Η Σκάλα του Μιλάνου (ή αλλιώς «Σκάλα» εν συντομία), ίσως η πιο γνωστή όπερα στον κόσμο, σχεδιασμένη από τον νεοκλασικό αρχιτέκτονα Giuseppe Piermarini, εγκαινιάστηκε το 1778 με σκοπό να αναπληρώσει το Βασιλικό Δουκικό Θέατρο το οποίο καταστράφηκε από πυρκαγιά και μέχρι τότε ήταν το σπίτι της όπερας στο Μιλάνο. Η Σκάλα επρόκειτο να γίνει το χωνευτήρι της Ιταλικής όπερας λόγω της ιστορίας της αλλά και της μετέπειτα παράδοσής της μέχρι τις ημέρες μας. Οι παραγωγές της όπερας, συναυλιών, μπαλέτου και η ανάδειξη διάσημων μαέστρων, συνθετών, τραγουδιστών, χορευτών δεν ανήκουν μόνο στην ιστορία της «Σκάλα» αλλά και στην ευρύτερη ιστορία του μουσικού θεάτρου. Ο θρίαμβος του συνθέτη Giuseppe Verdi, τα πατριωτικά αισθήματα που προκάλεσε το έργο του Nabucco και η δημοτικότητα που έδωσε στη Σκάλα ο Arturo Toscanini, καλλιτεχνικός διευθυντής που μετασχημάτισε την όπερα οργανωτικά αλλά και την σχέση της με το κοινό καθώς επέκτεινε το ρεπερτόριό της ώστε να περιλαμβάνει και τη συμφωνική μουσική, η μετατροπή της «Σκάλα» σε Ίδρυμα υπό καθεστώς ιδιωτικής ιδιοκτησίας το 1997 και οι επακόλουθες εργασίες αποκατάστασης και εκσυγχρονισμού της το διάστημα 2002-2004, είναι μερικοί από τους ιστορικούς σταθμούς της.
Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει το Ελληνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Διπλωματίας, με τον όρο Διπλωματία του Μελοδράματος «εννοούμε την άσκηση πολιτιστικής πολιτικής που βασίζεται στο μουσικό θεατρικό είδος της όπερας. Η διπλωματία της όπερας, εκτός από το μουσικό και ψυχαγωγικό της σκέλος, περιλαμβάνει υπηρεσίες όπως η παροχή VIP υπηρεσιών και φιλοξενίας σε πολιτικές ελίτ και δημοσιογράφους, ξένους μουσικούς και επίσημους προσκεκλημένους από κάθε χώρο, συνεντεύξεις Τύπου με τους καλλιτέχνες, ανοιχτές πρόβες της ορχήστρας ή ακόμα και τη δημιουργία μουσικών εργαστηρίων για νέους.»
Ως ίδρυμα που επιθυμεί να ενσωματώσει τη μακρά ιστορία και παράδοση της όπερας στο σύγχρονο πολιτιστικό γίγνεσθαι, η Σκάλα έχει εξελιχθεί και εκμοντερνιστεί ακολουθώντας τις αρχές της Πολιτιστικής Διπλωματίας και προωθώντας την ιταλική κουλτούρα ώστε να παραμείνει ένας από τους σημαντικότερους προορισμούς φιλότεχνων. Ακολούθως θα αναλυθούν οι τρόποι με τους οποίους η Σκάλα του Μιλάνου αναδεικνύει τον ιστορικό πλούτο της στις ημέρες μας.
Σημαντική είναι η διατήρηση και προώθηση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς της «Σκάλα» αρχικά μέσα από τη δημιουργία του ιστορικού αρχείου της. Το αρχείο περιλαμβάνει υλικό όπως αφίσες, φωτογραφίες, κουστούμια, κοσμήματα, άλλα αξεσουάρ κ.α.. Η μετατροπή του αρχείου σε ψηφιακό με σκοπό την ελεύθερη διάθεσή του ξεκίνησε το 1996, με υλικό από το 1920 και έπειτα, ενώ επιτεύχθηκε η ανάκτηση περίπου 5.000 ηχογραφήσεων όπερας, μπαλέτου και συμφωνικών συναυλιών από το 1950 και έπειτα. Παράλληλα, η δημιουργία του Μουσείου της Σκάλας, ήδη από το 1913, επιτρέπει στους επισκέπτες να έχουν πρόσβαση στη μεγάλη του συλλογή. Στο μουσείο διοργανώνονται περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, ξεναγήσεις, διαδραστικές διαδρομές ενώ διαδικτυακά προσφέρονται ψηφιακές ξεναγήσεις, καθώς και το HUB+μουσείο που επιτρέπει να εξερευνήσει κανείς διάφορα μουσικά, θεατρικά, ιστορικά και κοινωνικά θέματα μέσα από μικρής διάρκειας βίντεο.
Η Σκάλα με στόχο την κατάρτιση σε κλάδους δημιουργικότητας, παραστάσεων και παραγωγής, ίδρυσε την Ακαδημία του Θεάτρου της Σκάλας με τμήματα μουσικής, χορού, τεχνικών θεμάτων και διαχείρισης υποστηρίζοντας την εξειδίκευση στον καλλιτεχνικό επαγγελματικό χώρο. Επίσης, από το 2001, έχει ξεκινήσει ένα πλάνο ξεναγήσεων στα εργαστήρια παρασκηνίων της όπερας. Τα Ansaldo εργαστήρια στεγάζονται στον πρώην βιομηχανικό οικισμό χαλυβουργίας Ansaldo στο Μιλάνο, έκτασης 20.000 τ.μ. και διαιρεμένα σε 3 χώρους μπορούν να φιλοξενήσουν το μεγαλύτερο μέρος της δεξιοτεχνίας των σκηνικών, τις αίθουσες πρόβας της χορωδίας και έναν χώρο αντίστοιχο με την ίδια τη σκηνή του Piermarini. Σημαντικό είναι να αναφερθεί η δυνατότητα φιλοξενίας ιδιωτικών εκδηλώσεων στους χώρους της Σκάλας, του Μουσείου και των Ansaldo εργαστηρίων.
Τέλος, προωθείται ο θεσμός και η δράση της «Σκάλα» μέσω των κοινωνικών δικτύων αποδεικνύοντας τον εκσυγχρονισμό της. Συγκεκριμένα, μέσω των λογαριασμών της στο Twitter και το Facebook γνωστοποιούνται σε ένα ευρύ κοινό οι εκδηλώσεις της, το YouTube και το Pinterest λειτουργούν ως ένα δευτερεύον ψηφιακό αρχείο βίντεο και φωτογραφιών ενώ στο Instagram και στο TikTok ανεβαίνει υλικό από τις πρόβες, τα παρασκήνια και τους καλλιτέχνες ακολουθώντας τις τελευταίες τάσεις που κάνουν την όπερα ελκυστική κυρίως σε νεότερες ηλικίες.
Η «Σκάλα» αντλώντας δημοτικότητα μέσα από την διαιώνιση της ιστορικής της αξίας αλλά και την εξωστρέφειά της αποτελεί ένα πετυχημένο παράδειγμα άσκησης πολιτιστικής διπλωματίας. Καθιστώντας το Μιλάνο πόλη της όπερας, ενισχύεται η εικόνα της Ιταλίας και του πολιτισμού της στο εξωτερικό προσελκύοντας ταξιδιώτες από όλον τον κόσμο για να παρακολουθήσουν μία από τις παραστάσεις της στο κτίριο όπου έχουν βρεθεί σημαντικές προσωπικότητες του είδους.
Αραπογιώργη Βασιλική
Βιβλιογραφία
Ελληνικό Ινστιτούτο Πολιτιστικής Διπλωματίας. Ανάκτηση Ιανουάριος 20, 2023, από Διπλωματία του Μελοδράματος: https://helleniculturaldiplomacy.com/%ce%b4%ce%b9%cf%80%ce%bb%cf%89%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%b5%ce%bb%ce%bf%ce%b4%cf%81%ce%ac%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%bf%cf%82/
Teatro alla Scala. https://www.teatroallascala.org/en/index.html