
Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί μια ειδική και εναλλακτική περίπτωση τουρισμού, μέρος της πολιτιστικής διπλωματίας μιας χώρας και συνδέεται με πολιτιστικές δράσεις. Μπορούμε να τον συναντήσουμε τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στο αστικό τοπίο και αφορά δραστηριότητες που σχετίζονται με την προώθηση και την προστασία του πολιτιστικού κεφαλαίου μιας χώρας. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει επισκέψεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, πολιτιστικά φεστιβάλ, εκθέσεις βιβλίου και εκδρομές σε αρχαιολογικούς χώρους (Γαλατσόπουλος 2013).
Η Ελλάδα και η Ρωσία είναι δύο χώρες που συνδέονται με μακραίωνους δεσμούς φιλίας, οι οποίοι εδράζονται σε κοινές πνευματικές και πολιτιστικές αξίες καθώς και σε κοινές ιστορικές εμπειρίες. Άλλωστε, από την Ρωσία ξεκίνησε η επανάσταση του 1821 ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μέσω της ίδρυσης της Φιλικής Εταιρείας στην περιοχή της Οδησσού. Σε θεσμικό επίπεδο, οι δύο χώρες έχουν δημιουργήσει μια μικτή κοινή διυπουργική επιτροπή (ΜΔΕ), η οποία περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων στην οικονομία, στο περιβάλλον, στην πολιτική καθώς και στο πολιτιστικό τουρισμό (Ελληνική Δημοκρατία, 2023).
Το 2016 ήταν το έτος ορόσημο σχετικά με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που αφορούν την Ελλάδα και την Ρωσία. Συγκεκριμένα, υπήρξε μια σύμπραξη μεταξύ του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης με το Κρατικό Μουσείο της ιστορίας της θρησκείας της Αγίας Πετρούπολης. Η έκθεση με τίτλο «Χάρτινες εικόνες, οδός επικοινωνίας Ελλάδας-Ρωσίας» αποτελούταν από ισάριθμα έργα χαρακτικής του 18ου και 20ου αιώνα και των δύο μουσείων, με σκοπό την ανάδειξη της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς των δύο χωρών. Τα εκθέματα του Βυζαντινού Μουσείου Πολιτισμού προέρχονταν από την συλλογή χαρακτικών της μεγάλης δωρήτριας Ντόρης Παπαστράτου. Πολλά από τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτικά παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην χώρα μας καθώς και σε άλλες χώρες του εξωτερικού (Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, 2016).
Κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια της έκθεσης του μαρμάρινου αγάλματος της αρχαϊκής κόρης από την συλλογή του μουσείου ακρόπολης στο μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, στο πλαίσιο του ελληνικού προγράμματος – «έτος Ελλάδας και Ρωσίας». Η αρχαία κόρη, η οποία βρίσκεται διατηρημένη σε εξαιρετική κατάσταση, χρονολογείται γύρω στο 520-510 π.Χ. και αποτελεί το πρόδρομο έκθεμα της Ελλάδας στη Ρωσία. Η παρουσίαση του μαρμάρινου αγάλματος πραγματοποιήθηκε από τον Διευθυντή του Μουσείου Ακρόπολης, κ. Δημήτρη Παντερμαλή και τον Διευθυντή του Μουσείου Ερμιτάζ, κ. Μιχαήλ Πιοτρόφσκι, προκαλώντας τον θαυμασμό των επισήμων, του κοινού, αλλά και των δημοσιογράφων που έσπευσαν να την παρακολουθήσει (Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, 2016).
Αντίστοιχα, στις 6 Σεπτεμβρίου του 2017, υπογράφηκε μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ της Ελλάδας και της Ρωσίας, στο πλαίσιο των εγκαινίων της 30ης Διεθνούς έκθεσης βιβλίου της Μόσχας που περιλάμβανε τους τομείς της μετάφρασης, λογοτεχνίας και εκδοτικής παραγωγής. Το μνημόνιο αυτό επιχείρησε να καλύψει το κενό στην ανταλλαγή μεταφράσεων μεταξύ των δύο χωρών στον τομέα της σημερινής λογοτεχνίας αλλά και σε κλασσικά έργα Ρώσων και Ελλήνων συγγραφέων. Περιλαμβάνει πρόβλεψη για κοινά ερευνητικά και εκδοτικά προγράμματα καθώς και κοινές διαδικτυακές εκδόσεις. Επίσης, περιλαμβάνει μέριμνα σχετικά με την επιμόρφωση των μεταφραστών. Τέλος, προβλέπεται η δημιουργία αμοιβαίων λογοτεχνικών βραβείων (Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, 2017).
Όσον αφορά τα ρωσικά έργα που ήδη εκτίθενται στα ελληνικά μουσεία και είναι προσβάσιμα στο κοινό ελληνικό κοινό, η Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη φιλοξενεί την Συλλογή Κωστάκη με έργα σημαντικών εκπροσώπων της ρωσικής πρωτοπορίας. Επιπρόσθετα, τις τελευταίες δεκαετίες, διοργανώνονται εκθέσεις που περιλαμβάνουν έργα ρωσικής τέχνης του 20ου αιώνα, όπως για παράδειγμα η έκθεση για τον εορτασμό της 10ης επετείου αδελφοποίησης Θεσσαλονίκης – Αγίας Πετρούπολης, με τίτλο « Οι ζωγράφοι της Αγίας Πετρούπολης» (Μαργαρίτη 2014).
Συμπερασματικά, οι πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας παραμένουν σε υψηλό επίπεδο, τόσο λόγω των κοινών ιστορικών δεσμών που συνδέει τις δύο χώρες, όσο και της καλλιτεχνικής παράδοσης που πλέον συνδέει τους δύο πολιτισμούς. Πολλές εκθέσεις και εκδηλώσεις έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια σε Ελλάδα και Ρωσία, με κομβικό έτος το 2021. Κατά την διάρκεια της επετείου της ελληνικής επανάστασης διοργανώθηκε το κοινό πρόγραμμα Ελλάδας – Ρωσίας, ως μέρος του Κοινού έτους Ιστορίας, με περισσότερες από 140 εκδηλώσεις, προκαλώντας μεγάλο τουριστικό κύμα. Μένει να δούμε αν θα συνεχιστεί αυτή η κοινή πολιτιστική πορεία, με στόχο την καλύτερη κατανόηση του ενός πολιτισμού από τον άλλον, την ψυχαγωγία και τα οικονομικά έσοδα που απορρέουν για τα δύο κράτη.
Βασίλης Αθανασόπουλος
Βιβλιογραφία:
Γαλατσόπουλος, Νίκανδρος. Πολιτιστικός Τουρισμός. Θεσσαλονίκη: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 2013.
Ελληνική Δημοκρατία,. Η Ελλάδα στη Ρωσία. Φεβρουάριος 2023.
Μαργαρίτη, Αιμιλία. Η αγορά της Ρωσίας για προσκυνηματικό τουρισμό στην Ελλάδα. Ανάλυση ιστότοπων και άλλων ηλεκτρονικών πηγών. Πειραιάς: Πανεπιστήμιο Πειραιώς, 2014.
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού,. Μνημόνιο Συνεργασίας Ελλάδας-Ρωσίας για τον πολιτισμό. Ιούνιος 2017.
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού,. Πανηγυρική έναρξη του ελληνικού προγράμματος του «Έτους Ελλάδας στη Ρωσία» στο Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Απρίλιος 2016.
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού,. Χάρτινες εικόνες, οδός επικοινωνίας Ελλάδας-Ρωσίας. Ιούνιος 2016.
Εικόνα: pixabay