“Sport can create hope where once there was only despair.”
Nelson Mandela
Αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της πολύπλευρης κοινωνίας, η αθλητική βιομηχανία καθίσταται εργαλείο βαρύνουσας σημασίας για την πολιτιστική διπλωματία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ήδη από πολύ νωρίς, χρησιμοποίησαν δυναμικά τους υλικοτεχνικούς αλλά και ανθρώπινους πόρους που διέθεταν προκειμένου να προάγουν το αμερικανικό αίσθημα παγκοσμίως και να προωθήσουν έναν αμφοτερόπλευρο πολιτισμικό διάλογο. Η ισχυροποίηση αυτή του αμερικανικού brand πραγματώνεται μέσω δράσεων, προγραμμάτων, αλλά και ανταλλαγών αθλητών, προωθώντας τις αρχές της αμερικανικής κοινωνίας διεθνώς.
Αξίζει να αναφερθεί η μεγάλη σημασία της ήπιας ισχύος που απορρέει από τη διπλωματία του αθλητισμού όσον αφορά στην προαγωγή του αμερικανικού ιδεώδους. Σύμφωνα με τον J. Nye, τα όσα προσφερόμενα εργαλεία της κουλτούρας, των νόμιμων πολιτικών, καθώς και της επικοινωνίας δύνανται να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά προκειμένου να εξάγουν επιδέξιες στρατηγικές μετατροπής. Οι ίδιοι οι αθλητές, ως “ambassadors” της χώρας τους, λειτουργούν ως διαμορφωτές των προτιμήσεων στο εξωτερικό, καθώς επίσης και ως χαρισματικά υποκείμενα με την ισχύ να επηρεάζουν δραστικά το κοινό που τους παρακολουθεί. Έτσι, οι καθολικές αξίες που επιδιώκεται να γίνονται σεβαστές -αυτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανεκτικότητας, του δίκαιου παιχνιδιού, της απουσίας ντόπινγκ, του επαγγελματισμού- διευρύνονται σε παγκόσμια κλίμακα.
Στην αμερικανική περίπτωση, η πραγμάτωση των πολιτιστικών πρακτικών της εξωτερικής πολιτικής καθίσταται εφικτή μέσω της αμοιβαίας συνεργασίας κρατικού και ιδιωτικού τομέα. Πιο συγκεκριμένα, τον Απρίλιο του 1972, εννέα παίκτες από την εθνική ομάδα Πινκ-Πονκ των ΗΠΑ (U.S. Table Tennis Team) αποτέλεσαν την πρώτη αντιπροσωπεία Αμερικανών που επισκέφτηκαν την Κίνα ύστερα από δεκαετίες. Κι αυτό καθώς οι δύο χώρες στερούνταν ουσιαστικών διπλωματικών δεσμών ύστερα από την Κινέζικη Επανάσταση του 1949. Η πρόσκληση που απευθύνθηκε στην ομάδα των ΗΠΑ περιελάμβανε όχι μόνο τους αγώνες, αλλά και συμπόσια, ψυχαγωγία και περιηγήσεις σε αξιοθέατα σε όλη τη χώρα ως επίτιμους καλεσμένους. Η ανθρωπιστική αυτή ανταλλαγή συνέβαλε καθοριστικά στην -βελτιωμένα- αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των παικτών και κατ’ επέκταση των λαών, ενώ τα ίδια τα παιχνίδια χαρακτηρίστηκαν από τους οικοδεσπότες ως “αγώνες φιλίας”.
Το Τμήμα Αθλητικής Διπλωματίας (Sports Diplomacy Division) αποτελεί ακόμη μια πρωτοβουλία υπό την αιγίδα του Γραφείου Εκπαιδευτικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων των ΗΠΑ (Bureau of Educational and Cultural Affairs). Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν τη δύναμη του αθλητισμού ακόμη και πριν από την εποχή της διπλωματίας του πινγκ πονγκ, το Sports Diplomacy Division -πρώην SportsUnited- ιδρύθηκε το 2002 στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου για να προσεγγίσει τη νεολαία στη Μέση Ανατολή μέσω του ποδοσφαίρου. Στόχος των προγραμμάτων που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο αυτό είναι η πρόσβαση και η ένταξη ανθρώπων με κινητικά προβλήματα μέσω των αθλημάτων, όπως επίσης και η διαιώνιση της θετικής παρακαταθήκης Αμερικανών με Αναπηρία (Americans with Disabilities Act – ADA). Επιπλέον, ενσωματώνει τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές δυνατότητες υπογραμμίζοντας τις αξίες της συμπερίληψης και της ισότητας και στηρίζει το πάγκοινο αίσθημα των αθλημάτων προκειμένου να ενισχύσουν τις προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Το Sports Diplomacy Division εκτελεί τον προγραμματισμό μέσω τεσσάρων βασικών πυλώνων: το πρόγραμμα Sports Visitor, το πρόγραμμα Sports Envoy, το International Sports Programming Initiative (ISPI) και το Global Sports Mentoring Program (GSMP)- το οποίο περιλαμβάνει το espnW GSMP για την ενδυνάμωση των γυναικών και το Sport for Community GSMP για τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Τα προγράμματα αυτά έχουν φτάσει απευθείας σε χιλιάδες συμμετέχοντες από όλες τις περιοχές του κόσμου, αξιοποιώντας όλο το φάσμα των αθλημάτων. Ταυτόχρονα, συμβάλλει σε ειδικές πρωτοβουλίες σχετικά με μεγάλα αθλητικά γεγονότα, τον αθλητισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αθλητική πολιτική με αποστολή την προώθηση των δημοκρατικών αξιών, την εξάλειψη των όρων ανταγωνισμού για τα περιθωριοποιημένα άτομα και την προώθηση της ισότητας και της διαφορετικότητας εν γένει. Το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ προσλαμβάνει αθλητικούς απεσταλμένους σε συνεργασία με αμερικανικά επαγγελματικά αθλητικά πρωταθλήματα όπως το NBA και το NFL, οι Ολυμπιακές και Παραολυμπιακές Επιτροπές των ΗΠΑ και οι εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες. Στο εξωτερικό, οι πρεσβείες και τα προξενεία των ΗΠΑ συνεργάζονται με τοπικούς οργανισμούς για την υλοποίηση προγραμμάτων Sports Envoy, τα οποία προωθούν στόχους όπως η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών, η εμπλοκή των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων και η προώθηση της ένταξης και της κοινωνικής συνοχής.
Ο αθλητισμός αποτελεί τον δρόμο για το Υπουργείο Εξωτερικών ώστε να ανοίξει πόρτες σε δυσπρόσιτα μέρη και να εμπλέξει τις κοινότητες από τη βάση τους. Όταν εφαρμόζεται προσεκτικά και στρατηγικά, ο αθλητισμός χρησιμεύει ως πλατφόρμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες για να υπερασπιστούν βασικές προτεραιότητες εξωτερικής πολιτικής. Αυτές οι προτεραιότητες περιλαμβάνουν την ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα αναπηρίας, την ενδυνάμωση των νέων, την κλιματική αλλαγή, τη φυλετική ισότητα, την ένταξη, την υγεία, την ευεξία και την επιχειρηματικότητα. Η πανδημία του COVID-19 ώθησε τον Προγραμματισμό Αθλητικής Διπλωματίας να λάβει διαδικτυακή μορφή, αξιοποιώντας τη δυνατότητα να διευρύνει το κοινό της. Έτσι, ενσωμάτωσε στο πλαίσιο των δράσεών της όχι μόνο προγράμματα πιστοποίησης εικονικής προπόνησης αλλά και μαζικές διαδικτυακές συνεδρίες γυμναστικής και εξωτερικής πολιτικής.
Καθώς η αθλητική βιομηχανία εξακολουθεί να αναπτύσσεται, οι υπεύθυνοι των χωρών-brand προσαρμόζονται στην αθλητική οικονομία και την αξιοποιούν ανάλογα. Τα αθλήματα απολαμβάνουν παγκόσμια απήχηση, καθώς προβάλλονται από τα ΜΜΕ, αποτελούν καίριο πολιτισμικό παράγοντα στο αμερικανικό γίγνεσθαι και διατηρούν το ρόλο τους ως διαμεσολαβητές μεταξύ χωρών και ανθρώπων.
Ευαγγελία Τσαμούλου
Βιβλιογραφία:
Φωτογραφία. Ανακτήθηκε από εδώ.
Converting sports diplomacy to diplomatic outcomes: Introducing a sports diplomacy model. Ανακτήθηκε από εδώ.
Ping-Pong Diplomacy: Artifacts from the Historic 1971 U.S. Table Tennis Trip to China. Ανακτήθηκε από εδώ.
Place branding sports: Strategies for differentiating emerging, transitional, negatively viewed and newly industrialized nations. Ανακτήθηκε από εδώ.
Sports Diplomacy between the United States and Iran. Ανακτήθηκε από εδώ.
Sports Diplomacy Division. Connecting the world through a shared passion for sports. Ανακτήθηκε από εδώ.
Sports Diplomacy focuses on inclusive initiatives. Ανακτήθηκε από εδώ.
United States: U.S. Department of State Announces Sports Envoy Programs to Strengthen People-to-People Ties Through Sports Diplomacy. Ανακτήθηκε από εδώ.
Διπλωματία του Αθλητισμού. Ανακτήθηκε από εδώ.