Είναι γεγονός ότι ο πολιτισμός, ως το ισχυρότερο μέσο άσκησης ήπιας ισχύος, έχει διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην ανάδυση και ανάπτυξη της Αμερικανικής Ηπείρου. Η τελευταία, αξιοποιώντας τη δυναμική του πολυπολιτισμικού της υποβάθρου, διεύρυνε την παγκόσμια πολιτιστική της επιρροή μέσω της διπλωματίας της μουσικής. Μέσα σε ένα περιβάλλον πολιτικών αλλαγών και κοινωνικών διεκδικήσεων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, ως επιδραστικά ανερχόμενο μουσικό ρεύμα εμφανίζεται η τζαζ. Από τη δημιουργία της ως σήμερα, η πολυσχιδής επίδρασή της στη μουσική βιομηχανία όσο και ο κοινωνικός της αντίκτυπος -με την υπέρβαση φυλετικών και μη διακρίσεων- είναι καθοριστικά.
Η τζαζ, ως όργανο της παγκόσμιας πολιτιστικής διπλωματίας, αναδιάρθρωσε τις σχέσεις των υπερδυνάμεων στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου και συνέβαλε στην αμερικανική πολιτισμική επέκταση παγκοσμίως. Μέσω ενός συνδυασμού προγραμμάτων μουσικής ανταλλαγής, το Υπουργείο Εξωτερικών (U.S. Department of State) αποσκοπούσε στο να επικοινωνήσει παγκοσμίως θεμελιώδεις αξίες της ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και της δημιουργικότητας εντός ενός ευρέως πολυπολιτισμικού πλαισίου που πρέσβευαν οι ΗΠΑ. Μάλιστα, ο Thelonious Monk, αναφέρει ότι “η τζαζ είναι ελευθερία”, καθιστώντας σαφή την ιδιαιτερότητά της ως μουσικό είδος. Έτσι, αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πολιτισμικά φαινόμενα του 20ου αιώνα, διανοίγοντας νέες προοπτικές στον καλλιτεχνικό χώρο.
Ως αναγνωρίσιμο μουσικό είδος, η τζαζ πρωτοεμφανίστηκε το 1900 στη Νέα Ορλεάνη. Η ιστορία της διπλωματίας της τζαζ, ως πυλώνα της εξωτερικής πολιτικής, από την άλλη, εμφανίστηκε στην εποχή του ανταγωνισμού του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Μπροστά στις εντάσεις και την αυξημένη προπαγάνδα, οι τότε κρατικά ιθύνοντες προέβησαν σε μια σύνδεση των Αμερικανών με τους διεθνείς καλλιτέχνες της τζαζ προκειμένου να ανταλλάξουν μουσικά ερεθίσματα και να βελτιώσουν τη δημόσια εικόνα των Ηνωμένων Πολιτειών. Το 1956, Αμερικανοί καλλιτέχνες και Πρεσβευτές της Τζαζ (Jazz Ambassadors), επικαλούμενοι τις αμερικανικές αρχές της ένταξης, του σεβασμού και της καινοτομίας, μετέδωσαν το αμερικανικό πνεύμα στις χώρες που επισκέφθηκαν. Αντανακλώντας την εγχώρια εικόνα της αμερικανικής κοινωνίας, οι Quincy Jones, Dizzy Gillespie, Louis Armstrong, Duke Ellington, και Sarah Vaughan αποτέλεσαν κρίσιμοι παράγοντες στην έναρξη της εποχής των Πολιτικών Δικαιωμάτων παγκοσμίως. Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί πως, λόγω των αφρικανικών καταβολών της, η τζαζ ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανηθικότητα και τη λύτρωση, χωρίς, όμως, αυτό να αμαυρώσει την ύστερη αναγνωσιμότητά της διεθνώς.
Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία των προκλήσεων, η διπλωματία της τζαζ καθίσταται ζωτικής σημασίας για την πολιτισμική ένωση των λαών υπό το πρίσμα του αμερικανικού ιδεώδους. Η έξαρση των φυλετικών διακρίσεων, η κλιματική αλλαγή, οι απειλές για τη δημοκρατία έχει επιφορτίσει το αρμόδιο Υπουργείο των ΗΠΑ με την ευθύνη της διατήρησης της κοινωνικής δύναμης που η τζαζ διαθέτει. Προκειμένου να καταστεί αυτό εφικτό, η 30η Απριλίου έχει οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Τζαζ (International Jazz Day). Με πρωτοβουλία της UNESCO, η ημέρα αυτή αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση για διαπολιτισμικό διάλογο και αμοιβαία κατανόηση στο πλαίσιο της ειρήνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, επανατοποθετώντας στο προσκήνιο το αμερικανικό αξιακό σύστημα. Έτσι, πολλές κυβερνήσεις, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, εκπαιδευτικά ιδρύματα και ιδιώτες που πραγματεύονται την προώθηση της τζαζ επωφελούνται της ευκαιρίας για μεγαλύτερη εκτίμηση όχι μόνο της μουσικής αλλά και της συμβολής της στην χωρίς αποκλεισμούς οικοδόμηση κοινωνιών.
Η Παγκόσμια Ημέρα Τζαζ εντάσσεται στο μήνα Απρίλιο ως απόδοση φόρου τιμής προς το μουσικό αυτό είδος (Jazz Appreciation Month) για τη συμβολή του στη διεθνή πραγματικότητα. Για τη φετινή χρονιά, οι εκδηλώσεις που έλαβαν χώρα επικεντρώθηκαν κυρίως στην “διασταυρούμενη επικονίαση” της αφρο-καραϊβικής μουσικής και της τζαζ που οδηγεί στη διαμόρφωση της λατινικής τζαζ.
Μια από τις δράσεις διατήρησης και ανάδειξης της μουσικής κληρονομιάς των Jazz Ambassadors αποτελεί η “Αμερικανική Μουσική στο Εξωτερικό” (American Music Abroad-AMA), όπου μουσικοί όλων των ειδών μοιράζονται την αμερικανική μουσική με κοινό παγκοσμίως. Οι ανταλλαγές AMA περιλαμβάνουν συναυλίες, συνεργατικές παραστάσεις με ντόπιους μουσικούς και εργαστήρια και απευθύνονται σε νεότερο κοινό σε χώρες με λιγότερες ευκαιρίες να γνωρίσουν Αμερικανούς καλλιτέχνες.. Με επίκεντρο την αμερικανική κουλτούρα, χαρακτηριστική είναι η συμμετοχή σύγχρονων καλλιτεχνών της τζαζ, όπως οι Huntertones, Gabrielle Stravelli, και Camille Thurman. Επιπρόσθετα, μουσικά προγράμματα όπως το OneBeat και το Next Level παρουσιάζουν μουσικούς, δημιουργούς και DJ σε διαφορετικά ακροατήρια, ενεργοποιώντας τα σε ζητήματα αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, όπως η ενδυνάμωση των γυναικών και των νέων. Το Next Level στέλνει Αμερικανούς καλλιτέχνες στο εξωτερικό για να ηγηθούν σε εργαστήρια, παραστάσεις κοινότητας και master classes, ενώ το OneBeat συγκεντρώνει αναδυόμενους μουσικούς ηγέτες από όλο τον κόσμο για να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο δίκτυο μουσικών πρωτοβουλιών με πολιτικούς δεσμούς.
Η Διπλωματία της Τζαζ υποστηρίζει ότι αυτή “η μουσική μέθοδος κατάκτησης καρδιών και μυαλών” συχνά υπερέβαινε τις οικονομικές και στρατηγικές προτεραιότητες. Πλέον, η τζαζ συνιστά μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς που μέσα από αυτήν ξεχώρισαν σπουδαίοι μουσικοί και άνθρωποι, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση του αμερικανικού πολιτισμικού γίγνεσθαι και του -μουσικού- κόσμου εν γένει.
Ευαγγελία Τσαμούλου
Βιβλιογραφία:
Φωτογραφία ανακτήθηκε από εδώ.
American Music Abroad. Ανακτήθηκε από εδώ.
Cultural Diplomacy. Ανακτήθηκε από εδώ.
Davenport, L. (2009). Jazz Diplomacy: Promoting America in the Cold War Era. University Press of Mississippi. Ανακτήθηκε από εδώ.
International Jazz Day. Ανακτήθηκε από εδώ.
Jaworski, S. and Fosher, D. (2003). National Brand Identity & Its Effects on Corporate Brands: The Nation Brand Effect (NBE). The Multinational Business Review, 11(2), 99-113. Retrieved from here.
Jazz Appreciation Month. Ανακτήθηκε από εδώ.
Jazz Diplomacy: Then and Now. Ανακτήθηκε από εδώ.
Music & Film Diplomacy at the State Department. Ανακτήθηκε από εδώ.
On International Jazz Day, remembering some of the greatest artists and hits of all time. Ανακτήθηκε από εδώ.
OneBeat. Ανακτήθηκε από εδώ.
Schneider, C. (2003). Diplomacy that works: ‘Best Practices’ in Cultural Diplomacy. [Ph.D.]. Georgetown University. Ανακτήθηκε από εδώ.
Schneider, C. (2004). Culture Communicates: US Diplomacy that works. Netherland Institute of International Relations ‘Clingendael’. Ανακτήθηκε από εδώ.Δημητρίου, Α. (2020). Η πολιτιστική βιομηχανία στο χώρο της μουσικής και η συμβολή της στην προώθηση της μουσικής. Η περίπτωση της δισκογραφικής εταιρείας columbia records στο χώρο της προώθησης της τζαζ μουσικής και η ανάλυση της στρατηγικής της. [Διπλωματική Εργασία]. Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Ανακτήθηκε από εδώ.