-Να κανονίσουμε “fika”!
Μου είπε μια Ελληνίδα, ήδη φοιτήτρια στην πρωτεύουσα της Σουηδίας. “Fika”; Μου πήρε καιρό να καταλάβω πως επρόκειτο για μία συνήθεια βαθιά ριζωμένη στην κουλτούρα των ανθρώπων εδώ.
Άυλη πολιτιστική πρακτική του σουηδικού “fika” διαμορφώνεται και συν-δημιουργεί επωνυμία (branding) της χώρας. Αφορά μία αξιαγάπητη παράδοση στη Σουηδία και δηλώνει τον τρόπο με τον οποίο τα άυλα πολιτιστικά «περιουσιακά στοιχεία» υιοθετούνται και εδραιώνονται στην τοπική κοινωνία υποδοχής.[1]
Τι σημαίνει; Η ακριβής μετάφραση της λέξης είναι «διάλειμμα για καφέ»,[2] ενώ η προέλευση εδράζεται στην λέξη του 19ου αιώνα “kaffi” (=καφές).[3] Η λέξη “kaffi” έπειτα αντιστράφηκε σε “fika”, ως όρος αργκό και από τότε έχει διατηρηθεί.
Το να κάνεις ένα διάλειμμα στο γραφείο για να πιεις έναν καφέ δεν είναι “fika”. Αντιπροσωπεύει κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό ραντεβού για καφέ. Ένα παραδοσιακό σουηδικό “fika” αποτελείται από ένα ζεστό φλιτζάνι καφέ και συνήθως φρεσκοψημένα ψωμάκια ή ρολό κανέλας (kanelbullar). Εκτός από τον καφέ, λοιπόν, η εμπειρία του “fika” περιλαμβάνει επίσης και γλυκά. Κάποια από τα πιο δημοφιλή σουηδικά αρτοσκευάσματα σε συνδυασμό με τον καφέ, πέρα από τα “kanelbullar”, είναι τα “vetebullar”, τα “chokladbollar” ή αλλιώς οι μπάλες σοκολάτας – ένα από τα πρώτα κιόλας γλυκά που μαθαίνουν να φτιάχνουν τα παιδιά -, τα “småkakor”, τα οποία είναι τόσο ουσιώδη που το 1800 έπρεπε οπωσδήποτε να υπάρχουν σε ένα νοικοκυριό. Επιπλέον, το κολλώδες κέικ “kladdkaka”, το “dammsugare”, ένα γλυκό που οφείλει την ονομασία του στην εμφάνισή του, ήτοι την ηλεκτρική σκούπα, οι καρδιές βανίλιας “vaniljhjärtan”, η πριγκίπισσα τούρτα “princesstårta” και η τάρτα αμυγδάλου “mazariner”.[4]
Αυτό που το κάνει “fika”, με βάση τη χρήση του από τους Σουηδούς, είναι η ευκαιρία για κοινωνικοποίηση στην καθημερινότητά τους, δεδομένου ότι ίσως να μην υπάρχουν τόσες κοινωνικές ευκαιρίες μέσα στη μέρα τους. Η έννοια του “fika” αποτελεί φυσικό μέρος της σουηδικής καθημερινότητας. Η λέξη, λοιπόν, “fika” μεταφρασμένη θα μπορούσε να σημαίνει «διάλειμμα για καφέ και κέικ», το οποίο είναι εν μέρει σωστό, αλλά στην πραγματικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Είναι ένα σημαντικό μέρος της σουηδικής κουλτούρας. Πολλοί Σουηδοί θεωρούν ότι είναι σχεδόν απαραίτητο να βρίσκουν χρόνο για “fika” κάθε μέρα. Σημαίνει να βρίσκουν χρόνο για φίλους και συναδέλφους να μοιραστούν ένα φλιτζάνι καφέ (ή τσάι) και κάτι να φάνε.[5]
Το “fika” είναι μια τελετουργία. Η πλειοψηφία του σουηδικού λαού θεωρεί σημαντικό να βρίσκουν χρόνο για να σταματήσουν και να κοινωνικοποιηθούν, να κάνουν μια παύση. Αυτό ανανεώνει την ψυχολογική κατάσταση και ενισχύει τις σχέσεις. Και είναι και επιχειρηματικά καρποφόρο, καθώς οι επιχειρήσεις έχουν καλύτερες ομάδες και είναι πιο παραγωγικές, όταν το “fika” είναι θεσμοθετημένο. Το έθιμο είναι τόσο βαθιά ριζωμένο στη σουηδική ψυχοσύνθεση, ώστε ορισμένες εταιρείες προσθέτουν ρήτρα στις συμβάσεις που αναφέρει, ότι οι εργαζόμενοι δικαιούνται διαλείμματα “fika”. Μια έξυπνη κίνηση, καθώς ένα σημείο “fika” μπορεί να είναι θεραπευτικό, προάγοντας την ευεξία και την παραγωγικότητα.[6]
Οι Σουηδοί όλων των ηλικιών και φύλων προτιμούν το έθιμο, απολαμβάνοντας το χαλαρά στη δουλειά με τους συναδέλφους τους ή επιλέγοντας μια πιο περίτεχνη έξοδο με φίλους το Σαββατοκύριακο. «Ας κάνουμε fika» (“Let’s do fika”), είναι ένα από τα πιο ενθαρρυντικά μηνύματα που μπορείτε να λάβετε από έναν φίλο.[7]
Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην πρωτεύουσα, άνοιξε το μαγαζί «Fika Athens» εμπνευσμένο από τη φιλοσοφία των Σουηδών και των Σκανδιναβών γενικότερα.[8] Πρόκειται για μία από τις πιο σημαντικές λέξεις που πρέπει να γνωρίζει όποιος επισκέπτεται την χώρα.
Ελπίδα Ρέρρα
Βιβλιογραφία:
Caprioli, L., Larson, M., Ek, R., & Ooi, C.-S., ‘The inevitability of essentializing culture in destination branding: the cases of fika and hygge’. Journal of Place Management and Development, no. 3, 2021, pp. 346–361.
‘What is Swedish fika?’, Destination Uppsala, https://destinationuppsala.se/en/guides/what-is-swedish-fika/#:~:text=Let’s%20get%20down%20to%20business,a%20part%20of%20the%20deal (accessed 22 October 2023)
Duxbury, J., ‘Fika, A relaxing coffee and cake break’, Swedish Food, https://swedishfood.com/fika?expand_article=1 (accessed 10 October 2023).
Wei, C., ‘The traditional Swedish fika and its pastries’, Whetstone magazine, https://www.whetstonemagazine.com/journal/the-traditional-swedish-fika-and-its-pastries (accessed 01 November 2023).
‘Fika like a Swede’, Visit Sweden, https://visitsweden.com/what-to-do/food-drink/swedish-kitchen/all-about-swedish-fika/ (accessed 22 October 2023)
Καμπόσου, Κ., ‘Fika: Σαν να πίνεις καφέ στη Σουηδία αλλά βρίσκεσαι στην Αθήνα’, Athens Voice, 2021, https://www.athensvoice.gr/life/geusi/themata/739960/fika-san-na-pineis-kafe-stin-soyidia-alla-vriskesai-stin-athina/ (accessed 11 October 2023)
[1] L. Caprioli, M. Larson, E. Richard & C. Ooi, ‘The inevitability of essentializing culture in destination branding: the cases of fika and hygge’, Journal of Place Management and Development, no. 3, pp. 346-361.
[2] ‘What is Swedish fika?’, Destination Uppsala, https://destinationuppsala.se/en/guides/what-is-swedish-fika/#:~:text=Let’s%20get%20down%20to%20business,a%20part%20of%20the%20deal (accessed 22 October 2023)
[3] J. Duxbury, ‘Fika, a relaxing coffee and cake break’, Swedish food, https://swedishfood.com/fika , (accessed 22 October 2023).
[4] C. Wei, ‘The traditional Swedish fika and its pastries’, Whetstone magazine, https://www.whetstonemagazine.com/journal/the-traditional-swedish-fika-and-its-pastries (accessed 01 November 2023).
[5] J. Duxbury, ‘Fika, a relaxing coffee and cake break’, Swedish food, https://swedishfood.com/fika , (accessed 22 October 2023).
[6] ‘Fika like a Swede’, Visit Sweden, https://visitsweden.com/what-to-do/food-drink/swedish-kitchen/all-about-swedish-fika/ , (accessed 22 October 2023).
[7] Ibid.
[8] Κ. Καμπόσου, ‘Fika: Σαν να πίνεις καφέ στη Σουηδία αλλά βρίσκεσαι στην Αθήνα’, Athens Voice, 2021, https://www.athensvoice.gr/life/geusi/themata/739960/fika-san-na-pineis-kafe-stin-soyidia-alla-vriskesai-stin-athina/ (accessed 11 October 2023).
