Το Τοτέμ, μνημείο των λαών των Πρώτων Εθνών (ινδιάνικες φυλές του Καναδά), αναπαριστά κάθε φυσικό αντικείμενο, ζώο ή φυτό, που σύμφωνα με τους αυτόχθονες έχει ιερές ιδιότητες και ως εκ τούτου σηματοδοτεί τον προστάτη της φατρίας, της φυλής, και γενικότερα το γενάρχη. Κάθε φυλή έχει και το δικό της Τοτέμ, το οποίο λειτουργεί ως τεκμήριο για τους θρύλους, την ιστορία και τη γενεαλογία των μελών της, ενώ παράλληλα επικυρώνει τα ισχυρά δικαιώματα και προνόμια που αυτή κατείχε. Συνεπώς, τα Τοτέμ χρησιμοποιήθηκαν ως σήματα και εργαλεία επικοινωνίας κι όχι ως λατρευτικά σύμβολα. Από τα πρώτα δείγματα μέχρι τα πιο σύγχρονα κατέχουν σημαντικό κοινωνικο-πολιτιστικό ρόλο σε πολλές κοινότητες των Πρώτων Εθνών και υψώνονται με ειδικές τελετές που συχνά συνοδεύονται από εορτασμούς.
Τούτων λεχθέντων, στο πλαίσιο των 70 χρόνων διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Καναδά, το Μουσείο Μπενάκη και η Πρεσβεία του Καναδά προσκάλεσαν τους επισκέπτες να βιώσουν την παραδοσιακή τέχνη των Πρώτων Εθνών. Πρόκειται για την παρουσίαση ενός Τοτέμ, δημιουργίας του φύλαρχου Kwagulth Tony Hunt στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Το εν λόγω Τοτέμ που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη προ δεκαετίας, συνίσταται σε τέσσερα τμήματα, καθένα από τα οποία συμβάλλει στην ιστορία του. Η κορυφή αντιπροσωπεύει τον αρχηγό της φυλής με κωνικό καπέλο. Κάτω από τον αρχηγό βρίσκεται το κοράκι, στο στόμα του είναι ο βάτραχος και στη βάση του η φάλαινα. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί πως το σκάλισμά του δεν απαιτεί μόνο καλλιτεχνική δεξιότητα, αλλά προϋποθέτει και βαθιά γνώση της πολιτιστικής ιστορίας και της οικολογίας των δασών.
Σύμφωνα με τα αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών του Καναδά, το συγκεκριμένο Τοτέμ παρουσιάστηκε ως δώρο προς την Πρεσβεία του Καναδά στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον Πρωθυπουργό της καναδικής επαρχίας της Βρετανικής Κολομβίας. Το Τοτέμ τοποθετήθηκε στην Πρεσβεία από την εποχή εκείνη, αλλά λόγω της διάβρωσης που υπέστη με την πάροδο του χρόνου αποφασίστηκε να συντηρηθεί για να διασωθεί. Στη βάση αυτή, η Πρεσβεία σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη συνέπραξαν για τη διάσωση ενός σημαντικού δημιουργήματος της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Το Τοτέμ βρέθηκε στο Μουσείο της οδού Πειραιώς, όπου συντηρήθηκε από τον Andrew Todd για ένα μήνα. Κατά το διάστημα αυτό, ο χώρος ήταν επισκέψιμος για το κοινό εν είδει ζωντανής έκθεσης, στο πλαίσιο της οποίας ο συντηρητής συναναστράφηκε με το κοινό σχετικά με τις εργασίες που πραγματοποιεί, καθώς και τον πολιτισμό των Πρώτων Εθνών της Δυτικής Ακτής του Καναδά. Μετά την ολοκλήρωση της συντήρησης, το Τοτέμ φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη για ένα χρονικό διάστημα μέχρι να επιστρέψει στη μόνιμη κατοικία του, την Πρεσβεία του Καναδά στην Αθήνα. Αυτή η δράση αποτέλεσε ένα σημαντικό γεγονός στο πλαίσιο του εορτασμού των 70 χρόνων διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Καναδά, αφού αντιπροσωπεύει τη συνεργασία των δύο χωρών για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σχετικά με τους πολιτισμούς του κόσμου.
Γιώργος Σταυρόπουλος
Βιβλιογραφία
CultureNow(2012, Οκτώβριος 19). Ένα Τοτέμ από τον Καναδά στο Μουσείο Μπενάκη. Ανακτήθηκε από: https://www.culturenow.gr/ena-totem-apo-ton-kanada-sto-mouseio-mpenaki/
Archaiologia (2012, Οκτώβριος 16). Ένα Τοτέμ στο Μουσείο Μπενάκη. Ανακτήθηκε από: https://www.archaiologia.gr/blog/agenta/
Εικόνα ανακτήθηκε από:Fwww.newsbeast.gr%2Fentertainment%2Farthro%2F433944%2Fena-totem-apo-ton-makrino-kanada-sto-mouseio-benaki