από γενιά σε γενιά και το περιεχόμενό τους αναφέρονταν σε υπερφυσικά όντα και καταστάσεις. Δεν πρέπει να λησμονούμε βέβαια, ότι από τους μύθους μπορούμε να αντλήσουμε και πολλά ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία, καθώς οι περισσότεροι βασίζονται σε ιστορικά γεγονότα και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως πηγές ιστορικών πληροφοριών. Ακόμα και σήμερα, οι άνθρωποι κατασκευάζουν ιστορίες με τη μορφή κυρίως αστικών μύθων στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν ορισμένα γεγονότα.
Λαμβάνοντας λοιπόν υπόψη το πώς και το γιατί δημιουργήθηκαν οι μύθοι, γίνεται κατανοητό, ότι σε αρκετούς πολιτισμούς ορισμένοι μύθοι συγκλίνουν ως προς τα στοιχεία και το περιεχόμενό τους. Αυτό δεν παρατηρείται απαραίτητα μόνο σε εγγύς γεωγραφικά πολιτισμούς, καθώς πολλοί απομακρυσμένοι μεταξύ τους λαοί εμφανίζουν αρκετές ομοιότητες ή αναλογίες στη μυθολογία τους. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η Ελλάδα με την Ιαπωνία. Έχει παρατηρηθεί από αρκετούς ειδικούς, πως αυτές οι δύο απομακρυσμένες γεωγραφικά μεταξύ τους χώρες παρουσιάζουν αναλογίες και ομοιότητες στη μυθολογία τους. Η πιο αντιπροσωπευτική περίπτωση τέτοιου είδους αναλογίας είναι η ιστορία της θεάς του Ηλίου Amaterasu στην Ιαπωνική μυθολογία και της θεάς της Γεωργίας Δήμητρα στην Ελληνική μυθολογία. Η παράλληλη ανάλυση των δύο αυτών θεοτήτων αποκάλυψε μία κοινή δομή μέσα από την οποία διαφορετικοί λαοί αντιλαμβάνονταν τις εποχές, τον χρονικό κύκλο του ηλίου και τη γεωργία.
Εν πρώτοις, η Amaterasu γεννήθηκε κατευθείαν από τον πατέρα της, ο οποίος μόλις είχε επιστρέψει από τον κόσμο των νεκρών, αφού πρώτα εξαγνίστηκε. Η κόρη του Amaterasu είναι, όπως αναφέρθηκε, η θεά του φωτός και ως εκ τούτου, κατέχει εκ των πραγμάτων μια πολύ σημαντική θέση ανάμεσα στις θεότητες, ενώ ταυτόχρονα είναι και απόγονος της αυτοκρατορικής οικογένειας. Αποστολή της είναι να βασιλεύσει στο Takama no hara (Καθαρό Βασίλειο του Παραδείσου), ενώ ο αδελφός της, Susa noo κυριαρχούσε τον ωκεανό. Αυτή ήταν και η αιτία της ζήλειας μεταξύ τους, η οποία οδήγησε τον Susa noo να την προσβάλει, αμφισβητώντας την κυριαρχία της και εξαπέλυσε στην Γη μια τρομερή καταιγίδα καταστρέφοντας όλες τις σοδιές και επιτέθηκε στην Amaterasu, ενώ σκότωσε μια από τις ακολούθους της. Η Amaterasu ξέφυγε, όμως αυτό είχε ως αποτέλεσμα να απομονωθεί σε μια σπηλιά. Η Amaterasu, λοιπόν, δεν είναι μόνο μια σημαντική θεότητα, αλλά κατέχει και ολόκληρη τη δύναμη του σύμπαντος και του ηλίου και επομένως και την πηγή κάθε ζωής. Όταν κλείστηκε στην σπηλιά, ατέρμονη νύχτα και σκοτάδι έπεσε στον κόσμο, το οποίο μπορεί να ερμηνευθεί και ως καταστροφή της φύσης, αρρώστιες και θάνατος.
Σε αυτό το σημείο, γίνεται αντιληπτή και η αναλογία με τη θεά Δήμητρα στην Ελληνική μυθολογία. Παρόλο που η Δήμητρα δεν είναι η θεά του Ηλίου (θεός του Ηλίου είναι ο Απόλλων στην Ελληνική μυθολογία), αλλά η θεά της Γεωργίας, η μεγάλη δύναμη που κατέχει, γίνεται αντιληπτή όταν ο αδελφός της, Άδης, ο Θεός του Κάτω Κόσμου (βασίλειο των νεκρών) απήγαγε την κόρη της, Περσεφόνη. Σύμφωνα με το μύθο, μόλις η Δήμητρα έμαθε για την απαγωγή της κόρης της ντύθηκε στα μαύρα και απομονώθηκε κι εκείνη σε μια σπηλιά στο βουνό Έλαιον. Τόσο στην Ελληνική όσο και στην Ιαπωνική μυθολογία, η κάθοδος μέσα στη Γη (σπηλιά και στις δύο περιπτώσεις) σημαίνει τον θάνατο. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η Δήμητρα παρόλο που δεν είναι η θεά του ηλίου και δεν έχει την εξέχουσα θέση που έχει η Amaterasu στο Ελληνικό Πάνθεον, είναι μια πολύ δυνατή θεότητα, καθώς αντιπροσωπεύει τη Γη και όλους τους καρπούς που παράγει και επομένως τον πυρήνα της ζωής και για τα υπόλοιπα έμβια όντα που ζουν επάνω σε αυτή. Αυτό λοιπόν που γίνεται αντιληπτό στη μεν περίπτωση μόνο με την Amaterasu και στη δε με τη Δήμητρα και την Περσεφόνη είναι ο μαρασμός της φύσης και της ζωής, που αντιπροσωπεύει το χειμώνα και αργότερα την αποκατάσταση της άνοιξης. Επιπλέον, και στους δύο μύθους φαίνεται, πως οι συνέπειες του σκότους, του χειμώνα και της απώλειας ή του θανάτου επηρεάζουν τους θεούς με τον ίδιο τρόπο που επηρεάζουν τους ανθρώπους.
Θα μπορούσε ωστόσο να ειπωθεί, ότι η απουσία του ηλίου, δηλαδή η φυγή της Amaterasu στην σπηλιά, θα μπορούσε να σημαίνει την έκλειψη του ηλίου. Όμως, αν αναλύσει κανείς το μύθο, θα παρατηρήσει επιμέρους στοιχεία, τα οποία παραπέμπουν στο χειμώνα. Για τους Ιάπωνες, οι οποίοι κατά κόρον ασχολούνταν με την αγροτική παραγωγή ρυζιού και ήξεραν τον κύκλο των εποχών πολύ καλά, ο χειμώνας σήμαινε την προσωρινή απώλεια του ηλίου και μάλιστα το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπου είναι η πιο μικρή μέρα του χρόνου – θα μπορούσε να σηματοδοτεί και τη μέρα που μπήκε η Amaterasu στην σπηλιά. Από την άλλη για τους Έλληνες, η αγροτική αναλογία είναι πιο προφανής με την Περσεφόνη να πηγαίνει στον Κάτω Κόσμο (η απώλεια) και την Δήμητρα, ως θεά της Γεωργίας να ντύνεται στα μαύρα και να μπαίνει στη σπηλιά, που σημαίνει την προσωρινή παύση της αγροτικής δραστηριότητας ως επί το πλείστον.
Η παράλληλη ανάλυση των δύο μύθων εκτενέστερα δίνει στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν, ότι δεν πρόκειται απλώς για μία σύμπτωση, αλλά ότι πρόκειται για μια συγκεκριμένη δομή αναλογιών, η οποία ακολουθείται και στις δύο περιπτώσεις. Μέσα από αυτούς τους μύθους και τις μουσικές και χορικές αναφορές που τους συνοδεύουν, υφαίνεται και μια κοινωνική δομή, στην οποία γίνονται τελετές για ανεξήγητα φαινόμενα και προάγεται η ανθρώπινη επικοινωνία με τη χρήση του χορού της μουσικής, καθώς επίσης αποδεικνύεται και η ύπαρξη ενός ιεραρχικού και θρησκευτικού συστήματος.
Άλκη Κορωνάκη
Πηγές:
International Journal Of Mythology, 1993, Vol.2 (1993), pp. 9-21 Retrieved on April 10th 2021 from : https:/ / www.jstor.org/stable/24617979
Μυθολογία. (2020, February 22). Retrieved April 14, 2021, from https://el.wikipedia.org/wiki
Σουσάνoο. (2020, December 31). Retrieved April 14, 2021, from https://el.wikipedia.org/wiki
Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=626913